Abstract
This paper focuses on one or two pericopes taken from the Commentaries on the Epistles of Paul, by the famous Douai theologian Guilielmus Estius. In his works Estius takes a ‘rigorist’, Augustinian view on sexuality, which he defends against the ‘laxism’ of, amongst others, the Jesuits.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Notes
- 1.
- 2.
- 3.
- 4.
Augustinus (1900b), De bono coniugali 6.6, pp. 194 l. 25–195 l. 24: “When the performance of the marriage duty is insisted on unreasonably, so that they have intercourse even when it is not for the purpose of having children, the apostle allows this as something that can be excused, though it is not something he lays down as a command. So, even if a perverted morality motivates them to have intercourse like that, marriage still saves them from adultery or fornication. It is not that conduct of that kind is accepted because of marriage, but it is forgiven because of marriage … Marital intercourse for the sake of procreating is not sinful. When it is for the purpose of satisfying sensuality, but still with one’s spouse, because there is marital fidelity it is a venial sin.” (English translation: Augustinus (1999), pp. 37–38).
- 5.
Mair (1516, repr. 1521), In quartum sent., d.31, q. unica, conc. 7, fol. 204v.
- 6.
- 7.
- 8.
Which in turn, was a revision of an earlier version from 1498–1499. Erasmus (1975), Encomium matrimonii.
- 9.
Erasmus (1968), Dilutio eorum quae Iodocus Clithoveus scripsit aduersus declamationem Des. Erasmi Roterodami suasoriam matrimonii, p. 70, compare p. 74, where Erasmus refers to a number of works in which he admits that in absolute terms, continence is superior to marriage; also: Erasmus (1998), Refutation of Clichtove, p. 121; further Erasmus (1968), Dilutio, p. 81, and p. 86.
- 10.
Erasmus (1968), Dilutio, p. 77.
- 11.
Erasmus (1975), Encomium matrimonii, pp. 386 l. 41–48, pp. 398 l. 190–400 l. 194, pp. 406 l.253–410 l.319; Erasmus (1968), Dilutio, pp. 85–87; compare pp. 91–94. On sexual stimuli, belonging to the natural order, see also Erasmus (1962), Apologia pro declamatione matrimonii, fol. 109c. For further references, see Bedouelle (2001), pp. 216–217.
- 12.
- 13.
- 14.
All references to Martin Luther throughout this chapter come from Luther (1883–1993), Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe; in particular sections Werke (1883–1993), henceforth abbreviated as WA, and Tischreden (1912–1921), henceforth abbreviated as WATR.
See for example Vom ehelichen Leben 1522, WA 10-II, pp. 294 l. 27–295 l. 8, with a reference to Gen 2:18.
- 15.
See for example Winterpostille 1528, Ein ander Sermon am andern Sonntage nach der Erscheinung Christi, WA 21, p. 69 l. 19–21; also in the Lectures on Genesis or Vorlesungen über 1 Mose, WA 42, p. 477 l. 33–34.
- 16.
See for example Tischrede 2867, WATR 3, p. 39 l. 32–40, p. 40 l. 20–24; also in the Vorlesungen über 1 Mose, WA 43, p. 454 l. 23–36. Augustine’s view on postlapsarian marriage as a remedium infirmitatis, voiced in Augustinus (1900c), De bono viduitatis 8.11, p. 317 l. 13 (compare Augustinus (1894), De genesi ad litteram 9.7, p. 275), is also quoted by Luther in Tischrede 5282, WATR 5, p. 43 l. 4.
- 17.
Vom ehelichen Leben, WA 10-II, pp. 267–304.
- 18.
- 19.
See Calvin, Commentarius in Genesin 2:18, CR 51, p. 46. Rejection of the celibacy of priests also in Institutiones, 1559, 4.12.23–28, OS 5, pp. 232–237—note here also the explicit criticism on Jerome’s position—and repudiation of religious vows in Institutiones, 1559, 4.13.3, OS 5, pp. 239–241.
- 20.
Von ehelichen Leben, WA 10-II, pp. 267–304.
- 21.
See his commentary on the seventh commandment in Institutiones, 1559, 2.8.44, OS 3, pp. 383–384. English translation: Calvin (1536, repr. 2001). The quotation is from Ambrosius’ De sacramento regenerationis sive de philosophia fr. 5 [preserved in Augustinus (1841a), Contra Iulianum 2.7.20, col. 687], Ambrosius (1974), p. 259.
