Zusammenfassung
Walter Bagehots drastisches Diktum, daß die Königin ihr eigenes Todesurteil unterzeichnen müßte, wenn beide Häuser des Parlaments dies so beschlossen hätten, zeigt die Folgen der Parlamentarisierung für das Staatsoberhaupt:
-
Verlust der gesetzgebenden Gewalt, die die Krone als „King in Parliament“ einst mit den Kammern teilte.
-
Verlust sogar des Vetos gegenüber einer selbstherrlich ausgeübten gesetzgebenden Gewalt des Parlaments.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Anmerkungen Kapiel VI
Walter Bagehot: The English Constitution (1867). London, Oxford University Press 1958, S. 51.
Sir William Blackstone: Commentaries of the Laws of England (1765). New York, Strouse 1892 (Neuaufl.), Kap. I.7, S. 80.
Woodrow Wilson: Congressional Government. (1884). Cleveland, Meridian Book 1965, 9. Aufl., S. 29; vgl. Klaus von Beyme: Vorbild Amerika. München, Piper 1986, S. 4ff.
Werner Kaltefleiter: Die Funktionen des Staatsoberhauptes in der parlamentarischen Demokratie. Köln, Westdeutscher Verlag 1970; Jürgen Hartmann/Udo Kempf: Staatsoberhäupter in westlichen Demokratien. Opladen, Westdeutscher Verlag 1989; neuerdings viel zitiert, aber ergiebig nur für die Präsidenten in semipräsidentiellen Systemen: Matthew Soberg Shugart/John M. Carey: Presidents and Assemblies. Cambridge University Press 1992.
Alexis de Tocqueville: Souvenirs.Oeuvres completes. Bd. 12. Paris, Gallimard 1964, S. 188 (vgl. Motto).
Walter C. Opello: Portugal‘s Political Development. Boulder, Westview 1985, S. 149.
Thomas C. Bruneau/Alex MacLeod: Politics in Contemporary Portugal. Boulder, Lynne Riener 1986, S. 12ff.
Jaakko Nousiainen: Bureaucratic Tradition, Semi-presidential Rule and Parliamentary Government: The Case of Finnland. European Journal of Political Research 16, 1988, S. 221–249.
Matthew, Soberg Shugart/John, M. Carey: Presidents and Assemblies. Cambridge University Press 1992, S. 212.
Shugart/Carey, a. a. O., S. 268.
vgl. Klaus von Beyme: Die parlamentarischen Regierungssysteme in Europa. München, Piper 1973, 2. Aufl., S. 3ff. und die dort zitierte Literatur.
Jean-Louis Quermonne: Le cas français: Le président dominant la majorité. In: Maurice Duverger (Hrsg.): Les régimes sémi-présidentiels. Paris, Presses Univ. de France 1986, S. 199 ff.
Udo Kempf: Von De Gaulle bis Chirac. Das politische System Frankreichs. Opladen, westdeutscher verlag 1997, S. 68 f.
Thomas A. Baylis: Presidents versus Prime Ministers. Shaping Executive Authority in eastern Europe. World Politics. Bd. 48 1996 (297–323), S. 303.
Baylis, a. a. O., S. 313.
Ted Gurr: The Transformation of the Western State. The Growth of Democracy, Autocracy and State Power since 1800. In: Alex Inkeles (Hrsg.): On measuring Democracy. New Brunswick, Transaction 1991, S. 69–104. Zu einer zeitgemäßeren Typologie: Klaus von Beyme: Systemwechsel in Osteuropa. Frankfurt, Suhrkamp 1994, S. 358.
Jean-Jacques Rousseau: Politische Schriften. Paderborn, Schöningh 1977, S. 98 f. (Contrat social 2.7).
Gaetano Filangieri: La scienza della legislazione (1798), Catania, La Magna 1833 (9 Bde) Bd. 1, S. 101. Robert von Mohl: Die Abfassung der Rechtsgesetze (1862). In: ders.: Staatsrecht, Völkerrecht und Politik. Nachdruck, Graz, Styria Bd. 2 (375–691), S. 376.
John Stuart Mill: Utilitarianism, liberty, Representative Government. London, Dent (1910), 1960, S. 237 (Kap. 5 von „Representative Government“).
Niklas Luhmann: Rechtssoziologie. Reinbek, Rowohlt 1972, S. 292.
vgl. Kempf, a. a. O., S. 50 f.
