Skip to main content

4. Kapitel Straftaten gegen die persönliche Freiheit, §§ 232ff. StGB

  • Chapter
  • First Online:
Strafrecht Besonderer Teil 1

Part of the book series: Springer-Lehrbuch ((SLB))

  • 12k Accesses

Zusammenfassung

Didaktische Aufsätze:

  • Schroeder, Die Straftaten gegen die persönliche Freiheit – Erscheinungsformen und System, JuS 2009, 14

  • Eidam, Die Straftaten gegen die persönliche Freiheit in der strafrechtlichen Examensklausur, JuS 2010, 869 und 963

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Institutional subscriptions

Notes

  1. 1.

    Zu § 239 StGB Geppert/Bartl Jura 1985, 221; Park/Schwarz Jura 1995, 294; Kargl JZ 1999, 72; Bosch Jura 2012, 604.

  2. 2.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 1, 8; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).

  3. 3.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 2f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.12.1983 – 1 StR 651/83 – BGHSt 32, 183 = NJW 1984, 673 = StV 1984, 331 (Anm. Geerds JR 1984, 430; Herzberg/Schlehofer JZ 1984, 481).

  4. 4.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 2f.

  5. 5.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 428ff.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 6. Problem; Bloy ZStW 1984, 703; Fahl Jura 1998, 456; Kretschmer Jura 2009, 590; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 24.10.1973 – 2 StR 362/73 – BGHSt 25, 237 = NJW 1974, 282 (Anm. Meyer-Gerhards JuS 1974, 566; Geilen JZ 1974, 540); BGH U. v. 06.12.1983 – 1 StR 651/83 – BGHSt 32, 183 = NJW 1984, 673 = StV 1984, 331 (Anm. Geerds JR 1984, 430; Herzberg/Schlehofer JZ 1984, 481); OLG Köln U. v. 13.08.1985 – Ss 120/85 – NJW 1986, 333 = NStZ 1985, 550 = StV 1985, 460; BGH U. v. 25.02.1993 – 1 StR 652/92 – NJW 1993, 1807 = NStZ 1993, 387 = StV 1993, 422 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 239/2); BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).

  6. 6.

    Etwa Sonnen, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 239 Rn. 9.

  7. 7.

    S.o.

  8. 8.

    Z.B. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 428.

  9. 9.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.11.1882 – 2659/82 – RGSt 7, 259.

  10. 10.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 432; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 31.01.1967 – 5 StR 659/66 – BGHSt 21, 188 = NJW 1967, 789 (Anm. Roxin NJW 1967, 1286; Schröder JR 1967, 226; Rejewski JR 1967, 339; Hruschka JZ 1967, 594; Hruschka JR 1968, 454); OLG Karlsruhe U. v. 04.07.1985 – 1 Ss 40/85 – NJW 1986, 1358 (Anm. Seier JA 1986, 50).

  11. 11.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.01.2005 – 4 StR 366/04 – NStZ 2005, 507 (Anm. Kudlich JuS 2005, 850; RA 2005, 281; Geppert JK 2006 StGB § 239/3); BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).

  12. 12.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 22.

  13. 13.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 23.

  14. 14.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 19.

  15. 15.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 11; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 23.10.1996 – 5 StR 183/95 – BGHSt 42, 275 = NJW 1997, 951 = NStZ 1997, 437 = StV 1997, 70 (Anm. Martin JuS 1997, 660; König JR 1997, 317); BGH U. v. 23.10.1996 – 5 StR 695/95 – NStZ-RR 1997, 100.

  16. 16.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 433; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 20.10.1893 – 2727/93 – RGSt 24, 339; BGH B. v. 18.08.2009 – 1 StR 107/09 – NStZ-RR 2009, 366 (Anm. Kudlich JA 2010, 151); OLG Nürnberg U. v. 18.10.2010 – 1 St (OLG Ss 106/10) – NStZ-RR 2011, 42.

  17. 17.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).

  18. 18.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 432; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 13.02.1888 – 3/88 – RGSt 17, 127; BGH B. v. 11.09.2014 – 2 StR 269/14 – StV 2015, 113.

  19. 19.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 432; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.03.1927 – III 62/27 – RGSt 61, 239.

