Zusammenfassung
Warum wird etwas gesammelt — aus welchem Grund widmet sich der Sammler einer bestimmten Art von Gegenständen und nicht einer anderen? Im Vergleich zu anderen Problemen der Geschichtsschreibung erscheinen diese Fragen zunächst simpel und es ist zu vermuten, daß sie schnell und einfach zu beantworten wären. In Wahrheit handelt es sich hierbei jedoch um sehr verfängliche Fragestellungen, die den Forscher zunächst in dem Glauben wiegen, einen gangbaren und direkten Weg eingeschlagen zu haben, ihn dann aber in einem Labyrinth aus engen und unsicheren Pfaden enden lassen, die nicht zu einem einzigen, sondern zu vielen, oft sehr schwankenden und verschwommenen Ergebnissen führen.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Anmerkungen
Donath, Adolph, Psychologie des Kunstsammelns, Berlin 19111,1920g; Witt-lin, Alma S., The Museum. Its History and its Tasks in Education, London 1949.
Murray, David, Museums Their History and their Use, Bd. I, Glasgow 1904; von Schlosser, Julius, Die Kunst-und Wunderkammern der Spätrenaissance, Ein Beitrag zur Geschichte des Sammelwesens, Leipzig 19081, Braunschweig 19782. 3 Paris 1988.
Paris 1988.
in: Journal of the History of Collections 1 (1989), S. 225 f.
Eine Liste bei Renauldin, Léopold J., Etudes historiques et critiques sur les médecins numismatiques, Paris o.J. (1852).
Meibomius, Heinrich, Nummorum veterum in illustranda imperatorum romanorum historia usus, Helmstedt 1684, zit. bei: Momigliano, Arnaldo, Ancient History and the Antiquarian, in: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 13 (1950), S. 300.
Leonini, Luisa, L’identità smarrita. Il ruolo degli oggetti nella vita quotidiana, Bologna 1988, S. 113–141.
Bonaffé, Edmond, Dictionnaire des Amateurs français au XVII’ siècle, Paris 1884, S. 263; Schnapper, Antoine, Le Géant, la Licorne et la Tulipe, Collections et Collectionneurs dans la France du XVIIe siècle. I — Historie et historie naturelle, Paris 1988. Auch Poggio Bracciolini schrieb über seine Bewunderung für die antiken Marmore: Multis variis morbis laborant; hic praecipue me tenet, ut nimium forsan, et ultra quam sit docto viro satis, admirer haec marmora ab egregiis artificibus sculpta (Epistolae, Bd. 1., Florenz 1832, S. 331).
Die Wendung stammt von Pomian, Krzysztof,, Collezioni, specchio della cultura, in: Ateneo Veneto, n.s., 22 (1984), S. 17–36.
Petrarca, Francesco, Familiarium rerum libri, XIX, 3, 14–15 (Le Familiari, kritische Ausgabe von Vittorio Rossi, Bd. 3, Florenz 1937, S. 315).
Vgl. z.B. Weiss, Roberto, The Renaissance Discovery of Classical Antiquity, Oxford 1969, S. 37; Liebenwein, Wolfgang, Studiolo. Die Entstehung eines Raumtyps und seine Entwicklung bis um 1600, Berlin 1977, S. 66.
Frugoni, Chiara, L’antichità dai „Mirabilia“ alla propaganda politica, in: Memoria dell’antico nell’arte italiana, Bd. 1: Luso dei classici. Hrsg. von Salvatore Settis, Turin 1984, S. 23. In demselben Band siehe auch: Cantino Wataghin, Gisella, Archeologia e „archeologie”. Il rapporto con l’antico fra mito, arte e ricerca, S. 198 f.
zitiert in Voigt, Georg, Die Wiederbelebung des classischen Alterthums, Leipzig 1893e (unveränd. Nachrdr. Berlin 1960’), Bd. II, S. 272, nota 1.
Bracciolini, Poggio, 1832 (FN 8), S. 323. Poggio hatte die Absicht, in seinem Arbeitszimmer auch zwei weitere Büsten von Bacchus und Juno aufzustellen.