Bagehot, a. a. O., S. 51; vgl. Wortlaut im Motto von Kap. VI.1.
Jaako Nousiainen: The Finnish Political System. Cambridge/Mass., Harvard University Press 1971, S. 227.
Hans Klinghoffer: Parlamentarische Demokratie in Israel. Jahrbuch für öffentliches Recht 1965 (425–541), S. 496.
Kaare Strøm: Minority Government and Majority Rule. Cambridge University Press 1990, S. 79.
Kaltefleiter, a. a. O., S. 224 ff.
Nils Andren: Den klassiska parlamentarismens genombrott i England. Stockholm, Almqvist & Wiksell 1947, S. 248 f.
von Beyme, a. a. O., 1973, S. 402, 523 ff; zit. Giuseppe Massari: la vita e il regno di Vittorio Emanuele II die Savoia, primo re d’Italia. Mailand, Giuffrè 1878, Bd. 2212.
Luigi Einaudi: Lo scrittoio del presidente. 1948–1955. Turin, Einaudi 1956, S. 33.
zu den Fällen: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 503 f. und die dort zitierte Literatur.
Philip Vicount Snowden: An Autobiography. London 1934, Bd. 2, S. 601.
Riksdagens protokoll. Första Kammarens protokoll 1923, Bd. 2, S. 39.
Friedrich Bassermann: Denkwürdigkeiten. 1811–1855. Frankfurt 1926, S. 212.
Saverio Cilibrizzi: Storia parlamentare politica diplomatica d’Italia. 7 Bde., Mailand, Giuffrè 1923 ff., Bd. 1, S. 428, Bd. 2, S. 422, Bd. 3, S. 319.
Michel Soulié: La vie politique d’Édouard Herriot. Paris 1962, S. 271 ff.
Fälle: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 507.
Georges Bonnefous: Histoire politique de la IIIe République. Paris, PUF, 7 Bde., 1956 ff., Bd. 5, S. 16 ff.
E. van Raalte: Het Nederlandse Parlement. Den Haag, Nijhoff 1963, 3. Aufl., S. 24.
Dirk U. Stikker: Bausteine für eine neue Welt. Düsseldorf, Econ 1966, S. 261.
Vgl.: Zur Neugestaltung des Bundestagswahlrechts. Bericht des vom Bundesminister des Innern eingesetzten Beirats für Fragen der Wahlrechtsreform. Bonn 1968, S. 12.
Strom, a. a. O., 1990.
Peter Haungs: Reichspräsident und parlamentarische Kabinettsregierung. Köln, Westdeutscher Verlag 1968, S. 146 ff.
Jan Debes: Det norske statsråd 1814–1949. Oslo, Gyldendal 1963, S. 186.
Dankwart A. Rustow: The Politics of Compromise. A Study of Parties and Cabinet Government in Sweden. Princeton University Press 1955, S. 213.
Jan Magnus Jansson: Från splittring till samverkan. Parlamentarismen i Finland. Borgå, Söderström 1992, S. 187.
Cavallotti: Discorsi parlamentari. Bd. 1, Rom 1885, S. 488; Cilibrizzi, a. a. O., Bd. 2, S. 288.
Fritz Poetzsch: Vom Staatsleben unter der Weimarer Verfassung. Jahrbuch des öffentlichen Rechts der Gegenwart 1925 (162–194), S. 164.
Zit. W. Hubatsch: Hindenburg und der Staat. Göttingen, Vandenhoeck & Ruprecht 1966, S. 257; Stresemann, a. a. O., Bd. 1, S. 78.
Joseph Wirth: Unsere politische Linie im deutschen Volksstaat. Berlin 1924, S. 104.
Nore Tenow: Den moderna parlamentarismens kris. Forum 1920 (615–634), S. 623; Ernst Wigforss: Minnen. Bd. 2, Stockholm 1951, S. 353.
Mia Leche Löfgren: Upplevt. Stockholm 1959, S. 262; für England ähnlich: Snowden, a. a. O., Bd. 2, S. 605.
José Maria Gil Robles: No fué posible la paz. Barcelona, Rialp 1968, S. 109.
Sven Lindman: Studier över Parlamentarismens tillämping i Finland. 1919–1926. Åbo 1937, S. 182 f.