  20. 20.

    Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 25.

  21. 21.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 7.

  22. 22.

    H.M., Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 437; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.02.1993 – 1 StR 652/92 – NJW 1993, 1807 = NStZ 1993, 387 = StV 1993, 422 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 239/2); BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).

  23. 23.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 2.

  24. 24.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.11.1882 – 2659/82 (Vaterunser) – RGSt 7, 259; RG U. v. 09.04.1900 – 1064/00 – RGSt 33, 234; BGH B. v. 21.01.2003 – 4 StR 414/02 – NStZ-RR 2003, 168; BGH U. v. 20.01.2005 – 4 StR 366/04 – NStZ 2005, 507 (Anm. Kudlich JuS 2005, 850; RA 2005, 281; Geppert JK 2006 StGB § 239/3); BGH U. v. 25.03.2010 – 4 StR 594/09 – NStZ 2010, 515.

  25. 25.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 434f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).

  26. 26.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 9; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 26.04.1882 – 442/82 – RGSt 6, 231.

  27. 27.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 436; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.02.1993 – 1 StR 652/92 – NJW 1993, 1807 = NStZ 1993, 387 = StV 1993, 422 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 239/2).

  28. 28.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.09.1991 – 1 StR 509/91 – NStZ 1992, 33 (Anm. Keller JR 1992, 246); BGH U. v. 20.01.2005 – 4 StR 366/04 – NStZ 2005, 507 (Anm. Kudlich JuS 2005, 850; RA 2005, 281; Geppert JK 2006 StGB § 239/3).

  29. 29.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 15a, 16; Mitsch GA 2009, 329.

  30. 30.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 08.05.1956 – 2 StR 33/56 – BGHSt 9, 135 = NJW 1956, 1041 (Anm. Traub NJW 1957, 370); BGH U. v. 27.04.1978 – 4 StR 143/78 – BGHSt 28, 18 = NJW 1978, 1490 (Anm. Geilen JK 1979 StGB § 211/1); BGH B. v. 06.11.1997 – 4 StR 498/97.

  31. 31.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 23f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 10.07.1957 – 2 StR 219/57 – BGHSt 10, 306 = NJW 1957, 1446; BGH U. v. 08.08.1967 – 1 StR 279/67 – BGHSt 21, 288 = NJW 1967, 2070.

  32. 32.

    S.o.

  33. 33.

    Z.B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 15.

  34. 34.

    Z.B. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 444.

  35. 35.

    Zu dieser Frage Mitsch GA 2009, 329.

  36. 36.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.01.2003 – 4 StR 414/02 – NStZ-RR 2003, 168; BGH B. v. 09.07.2004 – 2 StR 150/04; BGH B. v. 15.11.2006 – 2 StR 447/06; BGH B. v. 30.10.2007 – 4 StR 470/07; BGH B. v. 11.09.2014 – 2 StR 269/14 – StV 2015, 113.

  37. 37.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 20.12.2005 – 3 StR 406/05 – NStZ-RR 2006, 141 = StV 2006, 693 (Anm. Geppert JK 2006 StGB § 239b/3); BGH U. v. 23.04.2015 – 4 StR 603/14 – NStZ-RR 2015, 250.

  38. 38.

    Zu § 240 StGB Müller-Dietz GA 1974, 33; Hruschka JZ 1995, 737; Schroeder NJW 1996, 2627; Geppert Jura 2006, 31; Sinn JuS 2009, 577.

  39. 39.

    I.E. problematisch, s. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 1ff.; Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 240 Rn. 3ff. Fezer GA 1975, 353; Köhler FS Leferenz 1983, 511; Lesch FS Rudolphi 2004, 483; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 23.04.1985 – Ss 67–68/85 – NJW 1985, 2434 = StV 1985, 371; LG Münster U. v. 03.06.1985 – 4 Ns 46 Js 188/83 – StV 1985, 417; OLG Stuttgart U. v. 19.09.1990 – 3 Ss 487/90 – NJW 1991, 994 = NStZ 1991, 333 (Anm. Otto NStZ 1991, 334).

  40. 40.

    Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 240 Rn. 26.

  41. 41.

