Skip to main content

Paul, Augustine, and Marital Sex in Guilielmus Estius’ Scriptural Commentaries

  • Chapter
  • First Online:
Book cover Conjunctions of Mind, Soul and Body from Plato to the Enlightenment

Part of the book series: Studies in the History of Philosophy of Mind ((SHPM,volume 15))

Abstract

This paper focuses on one or two pericopes taken from the Commentaries on the Epistles of Paul, by the famous Douai theologian Guilielmus Estius. In his works Estius takes a ‘rigorist’, Augustinian view on sexuality, which he defends against the ‘laxism’ of, amongst others, the Jesuits.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 84.99
Price excludes VAT (USA)
  • Available as EPUB and PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Hardcover Book
USD 109.99
Price excludes VAT (USA)
  • Durable hardcover edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Notes

  1. 1.

    Augustinus (1894), De genesi ad litteram 9.7, pp. 275 l. 24–276 l. 4; Augustinus (1900b), De bono coniugali 24.32, pp. 226 l. 25–228 l. 13; Augustinus (1892b), De nuptiis et concupiscentia 1.11.13; 1.17.19, p. 225 l.25–28, p. 231 l. 12–23; Augustinus (1841a), Contra Iulianum 5.12.46, col. 810.

  2. 2.

    See Meilaender (2001), pp. 3–18, with a reference to Augustinus (1981a), Confessiones 10.31.43–47, pp. 177–180.

  3. 3.

    Mair (1516, repr. 1521), In quartum sententiarum quaestiones utilissimae, d.31, q. unica, conc. 7, fol. 204v. See e.g. Meilaender (2001), with a reference to Augustinus (1981a), Confessiones 10.31.43–47, pp. 177–180.

  4. 4.

    Augustinus (1900b), De bono coniugali 6.6, pp. 194 l. 25–195 l. 24: “When the performance of the marriage duty is insisted on unreasonably, so that they have intercourse even when it is not for the purpose of having children, the apostle allows this as something that can be excused, though it is not something he lays down as a command. So, even if a perverted morality motivates them to have intercourse like that, marriage still saves them from adultery or fornication. It is not that conduct of that kind is accepted because of marriage, but it is forgiven because of marriage … Marital intercourse for the sake of procreating is not sinful. When it is for the purpose of satisfying sensuality, but still with one’s spouse, because there is marital fidelity it is a venial sin.” (English translation: Augustinus (1999), pp. 37–38).

  5. 5.

    Mair (1516, repr. 1521), In quartum sent., d.31, q. unica, conc. 7, fol. 204v.

  6. 6.

    See Klomps (1964), pp. 50–57; Noonan Jr., (1966), pp. 306–312; and Vereecke, (1986), pp. 364–367, p. 516, pp. 534–537.

  7. 7.

    For more on Erasmus’ view on marriage and sexuality, see: Bedouelle (2001), pp. 213–221; and Weiler (2004), pp. 149–197.

  8. 8.

    Which in turn, was a revision of an earlier version from 1498–1499. Erasmus (1975), Encomium matrimonii.

  9. 9.

    Erasmus (1968), Dilutio eorum quae Iodocus Clithoveus scripsit aduersus declamationem Des. Erasmi Roterodami suasoriam matrimonii, p. 70, compare p. 74, where Erasmus refers to a number of works in which he admits that in absolute terms, continence is superior to marriage; also: Erasmus (1998), Refutation of Clichtove, p. 121; further Erasmus (1968), Dilutio, p. 81, and p. 86.

  10. 10.

    Erasmus (1968), Dilutio, p. 77.

  11. 11.

    Erasmus (1975), Encomium matrimonii, pp. 386 l. 41–48, pp. 398 l. 190–400 l. 194, pp. 406 l.253–410 l.319; Erasmus (1968), Dilutio, pp. 85–87; compare pp. 91–94. On sexual stimuli, belonging to the natural order, see also Erasmus (1962), Apologia pro declamatione matrimonii, fol. 109c. For further references, see Bedouelle (2001), pp. 216–217.

  12. 12.

    Erasmus, (1975), Encomium matrimonii, pp. 402 l. 224–404 l. 227; compare Erasmus (1968), Dilutio, pp. 82–84.

  13. 13.

    (Cahill 1985, pp. 123–137; Brundage 1987, pp. 552–557; Wiesner-Hanks 2000, pp. 63–64; Farr 1996, especially pp. 50–52).

  14. 14.

    All references to Martin Luther throughout this chapter come from Luther (1883–1993), Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe; in particular sections Werke (1883–1993), henceforth abbreviated as WA, and Tischreden (1912–1921), henceforth abbreviated as WATR.