Kingsley Martin: The Crown and the Establishment. London 1962, S. 60.
Sir Ivor Jennings in: Gerhard A. Ritter: Das britische Regierungssystem. Köln, Westdeutscher Verlag 1958, S. 42.
Herbert Morrison: Regierung und Parlament in England. München, Beck 1956, S. 248 f.
Francesco Crispi: Memoiren. Berlin 1912, S. 175 f.
Nachweise bei: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 527.
Friedrich Murhard: Englands Staatsverfassung. Staatslexikon, Bd. 5 (84–171), Altona 1837, S. 126.
Richard Pares: King George III and the Politicians. Oxford University Press 1967, 2. Aufl., S. 144, 122.
Belege in: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 529.
Rapport de la commission chargée d’émettre un avis motive sur l’application des principes constitutionnels entre eux. Le Moniteur Belge, 6. Aug. 1949, S. 7589–7600.
Ignazio Tambaro: Del potere esecutive. Turin 1910, S. 188.
Jan Debes: det norske statsråd. 1814–1949. Oslo, Gyldendal 1950, S. 131.
Lindman, a. a. O., S. 182.
Kaltefleiter, a. a. O., S. 167 ff.
Belege in: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 531 ff.
Charles de Chanlaire: La nomination des ministères par le présidnet de la République. Nancy, Thèse 1902, S. 91.
Luigi Preti: Il governo nella costituzione italiana. Mailand, Giuffrè 1954, S. 159.
Fausto Cuocolo: Il governo nel vigente ordenamento italiano. Mailand, Giuffrè 1959, Bd. 1, S. 101.
Jürgen Domes: Bundesregierung und Mehrheitsfraktion. Köln, Westdeutscher Verlag 1964, S. 60.
Theodor Eschenburg: Zur politischen Praxis in der Bundesrepublik. München, Piper 1966, Bd. 2, S. 229.
Eberhard Menzel: Ermessensfreiheit des Bundespräsidenten bei der Ernennung der Bundesminister? Die öffentliche Verwaltung 1965 (581–597), S. 595.
Hans Schneider: Die Regierungsbildung nach dem Bonner Grundgesetz. Neue Juristische Wochenschrift 1953, S. 1332.
vgl.: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 536 zu den Fällen.
vgl. Olof Ruin: Three Swedish Prime Ministers. West European Politics, Bd. 14, 1991, Nr. 3, S. 58–82.
Hugo Preuß: Deutschlands republikanische Reichsverfassung. Berlin 1923, 2. Aufl., S. 73.
Friedrich Glum: Die staatsrechtliche Stellung der Reichsregierung sowie des Reichskanzlers und des Reichsfinanzministers in der Reichsregierung. Berlin 1925, S. 31.
Gustav Stresemann: Vermächtnis: Der Nachlaß in drei Bänden. Berlin 1932, Bd. 3, S. 429.
J. Th. De Ruwe: De eerste Kamer der Staten-Generaal. Nijmegen 1957, S. 30.
E. van Raalte: Het Nederlands Parlement. Den Haag, Nijhoff 1963, 2. Aufl., S. 36.
L. F. Crisp: Australian National Government. London, Oxford University Press 1965, S. 268.
Jean Meynaud: Les groupes de pression. Paris, Fondation nationale de science politique 1965, 3. Aufl., S. 68 f.; Theodor Eschenburg: Herrschaft der Verbände? Stuttgart, DVA 1963, 2. Aufl., S. 17 ff.
Michael Stürmer: Koalition und Opposition in der Weimarer Republik. 1924, 1928 Düsseldorf, droste 1967, S. 281.
van Raalte, a. a. O:; S. 39.
Dirk U. Stikker: Bausteine für eine neue Welt. Düsseldorf, Econ 1966, S. 263.
Carl-Henrik Höjer: Le regime parlementaire b elge de 1918 à 1940. Uppsala, Almqvist & Wiksell 1946, S. 322.
Fälle bei: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 550 f.
Robert Urbain: La fonction et les services du premier ministre en Belgique. Brüssel, Université de Bruxelles 1958, S. 67.
Kaare Strøm: Minority Government and Majority Rule. Cambridge University Press 1990, S. 26.
Zahlen aus: Strøm, a. a. O., S. 247, 263.
Zu den Fällen von Beyme, a. a. O. 1973, S. 748 ff.