    Hierzu Blei NJW 1954, 583; Geilen FS Mayer 1966, 445; Tiedemann JZ 1969, 717; Neuberger GA 1969, 1; Janknecht GA 1969, 33; Blei JA 1970, 19, 77 und 141; Haffke ZStW 1972, 37; Martin FS 25 Jahre BGH 1975, 211; Brink/Keller KJ 1983, 107; Keller JuS 1984, 109; Krauß NJW 1984, 905; Sommer NJW 1985, 769; Calliess NJW 1985, 1506; Schroeder NJW 1985, 2392; Wolter NStZ 1985, 193 und 245; Boeckmann JZ 1986, 1051; Jakobs GS Hilde Kaufmann 1986, 791; Otto NStZ 1992, 568; Offenloch JZ 1992, 438; Bandemer JA 1995, 568; Arnold JuS 1997, 289; Herzberg JuS 1997, 1067; Herzberg GA 1997, 251; Paeffgen FS Grünwald 1999, 433; Zöller GA 2004, 147; Lesch FS Jakobs 2007, 327; Swoboda JuS 2008, 862; Magnus NStZ 2012, 538; aus der Rspr. vgl. zuletzt BVerfG B. v. 29.03.2007 – 2 BvR 932/06 – NJW 2007, 1669 = NStZ 2007, 397 (Anm. Geppert JK 2007 StGB § 240/22; Bosch JA 2007, 659; LL 2007, 536; RÜ 2007, 313; RA 2007, 261); OLG Düsseldorf B. v. 09.08.2007 – 5 Ss 130/07 – 61/07 I – NJW 2007, 3219 = NStZ 2008, 38 (Anm. RA 2007, 676; LL 2008, 113; König NZV 2008, 46); OLG Celle B. v. 03.12.2008 – 32 Ss 172/08; LG Ulm U. v. 04.11.2009 – 1 S 129/09; BVerfG B. v. 07.03.2011 – 1 BvR 388/05 – NJW 2011, 3020 = StV 2011, 668 (Anm. Jahn JuS 2011, 563; Jäger JA 2011, 553; Sinn ZJS 2011, 283; RA 2011, 244; famos 6/2011; Offenloch JZ 2011, 685); LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140); BGH B. v. 22.09.2015 – 4 StR 152/15 – NStZ-RR 2015, 373.

  42. 42.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 9.

  43. 43.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 455ff.

  44. 44.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 455, 457.

  45. 45.

    S. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 23ff.

  46. 46.

    Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 461f.

  47. 47.

    Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 463ff.

  48. 48.

    Bisweilen ist in Lehrbüchern und Kommentaren ist eine historische Darstellung der Entwicklung des Gewaltbegriffs vorzufinden, s. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 10ff.; allerdings dürfen etwaige Ausführungen in Fallbearbeitungen keineswegs zu lehrbuchhaft (geschweige denn rechtshistorisch) geraten.

  49. 49.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 24; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 05.04.1951 – 4 StR 129/51 – BGHSt 1, 145 = NJW 1951, 532; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 22.01.1991 – 5 StR 498/90 – StV 1991, 149; BGH B. v. 24.06.1992 – 2 StR 195/92 – NJW 1992, 2977 = NStZ 1992, 490.

  50. 50.

    Zsf. hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 13.

  51. 51.

    Hierzu s. noch u. (a).

  52. 52.

    BVerfG U. v. 11.11.1986 – 1 BvR 713/83 u.a. (Straßenblockade I) – BVerfGE 73, 206 = NJW 1987, 43 = NStZ 1987, 222 = StV 1987, 13 (Anm. Hassemer JuS 1987, 314; Calliess NStZ 1987, 209; Otto NStZ 1987, 212; Starck JZ 1987, 145; Bertuleit/Herkströter KJ 1987, 331; Meurer/Bergmann JR 1988, 49).

  53. 53.