- 22.
Augustinus (1900b), De bono coniugali 6.5–6
- 23.
See for example Calvin, Institutiones, 1559, 4.19.36, OS 5, pp. 469–470.
- 24.
De Soto (1557–1558; 1560), Commentariorum in quartum sententiarum tomus primus/-secundus.
- 25.
- 26.
Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento, lib. 9, disp. 8.
- 27.
Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.11.
- 28.
Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.25.
- 29.
Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.45, esp. nr. 38.
- 30.
Sanchez (1601–1602, repr. 1605), De sancto matrimonii sacramento 9.46, esp. nr. 10.
- 31.
- 32.
Hurtado (1633), Tractatus de sacramentis et censuris, disp. 10 de matrimonio, di. 2.
- 33.
- 34.
It is very rare, however, to find early modern authors who bluntly state that intercourse engaged in by married people for the sake of satisfying lust or obtaining pleasure alone, might be considered as mortal sin, as did extreme rigorists in the Carolingian Era and the High Middle Ages. See Makowski (1977), pp. 99–114, especially pp. 102–106.
- 35.
Baius (1696, repr. 1964), De peccato originis, in Michaelis Baii, celeberrimi in Lovaniensi Academia Theologi, Opera, Caput 15, pp. 16–19.
- 36.
Augustinus (1892b), De nuptiis et concupiscentia 2.21.36, p. 290 (English translation: Augustine (1998), Answer to the Pelagians II, p. 76); Augustinus (1974), Contra Iulianum opus imperfectum 3.142 and 170, pp. 447–448, pp. 471–473. See also Klomps (1964), pp. 85–96; and Vereecke (1986), pp. 522–523.
- 37.
Klomps (1964), pp. 76–79
- 38.
References are to Estius (1614), In Omnes Divi Pauli Apostoli Epistolas Commentariorum Tomus Prior.
- 39.
(Hunter 2007).
- 40.
Estius (1614), I Cor 7:1, fol. 313a: “Ab hac enim sive inordinata affectione, sive indigna servitute, quam adfert homini carnalis concupiscentia coniugio per peccatum adhaerens, liberat abstinentia coniugii propter Deum.”
- 41.
- 42.
Tertullianus (1954c), De monogamia 3, p. 1231 l. 11–12.
- 43.
Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.7, col. 229 l. 11–13.
- 44.
(Makowski 1977).
- 45.
Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.7, cols. 229–230.
- 46.
Chrysostomus (1862b), In Epist. I ad Cor. Hom. 19.1, p. 152.
- 47.
Estius (1614), in I Cor 7:2, fol. 313b: “Quamvis dixi bonum esse homini mulierem, etiam uxorem, non tangere: tamen propter fornicationem & omne genus immundiciae vitandum, permittitur atque indulgetur, ut unusquisque maritus sua utatur uxore, eique commisceatur, & unaquaeque uxor suo marito.”
- 48.
Estius (1614), in I Cor 7:3, fol. 314b: “Item propter fornicationem iam non in se vitandam, sed à coniuge avertendam, vir debitum coniugale reddat uxori: similiter & uxor viro; intellige, dum exigitur; & omnino quoties infirmitas coniugis ob incontinentiam periclitantis id admonet.”
- 49.
See especially Aquinas (1858), In Sent. IV. 32.1.1–5, pp. 959–965.
- 50.
Augustinus (1841a), Contra Iulianum 5.5.19, cols. 795–796.
- 51.
Estius (1614), in I Cor 7:4, fol. 314ab: “Uxor non habet potestatem, sive ius sui corporis … ita scilicet ut liberum ei sit pro sua voluntate, vel continere, vel alteri cuipiam se coniungere; sed maritus ius habet corporis uxoris suae: & contrà, maritus non habet ius sui corporis, sed uxor: ut proinde neutri liceat alteri coniugale debitum poscenti denegare.”
- 52.
- 53.
Estius (1614), in I Cor 7:5, fol. 315a: “Igitur ex consequenti monet uterque apostolus fideles, ne sic vacent operi coniugali, ut per hoc impediantur ab eucharistia statis diebus percipienda: praesertim cùm maius sit accipere corpus Christi, quàm simpliciter orare.”
- 54.
The intended reference is Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 15, pp. 376 l. 4–378 l. 3
- 55.
Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.7, col. 230 l. 24–26.