(Michiel, Marcantonio): Notizia d’opere di disegno, pubblicata e illustrata da J. Morelli. Zweite, von G. Frizzoni durchgesehene und vermehrte Ausgabe, Bologna 1884, S. 41: Petrus Bembus cum bibliothecam, sive, ut expressius di-cam, Musaeum Patavii haberet, non librorum modo, verum etiam omnis generis antiquitatis refertum. Maggi verdanken wir auch eine klare Unterscheidung zwischen denen, welche Münzen zu Studienzwecken sammelten (qui signa in numismati excussa interpretari audeant) und denjenigen, welche sich ihres Besitzes rühmten nur aus Habgier oder Eitelkeit (Modo aliqui inveniuntur qui innumerabilem quasi copiam numismatum tenent et illa eadem semper prae manibus habere student ac contemplari minime cessant quousque figuras et imagunculas in aureo argenteo aereoque numismate caelatas extenuant, diminuunt, demoliunturque, qui potius, ut ita dixero, vetustatis destructores, extirpatores, ac consumptores appellari merentur). Siehe: Zorzi, Elsa, Un antiquario padovano del sec. XVI. Alessandro Maggi da Bassano, in: Bollettino del Museo Civico di Padova 51 (1962), Nr. 1, S. 55f.
Vasari, Giorgio, Le opere. Hrsg. von Gaetano Milanesi, Bd. 2, Florenz 1906, S. 245.
Zum Unterschied zwischen der Haltung der Humanisten und derjenigen der Künstler bleiben immer noch grundlegend die Ausführungen von Krautheimer, Richard, Lorenzo Ghiberti, Princeton 19702, S. 294–305.
Falguières, Patricia, La cité fictive. Les collections de cardinaux, à Rome, au XVI’ siècle, in: Les Carrache et les décors profanes (Actes du Colloque organisé par l’Ecole française de Rome: Rome 2.-4. Octobre 1986), Rom 1988, S. 215–333; Riebesell, Christina, Die Sammlung des Kardinal Alessandro Farnese. Ein „studio“ für Künstler und Gelehrte, Weinheim 1989. Wie Frau Falguières aufgezeigt hat, lag bei der Schaffung dieser Sammlungen und ihrer Öffnung für das Publikum stets auch eine klare politisch-gesellschaftliche Zielsetzung zugrunde.
Lanciani, Rodolfo, Storia degli scavi di Roma e notizie intorno le collezioni romane di antichità, Bd. 1, Rom 1989, S. 175.
Riebesell, Christina, 1989 (FN 18), S. 6 und 191.
Universitätsbibliothek Bologna, Fondo Aldrovandi, ms.91, fol. 508“.
Universitätsbibliothek Erlangen, Briefsammlung Trew, Aldrovandi, nr. 4.
Vgl. Stearns, Raymond P, James Petiver Promoter of Natural Science, c. 1663–1718, in: Proceedings of the American Society, n.s., 62 (1952), S. 243–365.
Di Filippo Bareggi, Claudia, In nota alla politica culturale di Cosimo I: l’Accademia fiorentina, in: Quaderni storici 8 (1973), S. 289–305; Plaisance, Michel, Une première affirmation de la politique culturelle de Côme I“r: la transformation de l’Académie des „Humidi” en Académie florentine, in: Les écrivains et le pouvoir en Italie à l’époque de la Renaissance (Première serie). Hrsg. von A. Rochon, Paris 1973, S. 361–438; Bertelli, Sergio, Egemonia linguistica come egemonia culturale e politica nella Firenze cosimiana, in: Bibliothèque d’Humanisme et Renaissance 38 (1976), S. 249.283.
Vgl. Cipriani, Giovanni, Il mito etrusco nel rinascimento fiorentino, Florenz 1980, S. 71–112.
Vasari-Milanesi 1906 (FN 16), Bd. 8 (Ragionamenti), S. 164. Vgl. Cristofani, Mauro, Per una storia del collezionismo archeologico nella Toscana Granducale, I, I grandi bronzi, in: Prospettiva 5 (1979), Nr. 17, S. 4–15; Barocchi, Paola, Palazzo Vecchio fra le due redazioni delle „Vite“ vasariane, in: Firenze e la Toscana dei Medici nell’Europa del ‘500, Bd. 3, Florenz 1983, S. 814.