    BVerfG B. v. 10.01.1995 – 1 BvR 718/89, 1 BvR 719/89, 1 BvR 722/89, 1 BvR 723/89 (Straßenblockade II) – BVerfGE 92, 1 = NJW 1995, 1141 = NStZ 1995, 275 = StV 1995, 242 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 63; Otto JK 1995 StGB § 240 I/15; Heselhaus JA 1995, 748; Lesch JA 1995, 889; Schmidt JuS 1995, 642; Schroeder JuS 1995, 875; Amelung NJW 1995, 2584; Altvater NStZ 1995, 278; Scholz NStZ 1995, 417; Krey JR 1995, 221 und 265; Gusy JZ 1995, 782; Sonnen NK 1995/2, 51; Berz NZV 1995, 297; Herzberg GA 1996, 557; Buchwald DRiZ 1997, 513; Hoyer GA 1997, 451; Priester FS Bemmann 1997, 362; Rheinländer FS Bemmann 1997, 387).

  54. 54.

    Eser/Sternberg-Lieben, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 240 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. OLG Karlsruhe U. v. 06.06.2002 – 1 Ss 13/02 – NJW 2003, 1263 (Anm. RÜ 2003, 77); OLG Hamm B. v. 26.02.2013 – III-5 RVs 6/13 (Anm. Hecker JuS 2013, 751).

  55. 55.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 11a; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 31.03.1933 – I 254/33 – RGSt 67, 183; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 16.06.1955 – 4 StR 181/55 – NJW 1955, 1238; BGH U. v. 05.12.1961 – 5 StR 516/61 – BGHSt 16, 341 = NJW 1962, 356; BGH U. v. 15.09.1964 – 1 StR 267/64 – BGHSt 20, 32 = NJW 1965, 115 (Anm. Eser NJW 1965, 377); OLG Saarbrücken U. v. 04.07.1968 – Ss 8/68 – NJW 1969, 621; BGH U. v. 24.10.1973 – 2 StR 362/73 – BGHSt 25, 237 = NJW 1974, 282 (Anm. Meyer-Gerhards JuS 1974, 566; Geilen JZ 1974, 540).

  56. 56.

    Hierzu zsf. Eisele, BT I. 2. Aufl. 2012, Rn. 467; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.03.1987 – 1 StR 15/87 (Ausräumen von Geschäftsräumen) (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 41; Meurer/Bergmann JR 1988, 49); OLG Köln U. v. 12.12.1989 – Ss 533/89 – StV 1990, 266 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 240/12); OLG Köln U. v. 25.07.1995 – Ss 340/95 – NJW 1996, 472; BGH B. v. 22.06.2004 – 4 StR 135/04 – NStZ 2005, 35 = StV 2005, 135; LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140).

  57. 57.

    H.M., hierzu zsf. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 13f.; Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 26; näher Bohnert JR 1982, 397; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.01.1888 – 3227/87 – RGSt 17, 82; BGH U. v. 27.08.1969 – 4 StR 268/69 – BGHSt 23, 126 = NJW 1970, 61 (Anm. Geilen JZ 1970, 521); BGH B. v. 31.01.1997 – 2 StR 651/96 – BGHSt 42, 378 = NJW 1997, 1244 = StV 1997, 524.

  58. 58.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 14.

  59. 59.

    Z.B. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 8.

  60. 60.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 9, 42f.

  61. 61.

    S. etwa Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 23ff.

  62. 62.

    Hierzu Tiedemann JZ 1969, 717; Leb KJ 1984, 202; Bergmann Jura 1985, 457; Schroeder NJW 1985, 2392; Brohm JZ 1985, 501; Frankenberg KJ 1985, 301; Offenloch JZ 1986, 11; Prittwitz JA 1987, 17; Otto NStZ 1987, 212; Kühl StV 1987, 122; Kaufmann NJW 1988, 2581; Offenloch JZ 1988, 12; Frommel KJ 1989, 484; Otto NStZ 1992, 568; Offenloch JZ 1992, 438; Graul JR 1994, 51; Neumann ZStW 1997, 1; Tröndle FG 50 Jahre BGH IV 2000, 527.

  63. 63.

    Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 464f.; aus der Rspr. vgl. BVerfG B. v. 07.03.2011 – 1 BvR 388/05 – NJW 2011, 3020 = StV 2011, 668 (Anm. Jahn JuS 2011, 563; Jäger JA 2011, 553; Sinn ZJS 2011, 283; RA 2011, 244; famos 6/2011; Offenloch JZ 2011, 685).

  64. 64.