- 56.
Payer (1980), pp. 353–376, especially pp. 361–362, and p. 367.
- 57.
We were not able to verify this information.
- 58.
Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 15, p. 377 l. 6–12.
- 59.
Beda Venerabilis (1969, repr. 1981), Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum 1,27 (viii), pp. 94–98.
- 60.
- 61.
Decretum Gratiani (1897, repr. 1959), pars II, causa 33, quaest. 4, c. 7, cols. 1248–1249.
- 62.
Estius (1614), in I Cor 7:5, fol. 315b: “Caeterum ex hoc loco Pauli rectè probant orthodoxi scriptores iis qui ex officio sacratioribus ministeriis perpetuò sunt addicti, id est sacerdotibus, uxores nec ducendas esse, nec habendas.”
- 63.
Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.34, col. 269 l. 2–7.
- 64.
(Payer 1980, p. 370)
- 65.
(Payer 1980, p. 371).
- 66.
See amongst others, Augustinus (1892b), De nuptiis et concupiscentia 1.14.16, pp. 228–229.
- 67.
Meant is Cyprianus (1972), Ad Quirinum 3.32, p. 127 l. 24.
- 68.
Estius (1614), in I Cor 7:6, fol. 316a: “Declarans igitur seipsum, affirmat se ea dixisse non ex praecepto, sed ex permissione & indulgentia quadam: qua nimirum solent minora quaedam mala concedi ad avertendum maiora.”
- 69.
Erasmus (2003), Annotationes in 1 Cor. 7.6, p. 128 l. 474–482.
- 70.
(Compare Klomps 1964, p. 79).
- 71.
Estius (1614), in I Cor 7:6, fol. 316a: “Quocirca rectè B. Augustinus & alii patres, ex hoc loco colligunt ac docere non dubitant, concubitum coniugalem quando fit per incontinentiam, semper esse peccatum: etiamsi vitandae fornicationis causa fiat. Tunc autem solum culpa carere, quando non expetitur, nisi sobolis procreandae gratia.”
- 72.
Augustinus (1845), Sermo 351, col. 1541 l. 16–17.
- 73.
Augustinus (1904), Ep. 130. Ad Probam, 15, p. 74 l. 14–15.
- 74.
According to the numeration of the Augustine edition, produced by the Louvain theologians (to which Estius had contributed as a student), and published by Christopher Plantin in Antwerp 1576–1577. At present: Augustinus (1981b), Sermo 51, pp., 20–46; here p. 37 l.545–547.
- 75.
The text of this sermo can be found in Decretum magistri Gratiani (1897, repr. 1959), pars 1, dist. 25, canon 3, col. 93 l. 40.
- 76.
Augustinus (1892a), De gratia Christi et de peccato originali 2.38.43, p. 201 l. 14–15.
- 77.
Augustinus (1900b), De bono coniugali 10.11, p. 202 l. 17–18.
- 78.
Augustinus (1969), Enchiridion de fide, spe et caritate 21.78, p. 92 l. 15–16.
- 79.
- 80.
Estius (1614), in I Cor 7:6, fol. 316b: “Dixi concubitum coniugalem tunc solum culpa carere, quando non expetitur nisi prolis generandae causa. Nam si non expetitur, nec debitum exigitur, sed tantum redditur, non peccatum est, sed actus iusticiae.”
- 81.
Estius (1614), in I Cor 7:7, fol. 316b–317a: “Itaque quod hic dicit tale est: Adeò non praecipio coniugium aut coniugii usum, ut potius velim atque optem omnes sic esse ut ego sum: id est liberos & expeditos à curis & actibus huius saeculi, impedientibus libertatem vacandi Deo, rebusque divinis; cuiusmodi inprimis est status & actus coniugalis.”
- 82.
Estius (1614), in I Cor 7:7, fol. 317a: “Ex hac parte sic generaliter intellecta, iam consequens est, quod patres ex ea colligunt & docent, Paulum ab omni concubitu sese continuisse, & in perpetua castitate vixisse…”
- 83.
- 84.
Hieronymus (1996a), Ep. 22. Ad Eustochium 20, pp. 170 l. 15–171 l. 2.
- 85.
Hieronymus (1996c), Ep. 148. Ad Celantiam 29, p. 353 l. 24–25.
- 86.
Augustinus (1841b), De gratia et libero arbitrio 4.8, col. 886 l. 46–48.
- 87.