    See for example Vom ehelichen Leben 1522, WA 10-II, pp. 294 l. 27–295 l. 8, with a reference to Gen 2:18.

  15. 15.

    See for example Winterpostille 1528, Ein ander Sermon am andern Sonntage nach der Erscheinung Christi, WA 21, p. 69 l. 19–21; also in the Lectures on Genesis or Vorlesungen über 1 Mose, WA 42, p. 477 l. 33–34.

  16. 16.

    See for example Tischrede 2867, WATR 3, p. 39 l. 32–40, p. 40 l. 20–24; also in the Vorlesungen über 1 Mose, WA 43, p. 454 l. 23–36. Augustine’s view on postlapsarian marriage as a remedium infirmitatis, voiced in Augustinus (1900c), De bono viduitatis 8.11, p. 317 l. 13 (compare Augustinus (1894), De genesi ad litteram 9.7, p. 275), is also quoted by Luther in Tischrede 5282, WATR 5, p. 43 l. 4.

  17. 17.

    Vom ehelichen Leben, WA 10-II, pp. 267–304.

  18. 18.

    Biéler (1963), pp. 35–88; Bouwsma (1988), pp. 136–137; Brundage (1987), pp. 552–557; Farr (1996), especially p. 51. References are to Calvin (1963–1900), henceforth abbreviated as CR, and Calvin (1928–1936), henceforth abbreviated as OS.

  19. 19.

    See Calvin, Commentarius in Genesin 2:18, CR 51, p. 46. Rejection of the celibacy of priests also in Institutiones, 1559, 4.12.23–28, OS 5, pp. 232–237—note here also the explicit criticism on Jerome’s position—and repudiation of religious vows in Institutiones, 1559, 4.13.3, OS 5, pp. 239–241.

  20. 20.

    Von ehelichen Leben, WA 10-II, pp. 267–304.

  21. 21.

    See his commentary on the seventh commandment in Institutiones, 1559, 2.8.44, OS 3, pp. 383–384. English translation: Calvin (1536, repr. 2001). The quotation is from Ambrosius’ De sacramento regenerationis sive de philosophia fr. 5 [preserved in Augustinus (1841a), Contra Iulianum 2.7.20, col. 687], Ambrosius (1974), p. 259.

  22. 22.

    Augustinus (1900b), De bono coniugali 6.5–6

  23. 23.

    See for example Calvin, Institutiones, 1559, 4.19.36, OS 5, pp. 469–470.

  24. 24.

    De Soto (1557–1558; 1560), Commentariorum in quartum sententiarum tomus primus/-secundus.

  25. 25.

    Klomps (1964), pp. 58–63; Noonan (1966), pp. 312–315, pp. 321–322; Vereecke (1986), pp. 511–515, pp. 537–539.

  26. 26.

    Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento, lib. 9, disp. 8.

  27. 27.

    Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.11.

  28. 28.

    Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.25.

  29. 29.

    Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.45, esp. nr. 38.

  30. 30.

    Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.46, esp. nr. 10.

  31. 31.

    (Klomps 1964, pp. 63–67, pp. 70–72; Noonan 1966, pp. 323–326, pp. 333–334; Vereecke 1986, p. 539; Boyle 1987, pp. 12–16).

  32. 32.

    Hurtado (1633), Tractatus de sacramentis et censuris, disp. 10 de matrimonio, di. 2.

  33. 33.

    (See Klomps 1964, pp. 67–73; Noonan 1966, p. 326; and Vereecke 1986, pp. 541–543).

  34. 34.

    It is very rare, however, to find early modern authors who bluntly state that intercourse engaged in by married people for the sake of satisfying lust or obtaining pleasure alone, might be considered as mortal sin, as did extreme rigorists in the Carolingian Era and the High Middle Ages. See Makowski (1977), pp. 99–114, especially pp. 102–106.

  35. 35.

    Baius (1696, repr. 1964), De peccato originis, in Michaelis Baii, celeberrimi in Lovaniensi Academia Theologi, Opera, Caput 15, pp. 16–19.

  36. 36.

    Augustinus (1892b), De nuptiis et concupiscentia 2.21.36, p. 290 (English translation: Augustine (1998), Answer to the Pelagians II, p. 76); Augustinus (1974), Contra Iulianum opus imperfectum 3.142 and 170, pp. 447–448, pp. 471–473. See also Klomps (1964), pp. 85–96; and Vereecke (1986), pp. 522–523.

  37. 37.

    Klomps (1964), pp. 76–79

  38. 38.

    References are to Estius (1614), In Omnes Divi Pauli Apostoli Epistolas Commentariorum Tomus Prior.

  39. 39.

    (Hunter 2007).

  40. 40.