Davis Daly, Margaret, La Galleria di sculture antiche di Cosimo I a Palazzo Pitti, in: Le Arti del Principato Mediceo, Florenz 1980, S. 31–54.
Rubinstein, Nicolai, Vasari’s painting of,The Foundation of Florence’ in the Palazzo Vecchio, in: Essays in the History of Architecture presented to Rudolf Wittkower, hrsg. von D. Fraser, H. Hibbard und M.J. Lewine, London 19692, S. 64–73; Campbell, Malcolm, Observations an the Salone dei Cinquecento in the Time of Duke Cosimo I de’Medici, 1540–1574, in: Firenze e la Toscana 1983 (FN 26), Bd. 3, S. 819–830.
Padrone e signore della 7bscana tutta wurde Cosimo 1561 durch Vincenzo Fedeli, den Gesandten der Republik Venedig, genannt; vgl. Relazioni degli Ambasciatori Veneziani al Senato, Hrsg. von Alberi, Eugenio, Ser. 2, Bd. 1., Florenz 1839, S. 323.
Zu dem „politischen“ Gebrauch auch der Skulptur durch Cosimo vgl. Heikamp, Detlef Scultura e politica, Le statue della Sala Grande di Palazzo Vecchio, in: Le Arti 1980 (FN 27), S. 201–208.
Vgl. Forster, Kurt W, Metaphors of Rule. Political Ideology and History in the Portraits of Cosimo I de’Medici, in: Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in Florenz 15 (1971), S. 85–89; Richelson, Paul W, Studies in the Personal Imagery of Cosimo I de’Medici, Duke of Florence, London-New York 1978, insbes. chap. 2. Der Vergleich mit Augustus kommt auch in zahlreichen Grabreden für den Großherzog vor; vgl. z.B. Ammirato, Scipione, Gli Opuscoli, Florenz 1583, S. 202 und 210; Baldini, Baccio, Vita di Cosimo Medici, Primo Granduca di Toscana, Florenz 1578, S. 26 und 28.
Ferrari, Giuliana, La corte degli dei: la ripresa del mito di Ercole nella Ferrara di Ercole I d’Este (1471–1505), in:,Familia` del principe e famiglia aristocratica, hrsg. von Cesare Mozzarelli, Bd. 2, Rom 1988, S. 695–710.
Corradini, Elena, Le raccolte estensi di antichità, Primi contributi documentari, in: L’impresa di Adolfo II. Saggi e documenti sulla produzione artistica a Ferrara nel secondo Cinquecento, hrsg. von Jadranka Bentini and Luigi Spezzaferro, Bologna 1987, S. 165.
Vgl. Liebenwein, Wolfgang, 1977 (FN 11), S. 74 and 201, nota 182; Moran, Miguel J. — Checa, Fernand, El coleccionismo en Espana. De la camera de maravillas a la galería de pinturas, Madrid 1985, S. 82, nota 24.
Brown, Clifford M., La Grotta di Isabella d’Este. Un simbolo di continuità dinastica per i duchi di Mantova, Mantova 1985; Ders., Public Interests and Private Collections: Isabella d’Este’s Appartamento della Grotta and Its Accessibility to Artist’s Scholars and Public Figures, in: Der Zugang zum Kunstwerk: Schatzkammer; Salon, Ausstellung, „Museum“ (Akten des 35. Internationalen Kongresses für Kunstgeschichte, Bd. 4), Wien-Köln-Graz 1986, S. 37–41.
Brown, Clifford M. (mit Fusco, L. and Corti, G.), Lorenzo de’Medici and the dispersal of the antiquarian collections of Cardinal Francesco Gonzaga, in: Arte Lombarda, n.s., 1989, Nr. 3–4, S. 86–103.
Luzio, Alessandro, La Galleria dei Gonzaga venduta all’Inghilterra nel 1627–28, Mailand 1913, S. 73 and 144–147.
Documenti inediti per servire alla storia dei musei d’Italia, Hrsg. vom Ministero della Pubblica Istruzione, Bd. 1, Florenz-Rom 1878, S. VI., nota 5.
Der Brief ist transskribiert bei Luzio, Alessandro, Fabrizio Maramaldo, Nuovi Documenti, Ancona 1883, S. 26f.
