Samenvatting
In dit hoofdstuk wordt de situatie beschreven waarin ten gevolge van het geven van opioïden pijnklachten toe- in plaats van afnemen. Hoewel dit negatieve effect van opioïden al in de negentiende eeuw bekend was, zijn de oorzaken hiervan pas de afgelopen decennia duidelijk geworden. Het toedienen van opioïden kan leiden tot een zodanige verandering in de pijnregistrerende en -regulerende systemen in het perifere en centrale zenuwstelsel dat er geen remming meer optreedt van nociceptieve input, maar dat de patiënt een steeds verder escalerende pijn ervaart. Het preklinisch en klinisch onderzoek aangaande de oorzaken van het optreden van deze ernstige bijwerking van opioïden worden uitgelegd. De verschillende farmacologische mechanismen die mede verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van hyperalgesie worden verklaard, te weten de rol van de N-methyl-D-aspartaat receptor en dynorfine. Uitgaande van deze oorzaken van hyperalgesie, worden de vereiste aanpassingen van het analgetisch beleid beschreven, waarin methadon en buprenorfine een voorname rol vervullen.
anesthesioloog-pijnspecialist, FIPP
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Literatuur
Goudas LC, Bloch R, Gialeli-Goudas M. The epidemiology of cancer pain. Cancer Invest 2005;23:182–90.
Oldenmenger WH, Sillevis Smitt PA, Dooren S van, Stoter G, Rijt CC van der. A systematic review on barriers hindering adequate pain management and interventions to reduce them: a critical appraisal. Eur J Cancer 2009;45:1370–80.
Glare P, Walsh D, Sheehan D. The adverse effects of morphine: a prospective survey of common symptoms during repeated dosing for chronic cancer pain. Am J Hosp Palliat Care 2006;23:229–35.
Albutt C. On the abuse of hypodermic injection of morphia. Practitioner 1870;5:327–31.
De Conno F, Caraceni A, Martini C, et al. Hyperalgesia and myoclonus with intrathecal infusion of high-dose morphine. Pain 1991;47:337–9.
Sjogren P, Jonsson T, Jensen NH, et al. Hyperalgesia and myoclonus in terminal cancer patients treated with intravenous morphine. Pain 1993;55:93–7.
Mao J, Price D, Mayer DJ. Thermal hyperalgesia in association with the development of morphine tolerance in rats: Roles of excitatory amino acid receptors and protein kinase C. J Neurosci 1994;14:2301–12.
Celerier E, Rivat C, Jun Y, et al. Long-lasting hyperalgesia induced by fentanyl in rats: Preventive effect of ketamine. Anesthesiology 2000;92(2):465–72.
Compton M. Cold-pressor pain tolerance in opiate and cocaine abusers: Correlates of drug type and use status. J Pain Symptom Managem 1994;9(7):462–73.
Chu LF, Clark DJ, Angst MS. Opioïd tolerance and hyperalgesia in chronic pain patients after one month of oral morphine therapy: a preliminary prospective study. J Pain 2006;7:43–8.
Hay JL, White JM, Bochner F, et al. Hyperalgesia in opioid-managed chronic pain and opioid-dependent patients. J Pain 2009;10:316–22.
Fishbain DA, Cole B, Lewis LE, et al. Do opioids induce hyperalgesia in humans? An evidence-based structured review. Pain Medicine 2009;10(5):829–39.
Mao J, Price D, Mayer D. Mechanisms of hyperalgesia and morphine tolerance: A current view of their possible interactions. Pain 1995;62:259–74.
Vanderah TW, Gardell LR, Burgess SE, et al. Dynorphin promotes abnormal pain and spinal opioid antinociceptive tolerance. J Neurosci 2000;20:7074–9.
Heinricher MM, Morgan MM, Fields HL. Direct and indirect actions of morphine on medullary neurons that modulate nociception. Neuroscience 1992;48:533–43.
Silverman SM. Opioid induced hyperalgesia: Clinical implications for the pain practitioner. Pain Physician 2009;12:679–84.
Chu LF, Angst MS, Clark D. Opioid-induced hyperalgesia in humans: molecular mechanisms and clinical considerations. Clin J Pain 2008;24:479–96.
Hemstapat K, Monteith GR, Smith D, et al. Morphine-3-glucuronide’s neuro-excitatory effects are mediated via indirect activation of N-methyl-D-aspartic acid receptors: Mechanistic studies in embryonic cultured hippocampal neurons. Anesth Analg 2003;97:494–505.
Sjogren P, Jensen NH, Jensen TS. Disappearance of morphine induced hyperalgesia after discontinuing or substituting morphine with other opioid agonists. Pain 1994;59:313–6.
Koppert W, Ihmsen H, Korber N, et al. Different profiles of buprenophine induced analgesia and antihyperalgesia in a human pain model. Pain 2005;118:15–22.
Vorobeychik Y, Chen L, Bush MC, et al. Improved opioid anagesic effect following opioid dose reduction. Pain Medicine 2008;9:724–7.
Salpeter RS, Buckley JS, Bruera E. The use of very-low-dose methadone for palliative pain control and the prevention of opioid hyperalgesia. J Pall Med 2013;16(6):616–22.
Troester A, Still R, Singler B. Modulation of remifentanil-induced analgesia and postinfusion hyperalgesia by parecoxib in humans. Anesthesiology 2006;105:1016–23.
Koppert, W, Still R, Scheuber K, et al. Differential modulation of remifentanil-induced analgesia and postinfusion hyperalgesia by S-ketamine and clonidine in humans. Anesthesiology 2003;99:152–9.
Author information
Authors and Affiliations
Editor information
Editors and Affiliations
Copyright information
© 2014 Bohn Stafleu van Loghum
About this chapter
Cite this chapter
Besse, K., Vissers, K. (2014). Opioïdgeïnduceerde hyperalgesie in de palliatieve zorg. In: Berendsen, A., van Soest, F. (eds) Inzichten in de palliatieve zorg. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. https://doi.org/10.1007/978-90-368-0826-2_11
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-368-0826-2_11
Published:
Publisher Name: Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Print ISBN: 978-90-368-0825-5
Online ISBN: 978-90-368-0826-2
eBook Packages: Dutch language eBook collection