    Estius (1614), I Cor 7:1, fol. 313a: “Ab hac enim sive inordinata affectione, sive indigna servitute, quam adfert homini carnalis concupiscentia coniugio per peccatum adhaerens, liberat abstinentia coniugii propter Deum.”

  41. 41.

    Obviously, reference is made to Augustinus (1900d), De sancta virginitate 12.12 and 18.18, pp. 244 l.19–245 l.3, pp. 250 l. 23–252 l. 11; Augustinus (1900c), De bono viduitatis 5.7, pp. 310 l.16–312 l.6.

  42. 42.

    Tertullianus (1954c), De monogamia 3, p. 1231 l. 11–12.

  43. 43.

    Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.7, col. 229 l. 11–13.

  44. 44.

    (Makowski 1977).

  45. 45.

    Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.7, cols. 229–230.

  46. 46.

    Chrysostomus (1862b), In Epist. I ad Cor. Hom. 19.1, p. 152.

  47. 47.

    Estius (1614), in I Cor 7:2, fol. 313b: “Quamvis dixi bonum esse homini mulierem, etiam uxorem, non tangere: tamen propter fornicationem & omne genus immundiciae vitandum, permittitur atque indulgetur, ut unusquisque maritus sua utatur uxore, eique commisceatur, & unaquaeque uxor suo marito.”

  48. 48.

    Estius (1614), in I Cor 7:3, fol. 314b: “Item propter fornicationem iam non in se vitandam, sed à coniuge avertendam, vir debitum coniugale reddat uxori: similiter & uxor viro; intellige, dum exigitur; & omnino quoties infirmitas coniugis ob incontinentiam periclitantis id admonet.”

  49. 49.

    See especially Aquinas (1858), In Sent. IV. 32.1.1–5, pp. 959–965.

  50. 50.

    Augustinus (1841a), Contra Iulianum 5.5.19, cols. 795–796.

  51. 51.

    Estius (1614), in I Cor 7:4, fol. 314ab: “Uxor non habet potestatem, sive ius sui corporis … ita scilicet ut liberum ei sit pro sua voluntate, vel continere, vel alteri cuipiam se coniungere; sed maritus ius habet corporis uxoris suae: & contrà, maritus non habet ius sui corporis, sed uxor: ut proinde neutri liceat alteri coniugale debitum poscenti denegare.”

  52. 52.

    Estius (1614), in I Cor 7:5, fol. 315a: “Quippe coniugalis actus quo animus quodammodo carni totus immergitur, ineptum reddit hominem ad orationem, qua mens in Deum elevanda est.” Compare Klomps (1964), p. 77.

  53. 53.

    Estius (1614), in I Cor 7:5, fol. 315a: “Igitur ex consequenti monet uterque apostolus fideles, ne sic vacent operi coniugali, ut per hoc impediantur ab eucharistia statis diebus percipienda: praesertim cùm maius sit accipere corpus Christi, quàm simpliciter orare.”

  54. 54.

    The intended reference is Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 15, pp. 376 l. 4–378 l. 3

  55. 55.

    Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.7, col. 230 l. 24–26.

  56. 56.

    Payer (1980), pp. 353–376, especially pp. 361–362, and p. 367.

  57. 57.

    We were not able to verify this information.

  58. 58.

    Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 15, p. 377 l. 6–12.

  59. 59.

    Beda Venerabilis (1969, repr. 1981), Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum 1,27 (viii), pp. 94–98.

  60. 60.

    Makowski (1977), p. 100; compare with p. 104. Augustine had himself initiated the introduction of such a distinction in his De bono coniugali. Augustinus (1900b), De bono coniugali,10.11, p. 203 l. 5–7.

  61. 61.

    Decretum Gratiani (1897, repr. 1959), pars II, causa 33, quaest. 4, c. 7, cols. 1248–1249.

  62. 62.

    Estius (1614), in I Cor 7:5, fol. 315b: “Caeterum ex hoc loco Pauli rectè probant orthodoxi scriptores iis qui ex officio sacratioribus ministeriis perpetuò sunt addicti, id est sacerdotibus, uxores nec ducendas esse, nec habendas.”

  63. 63.

    Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.34, col. 269 l. 2–7.

  64. 64.

    (Payer 1980, p. 370)

  65. 65.

    (Payer 1980, p. 371).

  66. 66.

    See amongst others, Augustinus (1892b), De nuptiis et concupiscentia 1.14.16, pp. 228–229.

  67. 67.

    Meant is Cyprianus (1972), Ad Quirinum 3.32, p. 127 l. 24.

  68. 68.

    Estius (1614), in I Cor 7:6, fol. 316a: “Declarans igitur seipsum, affirmat se ea dixisse non ex praecepto, sed ex permissione & indulgentia quadam: qua nimirum solent minora quaedam mala concedi ad avertendum maiora.”

