Samenvatting
Het belangrijkste kenmerk van de paniekstoornis is het herhaaldelijk optreden van paniekaanvallen of de voortdurende vrees voor een nieuwe aanval. Een paniekaanval is een plotseling optredend(e) hevige angst of ongemak die of dat gepaard gaat met ten minste vier symptomen, zoals hartkloppingen, een gevoel van druk op de borst, tintelingen of een doof gevoel in vingers of tenen, duizeligheid, transpireren, een onwerkelijk gevoel of een gevoel van ademnood (APA, 2000). Paniekaanvallen, zoals omschreven in de DSM-IV-TR, komen op zich veel voor. Minstens 20% van de algemene bevolking maakt ooit in zijn leven een paniekaanval door (Kessler e.a., 2006). Deze mensen ontwikkelen lang niet allemaal een paniekstoornis. Het doormaken van een of meer paniekaanvallen zonder de formele diagnose ‘paniekstoornis’ is een risicofactor voor het later ontwikkelen van psychopathologie. Van de normale populatie krijgt 7-28% wel eens een onverwachte paniekaanval. Ook bij andere angststoornissen is een paniekaanval een veel voorkomend verschijnsel. Volgens de DSM-IV-TR mag de diagnose paniekstoornis gesteld worden wanneer er sprake is van herhaaldelijk optredende paniekaanvallen, die aanvankelijk onverwacht komen. Deze aanvallen worden door de patiënt als catastrofaal beleefd. Zo vreest de patiënt bijvoorbeeld dat hij een hartaanval krijgt, flauwvalt, stikt, gek wordt of de controle verliest. De catastrofe die de patiënt vreest naar aanleiding van de ervaren lichamelijke sensatie is een onmiddellijke catastrofe. De patiënt denkt bijvoorbeeld: ‘Mijn hart gaat zó tekeer, dit is niet normaal, dit is een hartaanval… O nee, ik heb een hartaanval, ik ga dood!’ De patiënt is vaak bang deze aanvallen te krijgen in een situatie waaruit ontsnappen moeilijk of onmogelijk is of waarin een aanval schaamtevol zou zijn of hulpeloosheid zou veroorzaken. Craske en collega’s (2010) doen voor DSM-V de aanbeveling om herhaaldelijk onverwacht optredende paniekaanvallen nog steeds als belangrijkste criterium te stellen bij een paniekstoornis. Verder wordt opgemerkt dat veel mensen met een paniekstoornis zowel onverwachte alsook verwachte paniekaanvallen hebben.
This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Literatuur
American Psychological Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV-TR). Washington, DC: APA.
Arntz, A. & Bögels, S.M. (1995). Cognitieve therapie bij angststoornissen: een overzicht. In J.A. den Boer & H.G.M. Westenberg (Red.), (pp. 323–357). Utrecht: De Tijdstroom.
Barlow, D.H., Craske, M., Cerny, J. & Klosko, J. (1989). Behavioral treatment of panic disorder. Behavior Therapy, 20, 261–282.
Barlow, D.H., Gorman, J.M., Shear, M.K. & Woods, S.W. (2000). Cognitivebehavioral therapy, imipramine, or their combination for panic disorder: A randomized controlled trial. 2529–2536.
Bijl, R.V. van, Zessen, G. van & Ravelli, A. (1997). Psychiatrische morbiditeit onder volwassenen in Nederland: het NEMESIS-onderzoek. II Prevalentie van psychiatrische stoornissen. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 141, 2453–2460.
Bouchard, S., Gauthier, J., Nouwen, A., Ivers, H., Vallieres, A., Simard, S., et al. (2007). Temporal relationship between dysfunctional beliefs, self-effi cacy and panic apprehension in the treatment of panic disorder with agoraphobia. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 38,275–292.
CBO (2009). Richtlijnherzieningen van de multidisciplinaire richtlijn angststoornissen. Utrecht: Trimbos-instituut.
Choy, Y., Peselow, E.D., Case, B.G., Pressman, M.A., Luff, J.A., Laje, G., et al. (2007). Three-year medication prophylaxis in panic disorder: To continue or discontinue? A naturalistic study. (5), 419–425.
Clark, D.A. & Beck, A.T. (2010). Cognitive therapy of anxiety disorders.New York, The Guilford Press.
Clark, D.M. (1988). A cognitive model for panic. In S. Rachman & J. Masers (Eds.), Panic: Psychological perspectives. Hillsdale: Erlbaum.
Clark, D.M. (1996). Panic disorder: From theory to therapy. In P. Salkovskis (Ed.), (pp. 318–344). New York/Londen: Guilford Press.
Clark, D.M., Salkovskis, P.M., Hackmann, A., Middleton, H., Anastasiades, P. & Gelder, M.G. (1994). A comparison of cognitive therapy, applied relaxation and imipramine in the treatment of panic disorder. 759–769.