Sir Lewis Namier: The Structure of Politics at the Accession of George III., London, Macmillan 1961, 2. Aufl., S. 175 ff.
Königin Victorias Briefwechsel und Tagebuchblätter. Bd. 1, 1821–1849. Berlin, 1908, S. 69, Bd. 2, S. 232.
John W. Wheeler-Bennett: King George VI. His Life and Reign. London, 1958, S. 318.
Paul Thureau-Dangin: Royalistes et républicains.Paris, Colin 1874, S. 194 ff.
Comte Louis de Lichtervelde: Lèopold II. Brüssel 1926, S. 74, 69. Louis Hymans: Histoire parlementaire de la Belgique de 1831 à 1880. 5 Bde. Brüssel, 1880, Bd. 4, S. 344, Sp. 2.
Belege bei von Beyme, a. a. O. 1973, S. 7ff. Jean Massot: Le chef du gouvernement en France. Paris, La documentation française 1979, S. 75 ff.
Belege bei: von Beyme, a. a. O. 1973, S. 728 ff.
Christian Friedrich Freiherr von Stockmar: Denkwürdigkeiten. Braunschweig 1872, S. 320, 704. Frank Eyck: Prinzgemahl Albert von England. Erlenbach, Rentsch 1961, S. 158, 222.
Vgl. von Beyme, a. a. O. 1973, S. 744.
K.J. Ståhlberg: Parlamentarismen i Finnlands Statsförfattning. Helsingfors 1927, S. 66 f. Vgl. auch Paavo Kastari: Le présidence de la république en Finlande. Neuchâtel, Ides et Calendes, 1962, S. 47.
Klaus Berchtold: Der Bundespräsident. Wien, Deuticke 1969, S. 234.
Benjamin Constant: Prinzipien der Politik. In: Werke, Bd.4, Berlin, Propyläen 1972, S. 49.
Zit. Deslandres, a. a. O., Bd. 2, S. 115.
Vgl. R.K. Alderman/J.A. Cross: The Tactics of Resignation. A Study in British Cabinet Government. London, Routledge & Kegan 1967.
Huber, a. a. O., Bd.3, S. 161
Forsey, a. a. O. S. 73.
Dufaure: La dissolution. Discours prononcé à l´assemblée le 14. Déc. 1872. Paris 1872, S. 24.
Kastari, a. a. O., S. 51f.
Huber, a. a. O., Bd. 3, S. 162
Castberg, a. a. O., S. 22, sp. 1
Vgl. Karl Loewenstein: Über Wesen, Technik und Grenzen der Verfassungsänderung. Berlin, de Gruyter 1961, S. 32.
Zu den Fällen von Beyme a. a. O. 1973, S. 860ff.
M.D. Alexandrakis: De l´exercice du droit de dissolution par le pouvoir exécutif. Ètude critique et de législation comoarèe. Paris 1937, S. 30.
D.J. Heasman: The Monarch, the Prime Minister and the Dissolution of Parliament. Parliamentary Affairs 1960/61 (94–107), S. 107.
Ernst Rudolf Huber: Dokumente zur deutschen Verfassungsgeschichte seit 1789, 3 Bde., Stuttgart, Kohlhammer 1957–63, Bd. 3, S. 531.
Pro: Paul Reynaud in: Journal officiel de la République française. A.N. 27.5.1953, S. 2849, contra: Charles Roig: Dissolution automatique et reforme constitutionnelle. Revue française de science politique, 1964, S. 459–479.
Edvard Thermaenius: Kontrasignationsinstitutet. Lund, Gleerup 1955, S. 92ff.
z. B. Jensen-Sønderrup: Riksdagstidende. Folketingets Forhandlingar 1919/1920, Sp. 5365.
Frede Castberg: Spørsmålet om innførelse av opløsningsrett for kongen. Oslo, Gyldendahl, 1934, S. 15.
Robert Hermansson: Den senaste riksdagsupplösningen och grundlag. Tidskrift utgiven av Juridiska föreningen i Finland 1924 (55–71), S. 65.
Sir Ivor Jennings: Cabinet Government. Cambridge University Press 1947, S. 313. Chi Kao Wang: Dissolution of British Parliament 1832–1951. New York 1934, S. 33ff.
Königin Victorias a. a. O., Bd. 1908, S. 57.