  69. 69.

    Erasmus (2003), Annotationes in 1 Cor. 7.6, p. 128 l. 474–482.

  70. 70.

    (Compare Klomps 1964, p. 79).

  71. 71.

    Estius (1614), in I Cor 7:6, fol. 316a: “Quocirca rectè B. Augustinus & alii patres, ex hoc loco colligunt ac docere non dubitant, concubitum coniugalem quando fit per incontinentiam, semper esse peccatum: etiamsi vitandae fornicationis causa fiat. Tunc autem solum culpa carere, quando non expetitur, nisi sobolis procreandae gratia.”

  72. 72.

    Augustinus (1845), Sermo 351, col. 1541 l. 16–17.

  73. 73.

    Augustinus (1904), Ep. 130. Ad Probam, 15, p. 74 l. 14–15.

  74. 74.

    According to the numeration of the Augustine edition, produced by the Louvain theologians (to which Estius had contributed as a student), and published by Christopher Plantin in Antwerp 1576–1577. At present: Augustinus (1981b), Sermo 51, pp., 20–46; here p. 37 l.545–547.

  75. 75.

    The text of this sermo can be found in Decretum magistri Gratiani (1897, repr. 1959), pars 1, dist. 25, canon 3, col. 93 l. 40.

  76. 76.

    Augustinus (1892a), De gratia Christi et de peccato originali 2.38.43, p. 201 l. 14–15.

  77. 77.

    Augustinus (1900b), De bono coniugali 10.11, p. 202 l. 17–18.

  78. 78.

    Augustinus (1969), Enchiridion de fide, spe et caritate 21.78, p. 92 l. 15–16.

  79. 79.

    Augustinus (1892b), De nuptiis et concupiscentia 1.4.5, pp. 215 l. 21–216 l. 2 (English translation: Augustine (1998), Answer to the Pelagians II, p. 30).

  80. 80.

    Estius (1614), in I Cor 7:6, fol. 316b: “Dixi concubitum coniugalem tunc solum culpa carere, quando non expetitur nisi prolis generandae causa. Nam si non expetitur, nec debitum exigitur, sed tantum redditur, non peccatum est, sed actus iusticiae.”

  81. 81.

    Estius (1614), in I Cor 7:7, fol. 316b–317a: “Itaque quod hic dicit tale est: Adeò non praecipio coniugium aut coniugii usum, ut potius velim atque optem omnes sic esse ut ego sum: id est liberos & expeditos à curis & actibus huius saeculi, impedientibus libertatem vacandi Deo, rebusque divinis; cuiusmodi inprimis est status & actus coniugalis.”

  82. 82.

    Estius (1614), in I Cor 7:7, fol. 317a: “Ex hac parte sic generaliter intellecta, iam consequens est, quod patres ex ea colligunt & docent, Paulum ab omni concubitu sese continuisse, & in perpetua castitate vixisse…”

  83. 83.

    Epiphanius of Salamis (1980), Panarion haer. 58.4.8, pp. 361–362. For a translation, see Epiphanius of Salamis (1994), Panarion 58.4.8, p. 101.

  84. 84.

    Hieronymus (1996a), Ep. 22. Ad Eustochium 20, pp. 170 l. 15–171 l. 2.

  85. 85.

    Hieronymus (1996c), Ep. 148. Ad Celantiam 29, p. 353 l. 24–25.

  86. 86.

    Augustinus (1841b), De gratia et libero arbitrio 4.8, col. 886 l. 46–48.

  87. 87.

    Tertullianus (1954a), Ad uxorem 1.3.6, p. 376 l. 42–44.

  88. 88.

    Tertullianus (1954b), De exhortatione castitatis 4.3, p. 1021 l. 19–25.

  89. 89.

    Tertullianus (1954c), De monogamia 3.1–3 and 8.5–6, p. 1230 l. 9–26, p. 1240 l. 29–36.

  90. 90.

    Ambrosius (1845a, repr. 1993), Exhortatio virginitatis 4.22, col. 343 l. 1–5.

  91. 91.

    See Sedulius Scotus (1997), In I epist. ad Corinthios 7:6–7, p. 390 l. 6–9.

  92. 92.

    Chrysostomus (1862), In Epist. I ad Cor. Hom. 19.2, p. 153.

  93. 93.

    Estius (1614), in I Cor 7:7, fol. 317a: “Valeat proinde Erasmus, qui in suis annotationibus ex hoc ipso loco coniicit Paulo haec scribenti coniugem fuisse,” which contains a reference to Erasmus (2003), Annotationes in 1 Cor. 7.7, p. 128 l. 483–487.

  94. 94.