Tertullianus (1954a), Ad uxorem 1.3.6, p. 376 l. 42–44.
- 88.
Tertullianus (1954b), De exhortatione castitatis 4.3, p. 1021 l. 19–25.
- 89.
Tertullianus (1954c), De monogamia 3.1–3 and 8.5–6, p. 1230 l. 9–26, p. 1240 l. 29–36.
- 90.
Ambrosius (1845a, repr. 1993), Exhortatio virginitatis 4.22, col. 343 l. 1–5.
- 91.
See Sedulius Scotus (1997), In I epist. ad Corinthios 7:6–7, p. 390 l. 6–9.
- 92.
Chrysostomus (1862), In Epist. I ad Cor. Hom. 19.2, p. 153.
- 93.
- 94.
On the basis of a commentary of Hugh of St.-Victor on 1 Cor 7:7 (Hugo de Sancte Victore (1854), Quaestiones et decisiones in Ep. 1 ad Cor., qu. 67, col. 526c), Estius stated that there were many to whom nothing was given by which they might be saved. This denial of sufficient grace was a position that the Church, in the context of its opposition to Jansenism, was later to condemn. See also François (2012), especially pp. 262–271.
- 95.
Augustinus (1900c), De bono viduitatis 2.3, pp. 306 l. 18–307 l. 19.
- 96.
Augustinus (1900c), De bono viduitatis 5.7, p. 311 l. 3–10.
- 97.
Gregorius Magnus (1992), regula pastoralis 3.27, p. 456 l. 141–146.
- 98.
- 99.
- 100.
Especially Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.13, col. 240.
- 101.
Augustinus (1900c), De bono viduitatis 8.11, 9.12 and 10.13, pp. 315–320.
- 102.
Augustinus (1900a), De adulterinis coniugiis 1.15.16, p. 364 l. 21–24.
- 103.
Sedulius Scotus (1997), In I epist. ad Corinthios 7:9, pp. 391–394 l. 14.
- 104.
Obviously, this is a reference to Ambrosius (1845b, repr. 1993), De lapsu virginis consecratae 5.21, cols. 372–373. This work, also entitled De lapsu Susannae, can certainly not be attributed to Ambrosius, a fact of which Estius seems already to have been aware. It is sometimes suggested that this work comes from the hand of Nicetas of Remesiana (d. after 414) in light of a reference made by Gennadius of Marseilles to a libellus ad lapsam virginem by Nicetas. Klaus Gamber suggests that only the shorter version of this work is by Nicetas. In addition the question raises of the relation between this work, and the Epistula ad virginem lapsam, editied by dom Germain Morin. For the dossier, see Dekkers and Gaar (1995), nrs. 651 and 652; also Ambrosius (2011).
- 105.
Estius (1614), in I Cor 7:9, fol. 319a: “Sanè liquet ex his quàm perversè locum istum apostoli proferant apostatae sacerdotes & monachi, quo sacrilega sua connubia post continentiae votum attentata excusent.”
- 106.
Augustinus (1900d), De sancta virginitate 34.34, p. 274 l. 2–3.
- 107.
Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 17, p. 380 l. 19.
- 108.
Actually Ambrosius Autpertus. See Ambrosius Autpertus (1979), Oratio contra septem uitia (Recensio A) 9, p. 941 l. 9–12.
- 109.
Augustinus (1900b), De bono coniugali 10.11, pp. 202–203, especially 203 l. 9–11.
- 110.
Estius (1614), in I Cor 7:9, fol. 319b–320a.
- 111.
Estius (1614), in I Cor 7:9, fol. 320a: “Sic autem nubere est per incontinentiam nubere. Quod profectò tam est culpabile, quàm per incontinentiam misceri cum coniuge. Nam utrobique culpam inducit eadem circumstantia finis.”
- 112.
See especially Hieronymus (1863), Adversus Jovinianum 1.9 and 13, cols. 232–233 (quotation on l. 4), and col. 243.
- 113.
Hieronymus (1996b), Ep. 49. Ad Pammachium 17, p. 379 l. 21.
- 114.
- 115.
- 116.
Faber Stapulensis (1512, repr. 1978), S[ancti] Pauli epistolae XIV [quattuordecim] ex vulgata: adiecta intelligentia ex Graeco, cum commentariis, fol. 115v, nr. 42.
- 117.
