Speeksel en spijsvertering

Samenvatting

De rol van speeksel bij de spijsvertering wordt vaak onderschat en bestaat uit meer dan een bijdrage aan de vertering van zetmeel door amylase. Vooral bij patiënten met een disfunctie van de speekselklieren komt het belang van speeksel voor de voedselvertering duidelijk tot uiting. Speeksel speelt onder andere een rol bij:

• neutralisatie van zuurbevattende voedingsstoffen en dranken. Bij geen of onvoldoende speeksel zijn gebitselementen en mucosa extra kwetsbaar voor aantasting door zuren (zie H. 4, 19 en 20);

• het maken van een gladde spijsbrok (bolus ) van de vaste voedingsbestanddelen. Het maken van een bolus vergemakkelijkt het fijnmalen bij het kauwen en doorslikken, vermindert de wrijving met de mucosa en is van belang voor het proeven van voedsel (zie H. 13). Na het doorslikken blijven speekselenzymen actief, ondanks de extreem zure condities in de maag, doordat de met speeksel doordrenkte bolus ze beschermt tegen inactivering door maagzuur;

• de voedselvertering. Speeksel bevat verschillende enzymen die een begin maken met de vertering van diverse voedingsbestanddelen, onder andere α-amylase, proteolytische enzymen (eiwitafbraak), lipase (vetafbraak) en polynucleotidasen (DNA- en RNA-afbraak). Afbraak van voedingsbestanddelen is ook van belang voor het verwijderen van vaste voedselresten die op de zogenoemde predilectieplaatsen achterblijven, de interdentale en occlusale vlakken. Door inwerking van enzymen worden deze voedselresten afgebroken tot kleinere fragmenten die beter oplosbaar zijn in water en gemakkelijker kunnen worden weggespoeld.