Skip to main content

8. Kapitel Straftaten gegen die Staatsgewalt und die öffentliche Ordnung

  • Chapter
  • First Online:
Strafrecht Besonderer Teil 1

Part of the book series: Springer-Lehrbuch ((SLB))

  • 11k Accesses

Zusammenfassung

Didaktische Aufsätze:

  • Backes/Ransiek, Widerstand gegen Vollstreckungsbeamte, JuS 1989, 624

  • Zöller/Steffens, Grundprobleme des Widerstandes gegen Vollstreckungsbeamte (§ 113 StGB), JA 2010, 161

  • Bosch, Der Widerstand gegen Vollstreckungsbeamte (§ 113 StGB), Jura 2011, 268

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Institutional subscriptions

Notes

  1. 1.

    Zu § 113 StGB Backes/Ransiek JuS 1989, 624; Deiters GA 2002, 259; Zöller/Steffens JA 2010, 161; Bosch Jura 2011, 268; Küper FS Frisch 2013, 985; Zöller KriPoZ 2017, 143.

  2. 2.

    Hierzu Singelnstein/Puschke NJW 2011, 3473; Messer NK 2011, 2; Zopfs GA 2012, 259.

  3. 3.

    Insbesondere Herauslösung und Verschärfung des tätlichen Angriffs (§ 114 StGB n.F., s.u. II); hierzu Zöller KriPoZ 2017, 143; zur vorherigen Diskussion s. Hoffmann-Holland/Koranyi ZStW 2015, 913; Zöller ZIS 2015, 445; Kubiciel jurisPR-StrafR 5/2017 Anm. 1

  4. 4.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1515; näher Schmid JZ 1980, 56; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 07.02.1908 – V 908/07 – RGSt 41, 82; OLG Köln U. v. 26.02.1965 – Ss 527/64 – NJW 1965, 1192; BGH U. v. 10.11.1967–4 StR 512/66 (Weigand) – BGHSt 21, 334 = NJW 1968, 710 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 2; Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 14 Rn. 5f.; Willms JuS 1968, 292).

  5. 5.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 2f.; näher Zopfs GA 2000, 527; Fahl StV 2012, 623; Fahl ZStW 2012, 311; Steinberg/Zetzmann/Dust JR 2013, 7; Hoffmann-Holland/Koranyi ZStW 2015, 913; aus der (früheren) Rspr. vgl. BGH U. v. 24.07.1975–4 StR 165/75 – BGHSt 26, 176 = NJW 1975, 1934 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 79; Hassemer JuS 1976, 57; Meyer-Gerhards JuS 1976, 228; Küper NJW 1976, 543; Backmann MDR 1976, 969); BGH U. v. 28.01.1987 – 3 StR 373/86 – StV 1987, 197; BayObLG U. v. 29.01.1988 – RReg. 3 St 247/87 (Anm. Bottke JR 1989, 25); BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGHSt 48, 233 = NJW 2003, 1613 = NStZ 2003, 486 = StV 2003, 338 (Anm. Martin JuS 2003, 926; Dreher JuS 2003, 1159; LL 2003, 563; RÜ 2003, 217; RA 2003, 327; famos 7/2003; Seier/Hillebrand NZV 2003, 490; Müller/Kraus NZV 2003, 559; König NStZ 2004, 175).

  6. 6.

    I.E. problematisch, hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1547; näher Fahl ZStW 2012, 311; Fahl StV 2012, 623; Steinberg/Zetzmann/Dust JR 2013, 7.

  7. 7.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 15.02.1883 – 3124/82 – RGSt 8, 53; OLG Hamm U. v. 07.04.1960 – 2 Ss 1521/59 – NJW 1960, 1536 (Anm. Schröder JZ 1960, 578).

  8. 8.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1518.

  9. 9.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 114 Rn. 6ff.; Heger/Jahn JR 2015, 508.