    On the basis of a commentary of Hugh of St.-Victor on 1 Cor 7:7 (Hugo de Sancte Victore (1854), Quaestiones et decisiones in Ep. 1 ad Cor., qu. 67, col. 526c), Estius stated that there were many to whom nothing was given by which they might be saved. This denial of sufficient grace was a position that the Church, in the context of its opposition to Jansenism, was later to condemn. See also François (2012), especially pp. 262–271.

  95. 95.

    Augustinus (1900c), De bono viduitatis 2.3, pp. 306 l. 18–307 l. 19.

  96. 96.

    Augustinus (1900c), De bono viduitatis 5.7, p. 311 l. 3–10.

  97. 97.

    Gregorius Magnus (1992), regula pastoralis 3.27, p. 456 l. 141–146.

  98. 98.

    Epiphanius of Salamis (1980), Panarion haer. 61.6.8–10, p. 387 l. 1–10. For a translation, see Epiphanius of Salamis (1994), Panarion 61.6.8–10, pp. 119–120.

  99. 99.

    Chrysostomus (1862a), De virginitate 39, pp. 561–562. Compare Chrystostomus (1862b), In Epist. I ad Cor. Hom. 19.6, pp. 159–160.

  100. 100.

    Especially Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.13, col. 240.

  101. 101.

    Augustinus (1900c), De bono viduitatis 8.11, 9.12 and 10.13, pp. 315–320.

  102. 102.

    Augustinus (1900a), De adulterinis coniugiis 1.15.16, p. 364 l. 21–24.

  103. 103.

    Sedulius Scotus (1997), In I epist. ad Corinthios 7:9, pp. 391–394 l. 14.

  104. 104.

    Obviously, this is a reference to Ambrosius (1845b, repr. 1993), De lapsu virginis consecratae 5.21, cols. 372–373. This work, also entitled De lapsu Susannae, can certainly not be attributed to Ambrosius, a fact of which Estius seems already to have been aware. It is sometimes suggested that this work comes from the hand of Nicetas of Remesiana (d. after 414) in light of a reference made by Gennadius of Marseilles to a libellus ad lapsam virginem by Nicetas. Klaus Gamber suggests that only the shorter version of this work is by Nicetas. In addition the question raises of the relation between this work, and the Epistula ad virginem lapsam, editied by dom Germain Morin. For the dossier, see Dekkers and Gaar (1995), nrs. 651 and 652; also Ambrosius (2011).

  105. 105.

    Estius (1614), in I Cor 7:9, fol. 319a: “Sanè liquet ex his quàm perversè locum istum apostoli proferant apostatae sacerdotes & monachi, quo sacrilega sua connubia post continentiae votum attentata excusent.”

  106. 106.

    Augustinus (1900d), De sancta virginitate 34.34, p. 274 l. 2–3.

  107. 107.

    Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 17, p. 380 l. 19.

  108. 108.

    Actually Ambrosius Autpertus. See Ambrosius Autpertus (1979), Oratio contra septem uitia (Recensio A) 9, p. 941 l. 9–12.

  109. 109.

    Augustinus (1900b), De bono coniugali 10.11, pp. 202–203, especially 203 l. 9–11.

  110. 110.

    Estius (1614), in I Cor 7:9, fol. 319b–320a.

  111. 111.

    Estius (1614), in I Cor 7:9, fol. 320a: “Sic autem nubere est per incontinentiam nubere. Quod profectò tam est culpabile, quàm per incontinentiam misceri cum coniuge. Nam utrobique culpam inducit eadem circumstantia finis.”

  112. 112.

    See especially Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.9 and 13, cols. 232–233 (quotation on l. 4), and col. 243.

  113. 113.

    Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 17, p. 379 l. 21.

  114. 114.

    Estius (1614), in I Cor 7:9, fol. 320a: “Thomas melius interpretatur magis tolerandum,” obviously a reference to Aquinas (1953), I. Ad Corinthios 7 lectio 1, vol. 1, p. 299 nr. 335.

  115. 115.

    Amongst others a quotation from Martinus of Tours is to be found in Sulpicius Severus (1866), Dialogus 2.10.6, p. 192 l.20–22; and Sedulius Scotus (1997), In I epist. ad Corinthios 7: 9, pp. 391 l. 11–394 l. 15.

  116. 116.

    Faber Stapulensis (1512, repr. 1978), S[ancti] Pauli epistolae XIV [quattuordecim] ex vulgata: adiecta intelligentia ex Graeco, cum commentariis, fol. 115v, nr. 42.

  117. 117.

    Sedulius Scotus (1997), In I epist. ad Corinthios 7: 9, p. 394 l. 14–15; and Souter (1922); Dekkers and Gaar (1995), nrs. 728 and 902.