    Hierzu Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 62; Hoyer JuS 1996, 200.

  65. 65.

    Zur Problematik eines sich in den Weg Stellens Eser/Sternberg-Lieben, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 240 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 14.04.1969 – RReg. 3 a St 6 a, b/69 – NJW 1969, 1127 (Anm. Schwark NJW 1969, 1495); BayObLG U. v. 24.03. 1970 – RReg. 2 St 18/70 – NJW 1970, 1803; BGH B. v. 02.05.1995 – 1 StR 81/95 – NStZ 1996, 31; OLG Düsseldorf B. v. 25.02.1999 – 1 Ws 16/99 – NJW 1999, 2912 = NStZ 2000, 199 (Anm. Erb NStZ 2000, 199); BGH B. v. 23.04.2002 – 1 StR 100/02 – NStZ-RR 2002, 236 = StV 2002, 360 (Anm. LL 2002, 682; RA 2002, 491); OLG Karlsruhe U. v. 06.06.2002 – 1 Ss 13/02 – NJW 2003, 1263 (Anm. RÜ 2003, 77); OLG Frankfurt U. v. 23.11.2010 – 2 Ss 274/10 – NStZ-RR 2011, 110.

  66. 66.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 17.

  67. 67.

    Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 460; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 15.03.1926 – II 86/26 – RGSt 60, 157; RG U. v. 20.09.1932 – I 844/32 – RGSt 66, 353; BGH U. v. 05.04.1951 – 4 StR 129/51 – BGHSt 1, 145 = NJW 1951, 532; BGH U. v. 04.06.1955 – St E 1/52 – BGHSt 8, 102 = NJW 1956, 231; BGH U. v. 21.11.1961 – 1 StR 444/61; BGH U. v. 27.08.1969 – 4 StR 268/69 – BGHSt 23, 126 = NJW 1970, 61 (Anm. Geilen JZ 1970, 521); BGH U. v. 03.02.1993 – 3 StR 356/92 (Dresdner Bordell – BGHSt 39, 133) = NJW 1993, 1869 = NStZ 1993, 333 = StV 1993, 576 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 41; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 13; Lesch StV 1993, 578; Otto JK 1994 StGB § 32/19; Müller-Christmann JuS 1994, 649; Drescher JR 1994, 423; Arzt JZ 1994, 314; Roxin NStZ 1995, 335).

  68. 68.

    S.o.

  69. 69.

    S. nur Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 460.

  70. 70.

    Zur Nötigung im Straßenverkehr Voß-Broemme NZV 1988, 2; Haubrich NJW 1989, 1197; Helmken NZV 1991, 372; Kaiser FS Salger 1995, 55; Suhren DAR 1996, 310; Maatz NZV 2006, 337; Eisele JA 2009, 698; Krumm SVR 2009, 179; Rebler DAR 2011, 372; Krumm NZV 2015, 582.

  71. 71.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. zuletzt BVerfG B. v. 29.03.2007 – 2 BvR 932/06 – NJW 2007, 1669 = NStZ 2007, 397 (Anm. Geppert JK 2007 StGB § 240/22; Bosch JA 2007, 659; LL 2007, 536; RÜ 2007, 313; RA 2007, 261).

  72. 72.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGHSt 48, 233 = NJW 2003, 1613 = NStZ 2003, 486 = StV 2003, 338 (Anm. Martin JuS 2003, 926; Dreher JuS 2003, 1159; LL 2003, 563; RÜ 2003, 217; RA 2003, 327; famos 7/2003; Seier/Hillebrand NZV 2003, 490; Müller/Kraus NZV 2003, 559; König NStZ 2004, 175); OLG Hamm B. v. 11.08.2005 – 4 Ss 308/05; OLG Celle B. v. 03.12.2008 – 32 Ss 172/08.

  73. 73.

    Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 240 Rn. 29.

  74. 74.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 11; näher Jakobs FS Peters 1974, 69; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 02.04.1980 – 1 Ss 12/80 – NJW 1980, 2592 (Anm. Geilen JK 1980 StGB § 240/3; Ostendorf NJW 1980, 2592; Hassemer JuS 1981, 151; Schubarth JuS 1981, 726; Volk JR 1981, 274); OLG Hamm U. v. 27.07.1982 – 5 Ss 644/82 – NJW 1982, 2676; OLG Karlsruhe B. v. 24.04.1997 – 3 Ss 53/97 – NStZ-RR 1998, 58.