  10. 10.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 113 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.05.1982 – 4 StR 127/82 – NJW 1982, 2081 = NStZ 1982, 328 (Anm. Otto JR 1983, 72); BGH B. v. 24.02.1983 – 1 StR 51/1983 – StV 1983, 278; KG U. v. 09.06.1988 – (4) 1 Ss 75/88 (44/88) – StV 1988, 437; KG U. v. 24.11.1988 – (4) 1 Ss 132/88 (83/88) – NStZ 1989, 121 (Anm. Geppert JK 1989 StGB § 113/1).

  11. 11.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 17; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 02.01.1883 – 3064/82 – RGSt 7, 370; RG U. v. 16.11.1893 – 3218/93 – RGSt 24, 389; RG U. v. 07.02.1908 – V 908/07 – RGSt 41, 82; BGH U. v. 01.10.1953 – 5 StR 228/53 – BGHSt 5, 93 = NJW 1954, 200.

  12. 12.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1520; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 30.04.1974 – 4 StR 67/74 – BGHSt 25, 313 = NJW 1974, 1254 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 1; Hassemer JuS 1974, 669; Ehlen/Meurer NJW 1974, 1776; Krause JR 1975, 118); BGH U. v. 06.05.1982 – 4 StR 127/82 – NJW 1982, 2081 = NStZ 1982, 328 (Anm. Otto JR 1983, 72); BGH B. v. 24.02.1983 – 1 StR 51/1983 – StV 1983, 278; AG Berlin-Tiergarten U. v. 03.07.1987 – (269) 2 P Js 243/87 Ls – NJW 1988, 3218 = StV 1988, 344; KG U. v. 24.11.1988 – (4) 1 Ss 132/88 (83/88) – NStZ 1989, 121 (Anm. Geppert JK 1989 StGB § 113/1).

  13. 13.

    S. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1519; näher Teubner DRiZ 1975, 243; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 26.01.1968 – Ss 642/67 – NJW 1968, 1247; OLG Hamm U. v. 28.02.1973 – 4 Ss 1627/72 – NJW 1973, 1240; OLG Celle U. v. 10.04.1973 – 1 Ss 34/73 – NJW 1973, 2215; OLG Frankfurt U. v. 27.06.1973 – 2 Ss 166/73 – NJW 1973, 1806; OLG Frankfurt U. v. 05.12.1973 – 2 Ss 430/73 – NJW 1974, 572; OLG Düsseldorf B. v. 05.06.1996 – 5 Ss 160/96 – 49/96 I – NStZ-RR 1997, 91 (Anm. Seier/Rohlfs NZV 1996, 460; Geppert JK 1997 StGB § 113/4).

  14. 14.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 113 Rn. 13; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Stuttgart U. v. 30.07.2015 – 2 Ss 9/15 (Stuttgart 21) – NStZ 2016, 353 (Anm. Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 24/2015 Anm. 2).

  15. 15.

    Ausf. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 7a; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.05.1982 – 4 StR 127/82 – NJW 1982, 2081 = NStZ 1982, 328 (Anm. Otto JR 1983, 72).

  16. 16.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 113 Rn. 17.

  17. 17.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 113 Rn. 17; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 497/12 – NStZ 2013, 336 = StV 2013, 511; BGH B. v. 15.01.2015 – 2 StR 204/14 – NStZ 2015, 388 = StV 2016, 283; OLG Stuttgart U. v. 30.07.2015 – 2 Ss 9/15 (Stuttgart 21) – NStZ 2016, 353 (Anm. Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 24/2015 Anm. 2).

  18. 18.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 25; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Dresden B. v. 21.07.2014 – 2 OLG 21 Ss 319/14 – NStZ-RR 2015, 10 = StV 2015, 179 (Anm. Bosch Jura 2015, 659; Hecker JuS 2015, 562; RÜ 2015, 168).