References

  • Ambrosius (1845a, repr. 1993). Exhortatio virginitatis. PL 16. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Ambrosius (1845b, repr. 1993). De lapsu virginis consecratae. PL 16. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Ambrosius (1974). De sacramento regenerationis sive de philosophia. In G. Madec (Ed.), Saint Ambroise et la philosophie (p. 256–260). Paris: Études augustiniennes.

    Google Scholar 

  • Ambrosius (2011). De Lapsu Virginis Consecratae. Last Modified July 11. http://www.mun.ca/Ansaxdat/ambrose/ps-ambrose/lapsu.htm. Accessed 4 Aug 2011.

  • Ambrosius Autpertus (1979). Oratio contra septem uitia. CCCM 27 B. (Robert Weber Ed.). Turnhout: Brepols

    Google Scholar 

  • Aquinas, T. (1858). In Sent IV. Parma: Typis Petri Fiaccadori.

    Google Scholar 

  • Aquinas, T. (1953). I. Ad Corinthios. (Raphael Cai Ed.). Turin: Marietti.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1841a). Contra Iulianum. PL 44. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1841b). De gratia et libero arbitrio. PL 44. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1845). Sermo 351. PL 39. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1892a). De gratia Christi et de peccato originali. CSEL 42. (Carolus F. Urba & Iosephus Zycha Eds.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1892b). De nuptiis et concupiscentia. CSEL 42. (Carolus F. Urba & Iosephus Zycha Eds.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1894). De genesi ad litteram. CSEL 28. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1900a). De adulterinis coniugiis. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1900b). De bono coniugali. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1900c). De bono viduitatis. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1900d). De sancta virginitate. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1904). Ep. 130. Ad Probam. CSEL 44. (Alois Goldbacher Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1969). Enchiridion de fide, spe et caritate. CCSL 46. (E. Evans Ed.). Turnhout: Brepols.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1974). Contra Iulianum opus imperfectum. CSEL 85.1. (Ernest Kalinka & Michaela Zelzer Eds.). Vienna: Hölder; Pichler; Tempsky.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1981a). Confessiones. CCSL 27. (Luc Verheijen Ed.). Turnhout: Brepols.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1981b). Sermo 51. De consonantia Evangelistarum Matthaei et Lucae in generationibus Domini. (Pierre-Patrick Verbraken Ed.). Revue Bénédictine 91: 20–46.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1998). Answer to the Pelagians II. (Roland J. Teske Intro., trans., and notes). Hyde Park N.Y.: New City Press.

    Google Scholar 

  • Augustinus. (1999). Marriage and Virginity. (Ray Kearney Trans., & David G. Hunter Intro. and notes). Hyde Park N.Y.: New City Press.

    Google Scholar 

  • Baius, M. (1696, repr. 1964). De peccato originis. In G. Gerberon (Ed.), Michaelis Baii, celeberrimi in Lovaniensi Academia Theologi, Opera. Cologne: Balthasar von Egmondt (Ridgewood: Gregg).

    Google Scholar 

  • Beda Venerabilis (1969, repr. 1981). Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum. (Bertram Colgrave & Roger Aubrey Baskerville Mynors Eds.). Oxford: Clarendon.

    Google Scholar 

  • Bedouelle, G. (2001). Erasme et sa doctrine du mariage chrétien. INTAMS Review 7(2), 213–221.

    Article  Google Scholar 

  • Bouwsma, W. J. (1988). Jean Calvin: A sixteenth-century portrait. New York: Oxford University Press.

    Google Scholar 

  • Biéler, A. (1963). L’homme et la femme dans la morale calviniste. La doctrine réformée sur l’amour, le mariage, le célibat, le divorce, l’adultére et la prostitution, considérée dans son cadre historique. Nouvelle série théologique. Geneva : Labor et Fides.

    Google Scholar 

  • Boyle, P. J. (1987). Parvitas materiae in sexto in Contemporary Catholic Thought. Lanham: University Press of America.

    Google Scholar 

  • Brundage, J. A. (1987). Law, sex, and Christian society in medieval Europe. Chicago: University of Chicago Press.

    Book  Google Scholar 

  • Cahill, L. S. (1985). Between the sexes: Foundations for a Christian ethics of sexuality. Philadelphia: Fortress.

    Google Scholar 

  • Calvin, J. (1863–1900). Ioannis Calvini opera quae supersunt Omnia. Corpus Reformatorum, 59 vols. (Guilielmus Baum, Eduardus Cunitz, & Eduardus Reusz Eds.). Brunswick; Berlin: Schwetschke.

    Google Scholar 

  • Calvin, J. (1928–1936). Opera selecta Joannis Calvini. 10 vols. (Petrus Barth & Guilielmus Niesel Eds.). Munich: Kaiser.