  75. 75.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 472; näher Rengier FS Maurer 2001, 1195; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 18.03.2015 – 3 StR 595/14 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Kudlich JA 2015, 551); BGH B. v. 09.09.2015 – 4 StR 335/15 – NStZ-RR 2016, 45 (Anm. Kudlich JA 2016, 234); BGH B. v. 22.09.2015 – 4 StR 152/15 – NStZ-RR 2015, 373.

  76. 76.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 36.

  77. 77.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 474; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 17.08.2006 – 3 StR 238/06 – NStZ-RR 2007, 16 = StV 2006, 694 (Anm. RA 2007, 168).

  78. 78.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 474; ausf. Küper GA 2006, 439; Küper FS Puppe 2011, 1217; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 30.06.1970 – 1 StR 127/70 – BGHSt 23, 294 = NJW 1970, 1855 (Anm. Küper NJW 1970, 2253; Hassemer JuS 1971, 47; Herzberg JuS 1972, 570); BGH B. v. 03.04.1996 – 3 StR 59/96 – NStZ 1996, 435 = StV 1996, 482 (Anm. Otto JK 1997 StGB § 263/45); BGH B. v. 28.08.2000 – 5 StR 300/00 – NStZ-RR 2001, 171 = StV 2001, 108 (Anm. RA 2001, 151); BGH B. v. 17.08.2006 – 3 StR 238/06 – NStZ-RR 2007, 16 = StV 2006, 694 (Anm. RA 2007, 168).

  79. 79.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 471; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 04.12.2013 – 4 StR 422/13 – NStZ-RR 2014, 210 = StV 2014, 286 (Anm. Satzger JK 2014 StGB § 253/17); BGH U. v. 11.03.2015 – 2 StR 323/14 – NStZ 2015, 461; BGH B. v. 22.09.2015 – 4 StR 152/15 – NStZ-RR 2015, 373; BGH B. v. 20.09.2016 – 3 StR 174/16 – NStZ 2017, 92 (Anm. RÜ 2017, 103).

  80. 80.

    Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 249 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.03.1955 – 4 StR 8/55 – BGHSt 7, 252 = NJW 1955, 877; BGH B. v. 14.07.1987 – 4 StR 324/87 – StV 1988, 342; BGH B. v. 20.08.2013 – 3 StR 192/13 – StV 2014, 287; BGH U. v. 12.02.2015 – 1 StR 444/14 – NStZ-RR 2015, 173 = StV 2015, 765; BGH U. v. 11.03.2015 – 2 StR 323/14 – NStZ 2015, 461.

  81. 81.

    Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 240 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.03.1955 – 4 StR 8/55 – BGHSt 7, 252 = NJW 1955, 877; BGH U. v. 28.01.1976 – 2 StR 696/75 – BGHSt 26, 267 = NJW 1976, 760 (Anm. Hassemer JuS 1976, 604); BGH U. v. 21.02.1989 – 5 StR 586/88 – NJW 1989, 1289; LG Gera B. v. 01.11.1995 – 530 Js 50303/95 – 5 KLs – NStZ-RR 1996, 94 = StV 1997, 467; KG B. v. 29.02.2012 – (4) 121 Ss 30/12 (Anm. RÜ 2012, 644).

  82. 82.

    Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 106; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 05.03.1901 – 67/01 – RGSt 34, 206; BGH U. v. 19.12.1961 – 1 StR 288/61 – BGHSt 16, 386 = NJW 1962, 596 (Anm. Blechschmid JuS 1962, 202).

  83. 83.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 35; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 27.07.1982 – 5 Ss 644/82 – NJW 1982, 2676; OLG Hamm U. v. 16.03.1983 – 2 Ss 2026/82 – NJW 1983, 1505 (Anm. Sonnen JA 1983, 551; Hassemer JuS 1983, 719); BGH B. v. 15.03.1984 – 1 StR 72/84 – NJW 1984, 1632 = StV 1984, 330; OLG Koblenz U. v. 02.03.1993 – 3 Ss 13/93 – NJW 1993, 1808; OLG Düsseldorf B. v. 18.03.1996 – 5 Ss 383/95 u.a. – NJW 1996, 2245.