  19. 19.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 23; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 497/12 – NStZ 2013, 336 = StV 2013, 511; BGH B. v. 15.01.2015 – 2 StR 204/14 – NStZ 2015, 388 = StV 2016, 283.

  20. 20.

    Bosch, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 113 Rn. 18; Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1523; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 497/12 – NStZ 2013, 336 = StV 2013, 511; OLG Dresden B. v. 21.07.2014 – 2 OLG 21 Ss 319/14 – NStZ-RR 2015, 10 = StV 2015, 179 (Anm. Bosch Jura 2015, 659; Hecker JuS 2015, 562; RÜ 2015, 168); OLG Stuttgart U. v. 30.07.2015 – 2 Ss 9/15 (Stuttgart 21) – NStZ 2016, 353 (Anm. Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 24/2015 Anm. 2).

  21. 21.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 25; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm B. v. 24.04.1995 – 2 Ss 365/95 – NStZ 1995, 547 (Anm. Geppert JK 1996 StGB § 113/2).

  22. 22.

    S. (allerdings krit.) Dallmeyer, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 113 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.11.1962 – 4 StR 337/62 – BGHSt 18, 133 = NJW 1963, 769 (Anm. Russ NJW 1963, 1165).

  23. 23.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 25; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 16.11.1962 – 4 StR 337/62 – BGHSt 18, 133 = NJW 1963, 769 (Anm. Russ NJW 1963, 1165).

  24. 24.

    S.o.

  25. 25.

    Z.B. Wolters, in: SK-StGB, 134. Lfg. 2012, § 113 Rn. 13.

  26. 26.

    Etwa Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1523.

  27. 27.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 23.

  28. 28.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1521; näher Sander JR 1995, 491.

  29. 29.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1521.

  30. 30.

    Rosenau, in: LK, 12. Aufl. 2009, § 113 Rn. 73.

  31. 31.

    S. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 113 Rn. 24; näher Dreher GS Schröder 1978, 359; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 10.11.1967 – 4 StR 512/66 (Weigand) – BGHSt 21, 334 = NJW 1968, 710 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 2; Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 14 Rn. 5f.; Willms JuS 1968, 292); OLG Köln U. v. 19.11.1968 – Ss 452/68 – NJW 1969, 441; KG U. v. 15.12.1971 – (1) Ss 68/71 – NJW 1972, 781 (Anm. Rostek NJW 1972, 1335); OLG Bremen U. v. 14.09.1976 – Ss 64/76 – NJW 1977, 158 (Anm. Thomas NJW 1977, 1072).

  32. 32.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 113 Rn. 26ff.; Rehbinder GA 1963, 33; Günther NJW 1973, 309; Naucke FS Dreher 1977, 459; Thiele JR 1979, 397; Ostendorf JZ 1982, 165; Amelung JuS 1986, 329; Roxin FS Pfeiffer 1988, 45; Geppert Jura 1989, 274; Vitt ZStW 1994, 581; Reinhart StV 1995, 101; Reinhart NJW 1997, 911; Reil JA 1998, 143; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Celle B. v. 23.07.2012 – 31 Ss 27/12 (falsche Belehrung) – StV 2013, 25 (Anm. Lampe jurisPR-StrafR 20/2012 Anm. 2; Jahn JuS 2013, 268); AG Berlin-Tiergarten B. v. 22.01.2015 – (284b Cs) 274 Js 5378/13 (16/14), 284b Cs 16/14 – StV 2015, 624; BGH U. v. 09.06.2015 – 1 StR 606/14 – BGHSt 60, 253 = NJW 2015, 3109 = NStZ 2015, 574 = StV 2016, 276 (Anm. Bosch Jura 2015, 1392; LL 2015, 902; RÜ 2015, 644; famos 11/2015; Fickenscher NJW 2015, 3113; Engländer NStZ 2015, 577; Groß jurisPR-StrafR 21/2015 Anm. 2; Rönnau/Hohn StV 2016, 313; Erb JR 2016, 29; Kindhäuser HRRS 2016, 439; Rückert JA 2017, 33); OLG Stuttgart U. v. 30.07.2015 – 2 Ss 9/15 (Stuttgart 21) – NStZ 2016, 353 (Anm. Schulz-Merkel jurisPR-StrafR 24/2015 Anm. 2).