    Google Scholar 

  • Calvin, J. (1536, repr. 2001). The Institutes of the Christian Religion. (Henry Beveridge Trans.). Grand Rapids MI: Christian Classics Ethereal Library. http://www.ccel.org/ccel/calvin/institutes.iv.ix.html. Accessed 20 Oct 2012.

  • Chrysostomus, J. (1862a). De virginitate. PG 48. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Chrysostomus, J. (1862b). In Epist. I ad Cor. Hom. PG 61. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Cyprianus. (1972). Ad Quirinum. CCSL 3. (Robert Weber Ed.). Turnhout: Brepols.

    Google Scholar 

  • De Soto, D. (1557–1558, repr. 1560). Commentariorum in quartum sententiarum tomus primus/-secundus. Salamanca: Joannes a Canova; repr.: Salamanca: Andreas à Portonariis.

    Google Scholar 

  • Decretum Gratiani. (1897, repr. 1959). Corpus Iuris Canonici 1 (Emil Friedberg Ed.). Leipzig: Tauchnitz (Graz: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt).

    Google Scholar 

  • Dekkers, E., & Gaar, E. (1995). Clavis patrum latinorum. Steenbrugis: In Abbatia Sancti Petri; Turnhout: Brepols.

    Google Scholar 

  • Epiphanius (of Salamis). (1980). Panarion haer. Die Griechischen Christlichen Schriftsteller der ersten Jahrhunderte. (Karl Holl Ed., & Jürgen Dummer Rev.)Berlin: Akademie-Verlag.

    Google Scholar 

  • Epiphanius (of Salamis). (1994). Panarion. Nag Hammadi, and Manichean Studies 36 (Frank Williams Trans.). Leiden: Brill.

    Google Scholar 

  • Erasmus, D. (1706; repr. 1962). Apologia pro declamatione matrimonii. Desiderii Erasmi Opera Omnia 9 (Ioannes Clericus Ed.). Leiden: Petrus vander Aa (London: Gregg Press).

    Google Scholar 

  • Erasmus, D. (1968). Dilutio eorum quae Iodocus Clithoveus scripsit aduersus declamationem Des. Erasmi Roterodami suasoriam matrimonii. De Pétrarque à Descartes 15. (Émile V. Telle Ed.). Paris: Vrin.

    Google Scholar 

  • Erasmus, D. (1975). Encomium matrimonii. ASD 1.5. (Jean-Claude Margolin Ed.). Amsterdam; Oxford: North-Holland Publishing Company.

    Google Scholar 

  • Erasmus, D. (1998). Refutation of Clichtove. CWE 83. (Charles Fantazzi Trans.). Toronto: University of Toronto Press.

    Google Scholar 

  • Erasmus, D. (2003). Annotationes in 1 Cor. 7.7. ASD 6.8. (M. L. van Poll-van de Lisdonk Ed.). Amsterdam: Elsevier.

    Google Scholar 

  • Estius, G. (1614). In Omnes Divi Pauli Apostoli Epistolas Commentariorum Tomus Prior. Douai: Balthazar Bellerus.

    Google Scholar 

  • Faber Stapulensis, J. (1512, repr. 1978). S[ancti] Pauli epistolae XIV [quattuordecim] ex vulgata: adiecta intelligentia ex Graeco, cum commentariis. Paris: Henri Estienne (Stuttgart–Bad Cannstatt: Frommann-Holzboog).

    Google Scholar 

  • Farr, J. R. (1996). Sexuality. In H. J. Hillerbrand (Ed.), The Oxford encyclopedia of the reformation 4 (pp. 49–53). New York: Oxford University Press.

    Google Scholar 

  • François, W. (2012). Augustine and the golden age of Biblical scholarship in Louvain (1550–1650). In B. Gordon & M. McLean (Eds.), Shaping the Bible in the reformation: Books, scholars and readers in the sixteenth century, (pp. 235–289). Library of the Written Word 20. Leiden; Boston: Brill.

    Google Scholar 

  • Gregorius Magnus (1992). Regula pastoralis. Sources Chrétiennes 382. (Bruno Judic, Floribert Rommel, & Charles Morel Eds.). Paris: Cerf.

    Google Scholar 

  • Hieronymus. (1863). Adversus Jovinianum. PL 23. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Hieronymus. (1996a). Ep. 22. Ad Eustochium. CSEL 54. (Isidorus Hilberg Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Hieronymus. (1996b). Ep. 49. Ad Pammachium. CSEL 54. (Isidorus Hilberg Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Hieronymus. (1996c). Ep. 148. Ad Celantiam. CSEL 56.1. (Isidorus Hilberg Ed.). Vienna: Tempsky.