  84. 84.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 32.

  85. 85.

    Hierzu zsf. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 16.

  86. 86.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 473; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 21.05.2013 – III-3 RVs 20/13 – NStZ-RR 2013, 312 = StV 2014, 294 (Anm. Wedler NZWiSt 2014, 246).

  87. 87.

    Krit. zu dieser Merkwürdigkeit Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 9; aus der Rspr. vgl. LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140).

  88. 88.

    Hierzu Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 7. Problem; Horn NStZ 1983, 497; Schroeder JZ 1983, 284; Arzt FS Lackner 1987, 641; Stoffers JR 1988, 492; Zopfs JA 1998, 813; Jäger FS Krey 2010, 193; Hoven ZStW 2016, 173; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 02.04.1980 – 1 Ss 12/80 (Kaufhausdetektiv) – NJW 1980, 2592 (Anm. Geilen JK 1980 StGB § 240/3; Ostendorf NJW 1980, 2592; Hassemer JuS 1981, 151; Schubarth JuS 1981, 726; Volk JR 1981, 274); OLG Stuttgart Vorlageb. v. 09.10.1981 – 1 Ss (25) 493/81 – NStZ 1982, 161 (Kaufhausdetektiv) (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 240/6; Sonnen JA 1982, 371); BGH U. v. 11.11.1998 – 5 StR 325/98 (Aufkündigen einer Geschäftsbeziehung) – BGHSt 44, 251 = NJW 1999, 800 = StV 2000, 558 (Anm. Otto JK 1999 StGB § 253/5; LL 2000, 111); OLG Karlsruhe B. v. 20.10.2004 – 1 Ss 76/03 – NJW 2004, 3724 = StV 2005, 11 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 253/11; Warneke JA 2005, 332; LL 2005, 175; RA 2005, 62; famos 5/2005); OLG Oldenburg B. v. 17.07.2008 – 1 Ws 371/08 – NJW 2008, 3012 = NStZ 2008, 691 (Anm. Kudlich JA 2008, 901; LL 2008, 817; RA 2008, 777; Geppert JK 2009 StGB § 253/13; Sinn ZJS 2010, 447); BGH B. v. 13.07.2011 – 1 StR 692/10 (Anm. Grosse-Wilde MedR 2012, 189).

  89. 89.

    Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 16.

  90. 90.

    OLG Hamburg U. v. 02.04.1980 – 1 Ss 12/80 (Kaufhausdetektiv) – NJW 1980, 2592.

  91. 91.

    Etwa BGH B. v. 13.01.1983 – 1 StR 737/81 – BGHSt 31, 195.

  92. 92.

    Z.B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 19.

  93. 93.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 37; Bohnert JR 1982, 397; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 22.12.1993 – 3 StR 419/93 – NJW 1994, 1166 = NStZ 1994, 187 = StV 1994, 656 (Anm. Schmidt JuS 1994, 891; Kelker StV 1994, 657; Hauf JR 1995, 172); BGH U. v. 18.06.1996 – 1 StR 244/96 – NStZ 1996, 494; BGH B. v. 25.03.1998 – 1 StR 89/98 – NStZ-RR 1998, 270; BGH U. v. 27.08.1998 – 4 StR 332/98 – NStZ-RR 1999, 266 = StV 1999, 377 (Anm. LL 1999, 659; Kindhäuser/Wallau StV 1999, 379; Zaczyk JR 1999, 343).

  94. 94.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.04.1982 – 3 StR 46/82 – NStZ 1982, 286.

  95. 95.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 481ff.

  96. 96.

    S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 37ff.

  97. 97.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 481.

  98. 98.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 55; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.02.2015 – 1 StR 444/14 – NStZ-RR 2015, 173 = StV 2015, 765.

  99. 99.

    Zur entsprechenden Kausalität Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 28.

  100. 100.

    Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 135.

  101. 101.

    Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 134; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 21.10.1983 – 2 StR 482/83 (Anm. Geilen JK 1984 StGB § 255/5).