  33. 33.

    S. obige Nachweise.

  34. 34.

    Eser, in Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 113 Rn. 22.

  35. 35.

    S. nur Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1536.

  36. 36.

    Z.B. Krey/Hellmann/Heinrich, BT 1, 16. Aufl. 2015, Rn. 672, 676.

  37. 37.

    Z.B. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, Rn. 27f.

  38. 38.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 30; näher Welzel JZ 1952, 19, 133 und 208; Naucke FS Dreher 1977, 459; Dreher GS Schröder 1978, 359; Thiele JR 1979, 397; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 30.07.2013 – III-5 Ws 269/13 – 5 RVs 67/13, III-5 Ws 269/13, III-5 RVs 67/13, 5 Ws 269/13 – 5 RVs 67/13, 5 Ws 269/13, 5 RVs 67/13 – StV 2014, 225.

  39. 39.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 113 Rn. 29ff.

  40. 40.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 113 Rn. 33; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 10.11.1967 – 4 StR 512/66 (Weigand) – BGHSt 21, 334 = NJW 1968, 710 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 2; Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 14 Rn. 5f.; Willms JuS 1968, 292).

  41. 41.

    Hierzu Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 113 Rn. 29ff.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 9. Problem; Fahl StV 2012, 623; Steinberg/Zetzmann/Dust JR 2013, 7; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 15.10.1981 – 4 StR 461/81 – BGHSt 30, 235 = NJW 1982, 190 = NStZ 1982, 27 (Anm. Geppert JK 1982 StGB § 240/5; Seier JA 1982, 450; Jakobs JR 1982, 206); BayObLG U. v. 29.01.1988 – RReg. 3 St 247/87 (Anm. Bottke JR 1989, 25); OLG Hamm B. v. 24.04.1995 – 2 Ss 365/95 – NStZ 1995, 547; LG Wuppertal U. v. 14.12.2001 – 31 Ns 932 Js 127/01 – StV 2002, 432.

  42. 42.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1547.

  43. 43.

    OLG Hamm B. v. 24.04.1995 – 2 Ss 365/95 – NStZ 1995, 547 (548).

  44. 44.

    Hierzu (zur a.F.) etwa Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 113 Rn. 32ff.

  45. 45.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 38a; aus der Rspr. vgl. OLG Celle U. v. 05.11.1996 – 3 Ss 139/95 – NStZ-RR 1997, 265.

  46. 46.

    Hierzu Fahl Jura 2012, 593.

  47. 47.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1544; Lanzrath/Fieberg Jura 2009, 348.

  48. 48.

    I.E. problematisch, s. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 113 Rn. 38b.

  49. 49.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 113 Rn. 34.

  50. 50.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 113 Rn. 34; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 24.07.1975 – 4 StR 165/75 – BGHSt 26, 176 = NJW 1975, 1934 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 79; Hassemer JuS 1976, 57; Meyer-Gerhards JuS 1976, 228; Küper NJW 1976, 543; Backmann MDR 1976, 969); BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGHSt 48, 233 = NJW 2003, 1613 = NStZ 2003, 486 = StV 2003, 338 (Anm. Martin JuS 2003, 926; Dreher JuS 2003, 1159; LL 2003, 563; RÜ 2003, 217; RA 2003, 327; famos 7/2003; Seier/Hillebrand NZV 2003, 490; Müller/Kraus NZV 2003, 559; König NStZ 2004, 175); BGH U. v. 30.06.2015 – 4 StR 188/15 – NStZ-RR 2015, 321 = StV 2016, 286 (Anm. Sandherr NZV 2016, 346).

  51. 51.