    Google Scholar 

  • Hugo de Sancte Victore. (1854). Quaestiones et decisiones in Ep. 1 ad Cor. PL 175. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.

    Google Scholar 

  • Hurtado, G. (1633). Tractatus de sacramentis et censuris. Antwerp: Balthasar Moretus.

    Google Scholar 

  • Hunter, D. (2007). Marriage, Celibacy, and Heresy in Ancient Christianity: The Jovinianist Controversy. Oxford Early Christian Studies. Oxford: Oxford University Press.

    Google Scholar 

  • Klomps, H. (1964). Ehemoral und Jansenismus: Ein Beitrag zur Überwindung des sexualethischen Rigorismus. Cologne: Bachem.

    Google Scholar 

  • Luther, M. (1883–1993). Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe. Weimar: Hermann Böhlau und Nachfolger. Sections: Werke (WA), 60 vols., 5 vols. registers (1883–1993); Tischreden (WATR), 6 vols. (1912–1921).

    Google Scholar 

  • Mair, J. (1516, repr. 1521). In quartum sententiarum quaestiones utilissimae. Paris: Iodocus Badius.

    Google Scholar 

  • Makowski, E. M. (1977). The conjugal debt and medieval canon law. Journal of Medieval History, 3(2), 99–114.

    Article  Google Scholar 

  • Meilaender, G. (2001). Sweet necessities: Food, sex, and Saint Augustine. Journal of Religious Ethics, 29, 3–18.

    Article  Google Scholar 

  • Noonan, J. T. Jr. (1966). Contraception: A history of its treatment by the Catholic Theologians and Canonists. Cambridge: Belknap Press of Harvard University Press.

    Google Scholar 

  • Payer, P. J. (1980). Early medieval regulations concerning marital sexual relations. Journal of Medieval History, 6(4), 353–376.

    Article  Google Scholar 

  • Sanchez, T. (1601–1602, repr. 1605). Disputationum de sancto matrimonii sacramento tomus primus/-tertius. Genoa: Josephus Pavonius (Madrid: Ludouicus Sanchez).

    Google Scholar 

  • Sedulius Scotus, (1997). In I epist. ad Corinthios. Sedulii Scotti Collectaneum in Apostolum (Hermann Josef Frede & Herbert Stanjek Eds.), Vol. 2. Freiburg: Herder.

    Google Scholar 

  • Solanius, J. S. (1573). Sancti Sixti tertii… Liber de divitiis. Eiusdem Liber de malis doctoribus, de operibus fidei & de iudicio futuro. Eiusdem Liber de castitate. Sancti Bracharij epistola ad Ianuarium. Romae: excudebat Iosephus de Angelis.

    Google Scholar 

  • Souter, A. (1922). Pelagius’s expositions of thirteen epistles of St Paul. Texts and studies: Contributions to Biblical and Patristic literature 9. 3 vols. Cambridge: University Press.

    Google Scholar 

  • Sulpicius Severus (1866). Dialogus. CSEL 1. (Carolus Halm Ed.). Vienna: Gerold.

    Google Scholar 

  • Tertullianus. (1954a). Ad uxorem. CCSL 1. (Emil Kroymann Ed.). Turnhout: Brepols.

    Google Scholar 

  • Tertullianus. (1954b). De exhortatione castitatis. CCSL 2. (Emil Kroymann Ed.). Turnhout: Brepols.

    Google Scholar 

  • Tertullianus. (1954c). De monogamia. CCSL 2. (Eligius Dekkers Ed.). Turnhout: Brepols.

    Google Scholar 

  • Vereecke, L. (1986). De Guillaume d’Ockham à Saint Alphonse de Liguori. Études d’histoire de la théologie morale moderne 1300–1787. Bibliotheca historica Congregationis SSmi Redemptoris 12. Rome: Collegium S. Alfonsi de Urbe.

    Google Scholar 

  • Weiler, A. G. (2004). Desiderius Erasmus of Rotterdam on marriage and divorce. Dutch Review of Church History, 84, 149–197.

    Google Scholar 

  • Wiesner-Hanks, M. E. (2000). Christianity and sexuality in the early modern world: Regulating desire, reforming practice. London: Routledge.

    Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Corresponding author

Correspondence to Wim François .

Editor information

Editors and Affiliations

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2014 Springer Science+Business Media Dordrecht

About this chapter

Cite this chapter

François, W. (2014). Paul, Augustine, and Marital Sex in Guilielmus Estius’ Scriptural Commentaries. In: Kambaskovic, D. (eds) Conjunctions of Mind, Soul and Body from Plato to the Enlightenment. Studies in the History of Philosophy of Mind, vol 15. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-017-9072-7_13

Download citation

Publish with us

Policies and ethics