Harold Nicolson: King George V. London 1952, S. 225ff. House of Commons, 29.3.1944, Sp. 1516. G. H. L. Le May: British Government 1914–1963. Select Documents. London, Methuen 1964, 2. Aufl. S. 189, weitere Fälle bei von Beyme, a. a. O., 1973, S. 842ff.
R. M. Dawson: Constitutional issues in Canada 1900–1931. Documents. Oxford University Press 1953, S. 73. Eugene A. Forsey: The Royal Power of Dissolution of Parliament in the British Commonwealth. Toronto University Press, 1943, 1968, 2. Aufl., S. 66, 69.
Wheeler-Bennett, a. a. O., S. 775.
Harold Laski: Reflections on the Constitution. London, Macmillan 1951, S. 72.
Raymond Fusilier: Les monarchies parlementaires. Paris, Editions ouvrières, 1960, S. 457. Ernest Discailles: Charles Rogier d´apres des documents inedits. 4 Bde. Brüssel 1893–95. Bd.3, S. 50f. Eingehend von Beyme, a. a. O. 1973, S. 845.
Massari, a. a. O., Bd.2, S. 292.
Leif Kihlberg: Karl Staaff. Stockholm, Bonniers 1963, Bd. 2, S. 80f.
Dokumente Huber, a. a. O., Bd.3, S. 389, 393.
Dokumente bei Huber, a. a. O., Bd. 3, S. 534, 529ff.
Costin/Watson, a. a. O., Bd.2, S. 393. Ausführlich zu den Fällen: von Beyme, a. a. O., 1973, S. 849ff.
Fälle von Beyme, a. a. O., S. 852f.
Jacques Velu: La dissolution du parlement. Brüssel, Bruydant 1966, S. 122.
Van Raalte, a. a. O., S. 54.
Velu, a. a. O., S. 284 f.
Oskar II.: Mina memoarer. Bd. 1, Stockholm 1960, S. 154 ff. Vgl. Stig Hadenius: Regeringsbildaren Oscar II. Scandia, 1961 (157–191), S. 157 ff; Erik R. Sundin: Oru Svensk konungs rätt att upplösa riksdag. Uppsala 1896, S. 101; R. Törnebladh: Riksdagsminnen. Stockholm 1913, S. 86.
Andra Kammaren 1958 B 13, Nr. 17, S.
Björn Molin: Tjänstepensionsfrågen. Göteborg 1965, S. 93.
Fredrik Sterzel: Om riksdagsupplösning och nyvalsförordnande. Stockholm, Norstedt, 1961, S. 111 ff.
Federico Mohrhoff: La dissolution des assemblées législatives dans les constitutions modernes. Ohne Ort, 1953, S. 131–135.
Giovanni Schepis: Le consultazioni popolari in Italia dal 1848 al 1957. Empoli, Caparrini, 1958, S. 7ff.
vgl. von Beyme, a. a. O., S. 859f. Jacques Georgel: La dissolution du 2 décembre 1955. Thésè Rennes 1958, S. 38. Jean-Pierre Harcourt: La dissolution de l´Assemblée du 1er décembre 1955. Thèsé. Caen 1958.
Forsey, a. a. O., S. 266.
Velu, a. a. O., S. 167.
Huber, a. a. O., Bd. 3, S. 161.
Eyck, a. a. O., S. 32.
Velu, a. a. O., S. 540.
Parl. Debates, 3rd series, Bd. 191, S. 1710, 4. Mai 1868 (zit. Costin-Watson, a. a. O.)
Castberg, a. a. O., S. 23, Sp. 2.
Oscar Kraines: Government and Politics in Israel. Boston, Little Brown 1961, S. 35.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Rights and permissions
Copyright information
© 2014 Springer Fachmedien Wiesbaden
About this chapter
Cite this chapter
von Beyme, K. (2014). Die Rolle des Staatsoberhaupts im Kraftfeld von Parlament und Regierung. In: Die parlamentarische Demokratie. Springer VS, Wiesbaden. https://doi.org/10.1007/978-3-658-03517-4_6
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-658-03517-4_6
Published:
Publisher Name: Springer VS, Wiesbaden
Print ISBN: 978-3-658-03516-7
Online ISBN: 978-3-658-03517-4
eBook Packages: Humanities, Social Science (German Language)