    Hierzu Zöller KriPoZ 2017, 143; zum Entstehungsprozess Hoffmann-Holland/Koranyi ZStW 2015, 913; Zöller ZIS 2015, 445; Kubiciel jurisPR-StrafR 5/2017 Anm. 1.

  52. 52.

    BT-Drs. 18/11161, S. 8.

  53. 53.

    S. Zöller ZIS 2015, 445; Zöller KriPoZ 2017, 143; tendenziell zust. demgegenüber (aber mit Detailkritik) Kubiciel jurisPR-StrafR 5/2017 Anm. 1.

  54. 54.

    S. BT-Drs. 18/11161, S. 8f.

  55. 55.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 113 Rn. 14; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.03.1908 – II 74/08 – RGSt 41, 182; RG U. v. 18.06.1925 – III 213/25 – RGSt 59, 264; RG U. v. 20.09.1932 – I 844/32 – RGSt 66, 353; BGH U. v. 20.02.1953 – 2 StR 729/52 – NJW 1953, 672; BGH U. v. 06.05.1982 – 4 StR 127/82 – NJW 1982, 2081 = NStZ 1982, 328 (Anm. Otto JR 1983, 72); BSG U. v. 24.07.2002 – B 9 VG 4/01 R – NJW 2003, 164.

  56. 56.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 113 Rn. 19.

  57. 57.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 132 Rn. 1; aus der Rspr. vgl. LG Hannover U. v. 21.05.1981 – 35 c 52/81 – StV 1981, 552 (Anm. Plähn StV 1981, 553); OLG Koblenz B. v. 09.03.1989 – 1 Ss 81/89 – NStZ 1989, 268 (Anm. Krüger NStZ 1989, 477; Geppert JK 1990 StGB § 132/1); BGH U. v. 09.12.1993 – 4 StR 416/93 – BGHSt 40, 8 = NJW 1994, 1228 = NStZ 1994, 179 = StV 1994, 243 (Anm. Geppert JK 1994 StGB § 132/2; Geppert JK 1994 StGB § 246/8; Weiß JR 1995, 29; Brocker wistra 1995, 292); BayObLG U. v. 19.11.2002 – 2 St RR 103/02 – NJW 2003, 1616 = NStZ-RR 2003, 109 (Anm. LL 2003, 495; Otto JK 2004 StGB § 132/3; Sternberg-Lieben JR 2004, 73).

  58. 58.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 155; aus der Rspr. vgl. OLG Koblenz B. v. 09.03.1989 – 1 Ss 81/89 – NStZ 1989, 268 (Anm. Krüger NStZ 1989, 477; Geppert JK 1990 StGB § 132/1); OLG Stuttgart B. v. 25.04.2006 – 4 Ws 98/06 – NStZ 2007, 527.

  59. 59.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 132 Rn. 7.

  60. 60.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 132 Rn. 8.

  61. 61.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 132 Rn. 13.

  62. 62.

    S. nur Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1555; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 09.12.1993 – 4 StR 416/93 – BGHSt 40, 8 = NJW 1994, 1228 = NStZ 1994, 179 = StV 1994, 243 (Anm. Geppert JK 1994 StGB § 132/2; Geppert JK 1994 StGB § 246/8; Weiß JR 1995, 29; Brocker wistra 1995, 292).

  63. 63.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 132 Rn. 10.

  64. 64.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 132 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 22.07.2015 – 2 StR 389/13 – NJW 2016, 419.