References
Ambrosius (1845a, repr. 1993). Exhortatio virginitatis. PL 16. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Ambrosius (1845b, repr. 1993). De lapsu virginis consecratae. PL 16. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Ambrosius (1974). De sacramento regenerationis sive de philosophia. In G. Madec (Ed.), Saint Ambroise et la philosophie (p. 256–260). Paris: Études augustiniennes.
Ambrosius (2011). De Lapsu Virginis Consecratae. Last Modified July 11. http://www.mun.ca/Ansaxdat/ambrose/ps-ambrose/lapsu.htm. Accessed 4 Aug 2011.
Ambrosius Autpertus (1979). Oratio contra septem uitia. CCCM 27 B. (Robert Weber Ed.). Turnhout: Brepols
Aquinas, T. (1858). In Sent IV. Parma: Typis Petri Fiaccadori.
Aquinas, T. (1953). I. Ad Corinthios. (Raphael Cai Ed.). Turin: Marietti.
Augustinus. (1841a). Contra Iulianum. PL 44. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Augustinus. (1841b). De gratia et libero arbitrio. PL 44. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Augustinus. (1845). Sermo 351. PL 39. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Augustinus. (1892a). De gratia Christi et de peccato originali. CSEL 42. (Carolus F. Urba & Iosephus Zycha Eds.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1892b). De nuptiis et concupiscentia. CSEL 42. (Carolus F. Urba & Iosephus Zycha Eds.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1894). De genesi ad litteram. CSEL 28. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1900a). De adulterinis coniugiis. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1900b). De bono coniugali. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1900c). De bono viduitatis. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1900d). De sancta virginitate. CSEL 41. (Iosephus Zycha Ed.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1904). Ep. 130. Ad Probam. CSEL 44. (Alois Goldbacher Ed.). Vienna: Tempsky.
Augustinus. (1969). Enchiridion de fide, spe et caritate. CCSL 46. (E. Evans Ed.). Turnhout: Brepols.
Augustinus. (1974). Contra Iulianum opus imperfectum. CSEL 85.1. (Ernest Kalinka & Michaela Zelzer Eds.). Vienna: Hölder; Pichler; Tempsky.
Augustinus. (1981a). Confessiones. CCSL 27. (Luc Verheijen Ed.). Turnhout: Brepols.
Augustinus. (1981b). Sermo 51. De consonantia Evangelistarum Matthaei et Lucae in generationibus Domini. (Pierre-Patrick Verbraken Ed.). Revue Bénédictine 91: 20–46.
Augustinus. (1998). Answer to the Pelagians II. (Roland J. Teske Intro., trans., and notes). Hyde Park N.Y.: New City Press.
Augustinus. (1999). Marriage and Virginity. (Ray Kearney Trans., & David G. Hunter Intro. and notes). Hyde Park N.Y.: New City Press.
Baius, M. (1696, repr. 1964). De peccato originis. In G. Gerberon (Ed.), Michaelis Baii, celeberrimi in Lovaniensi Academia Theologi, Opera. Cologne: Balthasar von Egmondt (Ridgewood: Gregg).
Beda Venerabilis (1969, repr. 1981). Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum. (Bertram Colgrave & Roger Aubrey Baskerville Mynors Eds.). Oxford: Clarendon.
Bedouelle, G. (2001). Erasme et sa doctrine du mariage chrétien. INTAMS Review 7(2), 213–221.
Bouwsma, W. J. (1988). Jean Calvin: A sixteenth-century portrait. New York: Oxford University Press.
Biéler, A. (1963). L’homme et la femme dans la morale calviniste. La doctrine réformée sur l’amour, le mariage, le célibat, le divorce, l’adultére et la prostitution, considérée dans son cadre historique. Nouvelle série théologique. Geneva : Labor et Fides.
Boyle, P. J. (1987). Parvitas materiae in sexto in Contemporary Catholic Thought. Lanham: University Press of America.
Brundage, J. A. (1987). Law, sex, and Christian society in medieval Europe. Chicago: University of Chicago Press.
Cahill, L. S. (1985). Between the sexes: Foundations for a Christian ethics of sexuality. Philadelphia: Fortress.
Calvin, J. (1863–1900). Ioannis Calvini opera quae supersunt Omnia. Corpus Reformatorum, 59 vols. (Guilielmus Baum, Eduardus Cunitz, & Eduardus Reusz Eds.). Brunswick; Berlin: Schwetschke.