Luzio, Alessandro, 1913 (FN 37), S. 98f.
Olmi, Giuseppe, Ordine e fama: il museo naturalistico in Italia nei secoli XVI e XVII, in: Annali dell’Istituto stoico italo-germanico in Trento 8 (1982), S. 243 f.; Jansen, Dirk J, Jacopo Strada (1515–1588): antiquario della Sacra Cesarea Maestà, in: Leids Kunsthistorisch Jaarboek 1 (1982), S. 61; Ders., Gli strumenti del mecenatismo: Jacopo Strada alla corte di Massimiliano II., in:,Familia` del principe, 1988 (FN 32), Bd. 2, S. 730.
Fletcher, Jennifer, Filippo Napoletano’s Museum, in: Burlington Magazine 121(1979), S. 649 f.; Olmi, Giuseppe, Natura morta e illustrazione scientifica, in: La Natura morta in Italia, Bd. 1, Mailand 1989, S. 81 and 85. 43 Muller, Jeffrey M., Rubens: The Artist as Collector, Princeton 1989; Scheller, R. W, Rembrandt en de Encyclopedische Kunstkamer, in: Oud Holland 84 (1969), S. 81–147.
Staatsarchiv Mantua, Archivio Gonzaga, Buste 329,396–399. Vgl. Freddi, Ivana, Appunti e documenti per una storia della collezione Gonzaga e del Museo di Palazzo Ducale in Mantova; maschinenschriftl. Diss. — Universität Padua, 1982–83.
Chastel, André, Art et humanisme a Florence au temps de Laurent le Magnifique, Paris 1961, S. 17 f.; Gombrich, Ernst H., The Early Medici as Patrons of Art, in: Italian Renaissance Studies, hrsg. von Jacob, E. F., London 1960, S. 303f.
Von diesem Inventar ist uns nur eine einzige Abschrift erhalten, welche 1512 durch Simone di Stagio dalle Pozze angefertigt wurde (Staatsarchiv Florenz — Medici avanti il Principato, filza 165). Eine Abschrift davon, welche durch Aby Warburg veranlaßt wurde, befindet sich im Kunsthistorischen Institut in Florenz (K 875ad; neu kollationiert im Institut für Museumskunde SMPK Berlin); Vgl. Müntz, Eugène, Les Collections des Médicis au XVe siècle, Paris-London 1888; Grote, Andreas, La formazione e le vicende del tesoro mediceo nel Quattrocento, in: Il Tesoro di Lorenzo il Magnifico, Bd. 2, hrsg. von Heikamp, Detlef und Grote, Andreas, Florenz 1974, S. 6.
Müntz, Eugène, Les Arts à la Cour des Papes pendant le XVe et le XVIe siècle, Bd. 2., Paris 1879, S. 128–287; Weiss, Roberto, Un umanista veneziano. Papa Paolo II., Venedig-Rom 1958; Ders., 1969 (FN 11), S. 168 f. und 186–188.
Vgl. Weiss, Roberto 1958 (FN 47), S. 26.
Müntz, Eugène, 1879 (FN 47), S. 135.
Müntz, Eugène, 1879 (FN 47), S. 136; Vgl. auch Miglio, Massimo, Roma dopo Avignone, La rinascita politica dell’antico, in: Memoria dell’antico 1984 (FN 12), Bd. 1., S. 92, nota 4.
Michiel, Marcantonio 1884 (FN 15), S. 191; Levi, Cesare A., Le collezioni veneziane d’arte e di antichità dal secolo XIV ai nostri giorni, Bd. 2., Venedig 1900, S. 3 f.; Perry, Marilyn, The Statuario Pubblico of the Venetian Republic, Saggi e Memorie di Storia dell’arte 8 (1972), S. 79; Collezioni di antichità a Venezia nei secoli della Repubblica (da libri e documenti della Biblioteca Mar-ciana). Katalog der Ausstellung, Hrsg. von Zorzi, Mario, Rom 1988, S. 26.
Liebenwein, Wolfgang 1977 (FN 11), S. 80f.