  65. 65.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1553; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.02.1993 – 2 StR 553/92; BGH U. v. 09.12.1993 – 4 StR 416/93 – BGHSt 40, 8 = NJW 1994, 1228 = NStZ 1994, 179 = StV 1994, 243 (Anm. Geppert JK 1994 StGB § 132/2; Geppert JK 1994 StGB § 246/8; Weiß JR 1995, 29; Brocker wistra 1995, 292); OLG Karlsruhe B. v. 03.04.2002 – 1 Ss 13/01 – NStZ-RR 2002, 301; KG B. V. 19.01.2007 – (2/5) 1 SS 111/06 (51/06) – NJW 2007, 1989; BGH B. v. 15.03.2011 – 4 StR 40/11 – BGHSt 56, 196 = NJW 2011, 1979 = NStZ-RR 2011, 335 (Anm. Jäger JA 2011, 632; Hecker JuS 2011, 849; LL 2011, 892; RA 2011, 476; Satzger JK 2012 StGB § 250 II Nr. 1/11; Theile ZJS 2012, 138).

  66. 66.

    Zu § 132a StGB Müller FS Müller-Dietz 1998, 45; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 03.05.2016 – 3 StR 449/15 – NStZ 2017, 146 (Anm. Satzger Jura 2017, 361).

  67. 67.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 132a Rn. 1.

  68. 68.

    S. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 132a Rn. 4ff.

  69. 69.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 132a Rn. 2.

  70. 70.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 132 Rn. 29.

  71. 71.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1569.

  72. 72.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 132a Rn. 2.

  73. 73.

    Fischer, StGB, 61. Aufl. 2012, § 133 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 21.08.1979 – 1 Ss 410/79 – NJW 1980, 898 (Anm. Otto JuS 1980, 490; Rudolphi JR 1980, 383); OLG Düsseldorf B. v. 05.09.1980 – 1 Ws 419/80 – NStZ 1981, 25; BGH U. v. 25.08.1988 – 4 StR 165/88 – BGHSt 35, 340 = NJW 1989, 535 = NStZ 1988, 552 (Anm. Brammsen Jura 1989, 81); BGH U. v. 29.10.1992 – 4 StR 353/92 – BGHSt 38, 381 = NJW 1993, 605 = NStZ 1993, 540 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 90; Brammsen NStZ 1993, 542; Seebode JR 1994, 1); BGH B. v. 07.03.1995 – 5 StR 386/94 – NStZ 1995, 442.

  74. 74.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 133 Rn. 3; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 11.11.1913 – RGSt 47, 393.

  75. 75.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 133 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.01.2016 – 5 StR 328/15 – NStZ 2016, 351 (Anm. RÜ 2016, 303).

  76. 76.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 133 Rn. 4.

  77. 77.

    Zur Kasuistik s. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 133 Rn. 6f.

  78. 78.

    BGH U. v. 10.11.1953 – 5 StR 445/53 (Blutprobenaustausch) – BGHSt 5, 76 = NJW 1954, 281 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 27 Rn. 29ff.); OLG Oldenburg U. v. 27.11.1954 – Ss 383/54 – NJW 1955, 761.

  79. 79.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1578; zu Zahngold s. schon Dotterweich JR 1953, 174; aus der Rspr. vgl. OLG Bamberg U. v. 29.01.2008 – 2 Ss 125/07 (Zahngold) – NJW 2008, 1543 (Anm. Kudlich JA 2008, 391; Jahn JuS 2008, 457; LL 2008, 675; RÜ 2008, 308; RA 2008, 331; famos 7/2008); OLG Nürnberg B. v. 20.11.2009 – 1 St OLG Ss 163/09 (Zahngold) – NJW 2010, 2071 (Anm. Kudlich JA 2010, 226; Kudlich/Christensen JR 2011, 146); BGH B. v. 30.06.2015 – 5 StR 71/15 (Zahngold) – BGHSt 60, 302 = NJW 2015, 2901 = NStZ 2016, 92 (Anm. Bosch Jura 2015, 1393; Kudlich JA 2015, 872; LL 2015, 909; RÜ 2015, 581; Groß jurisPR-StrafR 17/2015 Anm. 4; Becker/Martenson JZ 2016, 779; Stübinger ZIS 2016, 373).

  80. 80.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1579; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 133 Rn. 5.

  81. 81.