Calvin, J. (1928–1936). Opera selecta Joannis Calvini. 10 vols. (Petrus Barth & Guilielmus Niesel Eds.). Munich: Kaiser.
Calvin, J. (1536, repr. 2001). The Institutes of the Christian Religion. (Henry Beveridge Trans.). Grand Rapids MI: Christian Classics Ethereal Library. http://www.ccel.org/ccel/calvin/institutes.iv.ix.html. Accessed 20 Oct 2012.
Chrysostomus, J. (1862a). De virginitate. PG 48. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Chrysostomus, J. (1862b). In Epist. I ad Cor. Hom. PG 61. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Cyprianus. (1972). Ad Quirinum. CCSL 3. (Robert Weber Ed.). Turnhout: Brepols.
De Soto, D. (1557–1558, repr. 1560). Commentariorum in quartum sententiarum tomus primus/-secundus. Salamanca: Joannes a Canova; repr.: Salamanca: Andreas à Portonariis.
Decretum Gratiani. (1897, repr. 1959). Corpus Iuris Canonici 1 (Emil Friedberg Ed.). Leipzig: Tauchnitz (Graz: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt).
Dekkers, E., & Gaar, E. (1995). Clavis patrum latinorum. Steenbrugis: In Abbatia Sancti Petri; Turnhout: Brepols.
Epiphanius (of Salamis). (1980). Panarion haer. Die Griechischen Christlichen Schriftsteller der ersten Jahrhunderte. (Karl Holl Ed., & Jürgen Dummer Rev.)Berlin: Akademie-Verlag.
Epiphanius (of Salamis). (1994). Panarion. Nag Hammadi, and Manichean Studies 36 (Frank Williams Trans.). Leiden: Brill.
Erasmus, D. (1706; repr. 1962). Apologia pro declamatione matrimonii. Desiderii Erasmi Opera Omnia 9 (Ioannes Clericus Ed.). Leiden: Petrus vander Aa (London: Gregg Press).
Erasmus, D. (1968). Dilutio eorum quae Iodocus Clithoveus scripsit aduersus declamationem Des. Erasmi Roterodami suasoriam matrimonii. De Pétrarque à Descartes 15. (Émile V. Telle Ed.). Paris: Vrin.
Erasmus, D. (1975). Encomium matrimonii. ASD 1.5. (Jean-Claude Margolin Ed.). Amsterdam; Oxford: North-Holland Publishing Company.
Erasmus, D. (1998). Refutation of Clichtove. CWE 83. (Charles Fantazzi Trans.). Toronto: University of Toronto Press.
Erasmus, D. (2003). Annotationes in 1 Cor. 7.7. ASD 6.8. (M. L. van Poll-van de Lisdonk Ed.). Amsterdam: Elsevier.
Estius, G. (1614). In Omnes Divi Pauli Apostoli Epistolas Commentariorum Tomus Prior. Douai: Balthazar Bellerus.
Faber Stapulensis, J. (1512, repr. 1978). S[ancti] Pauli epistolae XIV [quattuordecim] ex vulgata: adiecta intelligentia ex Graeco, cum commentariis. Paris: Henri Estienne (Stuttgart–Bad Cannstatt: Frommann-Holzboog).
Farr, J. R. (1996). Sexuality. In H. J. Hillerbrand (Ed.), The Oxford encyclopedia of the reformation 4 (pp. 49–53). New York: Oxford University Press.
François, W. (2012). Augustine and the golden age of Biblical scholarship in Louvain (1550–1650). In B. Gordon & M. McLean (Eds.), Shaping the Bible in the reformation: Books, scholars and readers in the sixteenth century, (pp. 235–289). Library of the Written Word 20. Leiden; Boston: Brill.
Gregorius Magnus (1992). Regula pastoralis. Sources Chrétiennes 382. (Bruno Judic, Floribert Rommel, & Charles Morel Eds.). Paris: Cerf.
Hieronymus. (1863). Adversus Jovinianum. PL 23. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Hieronymus. (1996a). Ep. 22. Ad Eustochium. CSEL 54. (Isidorus Hilberg Ed.). Vienna: Tempsky.
Hieronymus. (1996b). Ep. 49. Ad Pammachium. CSEL 54. (Isidorus Hilberg Ed.). Vienna: Tempsky.
Hieronymus. (1996c). Ep. 148. Ad Celantiam. CSEL 56.1. (Isidorus Hilberg Ed.). Vienna: Tempsky.