Bruni, Leonardo, Cicero novus seu Ciceronis vita, in: Leonardo Bruni Aretino. Humanistisch philosophische Schriften, hrsg. von Baron, Hans, Leipzig-Berlin 1928, S. 120.
Veblen, Thorstein, The Theory of the Leisure Class, An Economic Study of Institutions, New York 1899, S. 28.
Luzio, Alessandro 1913 (FN 37), S. 39 und 90f.; Documenti inediti 1878 (FN 38), Bd. 1., S. VI, nota 5; 1879, Bd. 2., S. 398.
Pomian, Krzysztof, Medailles/coquilles = erudition /philosophie, Studies an Voltaire and the Eighteenth Century 154 (1976), S. 1677–1703.
Scheurleer, Lunsingh Th. H., Early Dutch Cabinets of Curiosities, in: The Origins of Museums, The Cabinet of Curiosities in Sixteenth-and Seventeenth-Century Europe, hrsg. von Impey, Oliver und MacGregor, Arthur, Oxford 1985, S. 119 f.; Hendrik Engel’s Alphabetical List of Dutch Zoological Cabinets and Menageries, Second enlarged edition Prepared by Peter Smit, Amsterdam 1986, S. 234–236.
Dem langen Aufenthalt dieser Persönlichkeit in Italien, zunächst in Parma und dann in Florenz, sowie seiner Sammlung, wird eine zukünftige Arbeit von mir gewidmet sein. Es lassen sich jedenfalls einige Hinweise finden in Blöchinger vom Bannholz, Carl F, Chevalier Jean de Baillou erster Direktor des k.k. Hof-Naturalien-Cabinets zu Wien und Oberstlieutenant in der Artillerie, Wien 1868; Lhotsky, Alfons, Die Geschichte der Sammlungen, Bd. 2., (Festschrift des Kunsthistorischen Museums zur Feier des fünfzigjährigen Bestandes, Zweiter Teil, zweite Hälfte), Wien 1941–1945, S. 422–432; Pellegrini, Marco, Colorno, Villa Ducale, Parma 1981; Tosi, Alessandro, „Biblioteche della natura“, Appunti sulle collezioni naturalistiche nella Toscana del primo Settecento, in: Annali dell Scuola Normale Superiore di Pisa, s. III, 19 (1989), S. 1 027–1064. Zu der Sammlung von Baillou vgl. Saint Laurent (de), Joannon, Description abregée du fameux Cabinet de Mr Le Chevalier de Baillou pour servir l’historie naturelle des pierres, métaux, minéraux, et autres fossiles, Lucques 1746.
Calatayud Arinero, Maria A., Pedro Franco Davila primer director del Real Gabinete de Historia Natural fundado por Carlos III., Madrid 1988. Von dieser Sammlung existiert ein reicher Katalog, den Davila vor der öffentlichen Versteigerung drucken ließ, welche im November 1767 stattfand: Catalogue systématique et raisonné des Curiosités de la Nature et de l’Art, Qui composent le Cabinet de M. Davila, Paris 1767, 3 Bde.
Das Museo wurde im Jahre 1733 geschenkt. Vgl. Dominici Cotunnii Iter Italicum anni MDCCLXV, hrsg. von Belloni, Luigi, Mailand 1960, S. 53f.; Polacco, Luigi, Il museo di scienze archeologiche e d’arte dell’Università di Padova, in: Atti dell’Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti (Classe di Sc. morali, lettere ed arti) 125 (1966–67), S. 428–431; Ongaro, Giuseppe, Lazzaro Spallanzani e Antonio Vallisneri junior (Contributo all’epistolario spallanzaniano), in: Physis 15 (1973), S. 197–200.
Editor information
Rights and permissions
Copyright information
© 1994 Springer Fachmedien Wiesbaden
About this chapter
Cite this chapter
Olmi, G. (1994). Die Sammlung — Nutzbarmachung und Funktion. In: Grote, A. (eds) Macrocosmos in Microcosmo. Berliner Schriften zur Museumskunde, vol 10. VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden. https://doi.org/10.1007/978-3-663-10698-2_6
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-663-10698-2_6
Publisher Name: VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden
Print ISBN: 978-3-663-10699-9
Online ISBN: 978-3-663-10698-2
eBook Packages: Springer Book Archive