    H.M., s. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 133 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.01.2016 – 5 StR 328/15 – NStZ 2016, 351 (Anm. RÜ 2016, 303).

  82. 82.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1580.

  83. 83.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 133 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 27.07.2012 – 1 StR 238/12 – NStZ-RR 2012, 343 (Anm. Zieschang HRRS 2013, 49).

  84. 84.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 459; Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 303 Rn. 6f; ausf. Hoyer, in: SK-StGB, 127. Lfg. 2011, § 303 Rn. 6ff.

  85. 85.

    Eisele, BT II, 4. Aufl. 2017, Rn. 467; Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 303 Rn. 14; ausf. Hoyer, in: SK-StGB, 127. Lfg. 2011, § 303 Rn. 6ff.

  86. 86.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1582.

  87. 87.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 133 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.08.1988 – 4 StR 165/88 – BGHSt 35, 340 = NJW 1989, 535 = NStZ 1988, 552 (Anm. Brammsen Jura 1989, 81).

  88. 88.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 133 Rn. 17.

  89. 89.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1583; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 07.06.1921 – 429/21 – RGSt 56, 118; OLG Düsseldorf B. v. 05.09.1980 – 1 Ws 419/80 – NStZ 1981, 25; BGH U. v. 24.04.1985 – 3 StR 66/85 – BGHSt 33, 190 = NJW 1985, 2654 = NStZ 1985, 497 (Anm. Geppert JK 1985 StGB § 133/1; Marcelli NStZ 1985, 500).

  90. 90.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1585.

  91. 91.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 133 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 27.01.2016 – 5 StR 328/15 – NStZ 2016, 351 (Anm. RÜ 2016, 303).

  92. 92.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1585; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 19.12.1878 – C. 5/87 – RGSt 17, 105; RG U. v. 12.07.1943 – 3 D 183/43 – RGSt 77, 149.

  93. 93.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 1586; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 22.10.1953 – 1 StR 66/53 – BGHSt 5, 155 = NJW 1954, 239; OLG Köln B. v. 10.03.1987 – Ss 72/87 – NStZ 1987, 330.

  94. 94.

    Hohmann, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 136 Rn. 8.

  95. 95.

    S. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 136 Rn. 4, 6; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 03.01.1884 – 2880/83 – RGSt 9, 403; RG U. v. 17.10.1887 – 1759/87 – RGSt 16, 273; RG U. v. 25.10.1888 – 1857/88 – RGSt 18, 163; RG U. v. 11.12.1894 – 3795/94 – RGSt 26, 308; RG U. v. 18.10.1901 – 2853/01 – RGSt 34, 398; RG U. v. 20.12.1926 – III 901/26 – RGSt 61, 101; RG U. v. 14.07.1927 – II 530/27 – RGSt 61, 367; RG U. v. 30.03.1931 – III 193/31 – RGSt 65, 248; BGH U. v. 01.10.1953 – 5 StR 228/53 – BGHSt 5, 93 = NJW 1954, 200; OLG Hamm U. v. 08.05.1956 – 3 Ss 323/56 – NJW 1956, 1889 (Anm. Baumann NJW 1956, 1866); OLG Köln U. v. 30.07.1968 – Ss 173/68 – NJW 1968, 2116.

  96. 96.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 136 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 11.10.1960 – 5 StR 333/60 – BGHSt 15, 149 = NJW 1960, 2300.

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2018 Springer-Verlag GmbH Deutschland, ein Teil von Springer Nature

About this chapter

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this chapter

Bock , D. (2018). 8. Kapitel Straftaten gegen die Staatsgewalt und die öffentliche Ordnung. In: Strafrecht Besonderer Teil 1. Springer-Lehrbuch. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_8

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_8

  • Published:

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-662-54790-8

  • Online ISBN: 978-3-662-54791-5

  • eBook Packages: Social Science and Law (German Language)

Publish with us

Policies and ethics