Hugo de Sancte Victore. (1854). Quaestiones et decisiones in Ep. 1 ad Cor. PL 175. (Jacques-Paul Migne Ed.). Paris: Migne.
Hurtado, G. (1633). Tractatus de sacramentis et censuris. Antwerp: Balthasar Moretus.
Hunter, D. (2007). Marriage, Celibacy, and Heresy in Ancient Christianity: The Jovinianist Controversy. Oxford Early Christian Studies. Oxford: Oxford University Press.
Klomps, H. (1964). Ehemoral und Jansenismus: Ein Beitrag zur Überwindung des sexualethischen Rigorismus. Cologne: Bachem.
Luther, M. (1883–1993). Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe. Weimar: Hermann Böhlau und Nachfolger. Sections: Werke (WA), 60 vols., 5 vols. registers (1883–1993); Tischreden (WATR), 6 vols. (1912–1921).
Mair, J. (1516, repr. 1521). In quartum sententiarum quaestiones utilissimae. Paris: Iodocus Badius.
Makowski, E. M. (1977). The conjugal debt and medieval canon law. Journal of Medieval History, 3(2), 99–114.
Meilaender, G. (2001). Sweet necessities: Food, sex, and Saint Augustine. Journal of Religious Ethics, 29, 3–18.
Noonan, J. T. Jr. (1966). Contraception: A history of its treatment by the Catholic Theologians and Canonists. Cambridge: Belknap Press of Harvard University Press.
Payer, P. J. (1980). Early medieval regulations concerning marital sexual relations. Journal of Medieval History, 6(4), 353–376.
Sanchez, T. (1601–1602, repr. 1605). Disputationum de sancto matrimonii sacramento tomus primus/-tertius. Genoa: Josephus Pavonius (Madrid: Ludouicus Sanchez).
Sedulius Scotus, (1997). In I epist. ad Corinthios. Sedulii Scotti Collectaneum in Apostolum (Hermann Josef Frede & Herbert Stanjek Eds.), Vol. 2. Freiburg: Herder.
Solanius, J. S. (1573). Sancti Sixti tertii… Liber de divitiis. Eiusdem Liber de malis doctoribus, de operibus fidei & de iudicio futuro. Eiusdem Liber de castitate. Sancti Bracharij epistola ad Ianuarium. Romae: excudebat Iosephus de Angelis.
Souter, A. (1922). Pelagius’s expositions of thirteen epistles of St Paul. Texts and studies: Contributions to Biblical and Patristic literature 9. 3 vols. Cambridge: University Press.
Sulpicius Severus (1866). Dialogus. CSEL 1. (Carolus Halm Ed.). Vienna: Gerold.
Tertullianus. (1954a). Ad uxorem. CCSL 1. (Emil Kroymann Ed.). Turnhout: Brepols.
Tertullianus. (1954b). De exhortatione castitatis. CCSL 2. (Emil Kroymann Ed.). Turnhout: Brepols.
Tertullianus. (1954c). De monogamia. CCSL 2. (Eligius Dekkers Ed.). Turnhout: Brepols.
Vereecke, L. (1986). De Guillaume d’Ockham à Saint Alphonse de Liguori. Études d’histoire de la théologie morale moderne 1300–1787. Bibliotheca historica Congregationis SSmi Redemptoris 12. Rome: Collegium S. Alfonsi de Urbe.
Weiler, A. G. (2004). Desiderius Erasmus of Rotterdam on marriage and divorce. Dutch Review of Church History, 84, 149–197.
Wiesner-Hanks, M. E. (2000). Christianity and sexuality in the early modern world: Regulating desire, reforming practice. London: Routledge.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Editor information
Editors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 2014 Springer Science+Business Media Dordrecht
About this chapter
Cite this chapter
François, W. (2014). Paul, Augustine, and Marital Sex in Guilielmus Estius’ Scriptural Commentaries. In: Kambaskovic, D. (eds) Conjunctions of Mind, Soul and Body from Plato to the Enlightenment. Studies in the History of Philosophy of Mind, vol 15. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-017-9072-7_13
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-017-9072-7_13
Published:
Publisher Name: Springer, Dordrecht
Print ISBN: 978-94-017-9071-0
Online ISBN: 978-94-017-9072-7
eBook Packages: Humanities, Social Sciences and LawPhilosophy and Religion (R0)