Craske, M.G., Kircanski, K., Epstein, A., Wittchen, H-U., Pine, D.S., Lewis- Fernández, R., et al. (2010). Panic disorder: A review of DSM-IV panic disorder and proposals for DSM-V. Depression and Anxiety, 27,93–112.
Craske, M.G., Kircanski, K., Zelikowski, M., Mystkowski, J., Chowdhury, N. & Baker, A. (2008). Optimizing inhibitory learning during exposure therapy. Behaviour Research and Therapy, 46,5–27.
Ehlers, A., Margraf, J., Roth, W.T., Taylor, C.B. & Birbaumer, N. (1988). Anxiety produced by false heart rate feedback in patients with panic disorder. Behaviour Research & Therapy, 26, 1–11.
Emmelkamp, P.M.G. (2004). Behavior therapy with adults. In M.J. Lambert (Red.), (5e druk, pp. 393–446). New York: Wiley.
Furukawa, T.A. & Watanabe, N. (2006). Psychotherapy plus antidepressant for panic disorder with or without agoraphobia; Systematic review. The British Journal of Psychiatry, 188,305–312.
Hofmann, S.G. & Smits, J.A.J. (2008). Cognitive-behavioral therapy for adult anxiety disorders: A meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Journal of Clinical Psychiatry, 69,621–632.
Hout, M. van den, Jansen, A. & Jong, P. de (1992). Opmerkelijke effecten van erg lang hyperventileren; een experiment. Directieve Therapie, 12, 296–305.
Kessler, R.C., Chiu, W.T., Jin, R., Ruscio, A.M., Shear, K. & Walters, E.E. (2006). The epidemiology of panic attacks, panic disorder and agoraphobia in het National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 63, 415- 424.
Landon, T.M. & Barlow, D.H. (2004). Cognitive-behavioral treatment for panic disorder: Current status. Journal of Psychiatric Practice, 10,211–226.
Mitte, K. (2005). A meta-analysis of the effi cacy of psycho- and pharmacotherapy in panic disorder with and without agoraphobia. 88,27–45.
Peter, H., Bruckner, E., Hand, I.M., Rohr, W. & Rufer, M. (2008). Treatment outcome of female agoraphobics 3–9 years after exposure in vivo: A comparison with healthy controls. 39, 3–10.
Raffa, S.D., Stoddard, J.A., White, K.S., Barlow, D.H., Gorman, J.M., Shear, M.K., et al. (2008). Relapse following combined treatment discontinuation in a placebo-controlled trial for panic disorder. (7), 548–555.
Sánchez-Meca, J., Rosa-Alcázar, A., Marín-Martinez, F. & Gómez-Conesa, A. (2010). Psychological treatment of panic disorder with or without agoraphobia: A meta-analysis. Clinical Psychology Review, 30, 37–50.
Schmidt, N.B. & Keough, M.G. (2010). Treatment of panic. Annual Review of Clinical Psychiatry, 6,241–256.
Smits, J.A.J., Reese, H.E., Powers, M.B. & Otto, M.W. (2010). Combined cognitive behavioural and pharmacological treatment strategies: Current status en future directions. In M.W. Otto & S.G. Hofmann (Eds.), Avoiding treatment failures in the anxiety disorders.New York: Springer.
Taylor, S. (2000). Understanding and treating panic disorder; Cognitive-behavioural approaches. New York: Wiley.
Wells, A. (1997). Cognitive therapy of anxiety disorders: A practice manual and conceptual guide. West Sussex: John Wiley & Sons.
White, K.S. & Barlow, D.H. (2002). Panic disorder and agoraphobia. In D.H. Barlow (Ed.), (pp. 328–379). New York: The Guilford Press.
White, K.S., Brown, T.A., Somers, T. J. & Barlow, D.H. (2006). Avoidance behavior in panic disorder: The moderating infl uence of perceived control. Behaviour Research and Therapy, 44,147–157.
Wittchen, H-U., Gloster, A.T., Beesdo-Baum, K., Fava, G.A. & Craske, M.G. (2010). Agoraphobia: A review of the diagnostic classifi catory position and criteria. Depression and Anxiety, 27,113–133.
Editor information
Rights and permissions
Copyright information
© 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
About this chapter
Cite this chapter
van Rijsoort, M., Kampman, M. (2011). 7 Cognitieve therapie bij paniekstoornis met of zonder agorafobie. In: Bögels, S., van Oppen, P. (eds) Cognitieve therapie: theorie en praktijk. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. https://doi.org/10.1007/978-90-313-8310-8_7
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-8310-8_7
Publisher Name: Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Print ISBN: 978-90-313-8309-2
Online ISBN: 978-90-313-8310-8
eBook Packages: Dutch language eBook collection