  102. 102.

    S. Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 253 Rn. 23ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 18.06.2009 – 3 StR 194/09 – NStZ 2010, 215 = StV 2010, 634.

  103. 103.

    Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 6; näher Wohlers NJW 1992, 1432; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 28.11.1989 – RReg. 2 St 180/89 – NJW 1990, 2280 = NStZ 1990, 281 = StV 1990, 309 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 240/12; Hassemer JuS 1990, 765); AG Pirmasens U. v. 03.05.1990 – 426 Js 5910/88 5 Cs – StV 1990, 499; OLG Zweibrücken U. v. 24.08.1990 – 1 Ss 149/90 – NJW 1991, 53.

  104. 104.

    Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 7a; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 28.02.1989 – 3 Ss 345/88 – NJW 1989, 1870 (Anm. Hassemer JuS 1990, 239); OLG Stuttgart B. v. 09.11.1990 – 3 Ss 571/90 – NJW 1991, 993 = StV 1991, 109; OLG Stuttgart B. v. 04.10.1991 – 3 Ss 432/90 – NJW 1992, 2713 = StV 1992, 422; OLG Stuttgart U. v. 17.02.1992 – 3 Ss 147/91 2714 (Straßenblockade) – NJW 1992, (Anm. Jung JuS 1993, 257).

  105. 105.

    H.M., s. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 4ff.; anders z.B. Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 240 Rn. 25; näher Kargl FS Roxin 2001, 905.

  106. 106.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 38ff.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 18.03.1952 – GSSt 2/51 – BGHSt 2, 194 = NJW 1952, 593 (Anm. Welzel NJW 1952, 564; Hartung NJW 1952, 761; Lindner NJW 1952, 854; Schwarz NJW 1952, 1081; Lang-Hinrichsen JR 1952, 302 und 356; Welzel JZ 1952, 340; Mayer MDR 1952, 392; Niese DRiZ 1952, 111; Heitzer NJW 1953, 210); OLG Braunschweig U. v. 24.12.1956 – Ss 189/56 – NJW 1957, 639; OLG Braunschweig U. v. 14.07.1975 – Ss 63/75 – NJW 1976, 60 (Anm. Hassemer JuS 1976, 191).

  107. 107.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240, Rn. 42; näher Arzt FS Welzel 1974, 823; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 31.03.1933 – I 254/33 – RGSt 67, 183; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 02.10.1953 – 3 StR 151/53 (Sünderin) – BGHSt 5, 245 = NJW 1954, 438 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 15); BayObLG U. v. 21.03.1963 – RReg. 4 St 314/62 – NJW 1963, 1261; AG Schwandorf U. v. 19.01.1987 – Cs 7 Js 8087/86 – NStZ 1987, 230.

  108. 108.

    S. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 46, 46a; näher Ott NJW 1969, 454; Maul JR 1970, 81; aus der Rspr., vgl. BGH U. v. 12.02.1998 – 4 StR 428/97 (Castor-Transport) – BGHSt 44, 34 = NJW 1998, 2149 = NStZ 1998, 513 = StV 1997, 372 (Anm. Krüßmann JA 1998, 626; Martin JuS 1998, 957; LL 1998, 655; Otto NStZ 1998, 513; Dietmeier JR 1998, 470); BVerfG B. v. 24.10.2001 – 1 BvR 1190/90 u.a. – BVerfGE 104, 92 = NJW 2002, 1031 (Anm. Mittelsdorf JuS 2002, 1062; RÜ 2002, 171; Sinn NJW 2002, 1024); BVerfG B. v. 07.03.2011 – 1 BvR 388/05 – NJW 2011, 3020 = StV 2011, 668 (Anm. Jahn JuS 2011, 563; Jäger JA 2011, 553; RA 2011, 244; Sinn ZJS 2011, 283; famos 6/2011; Offenloch JZ 2011, 685); OLG Karlsruhe B. v. 08.01.2015 – 1 (8) Ss 510/13 – NStZ 2016, 32.

  109. 109.

    H.M., zur Einordnung dieses Merkmals Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 44f.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 18.03.1952 – GSSt. 2/51 – BGHSt 2, 194 = NJW 1952, 593 (Anm. Welzel NJW 1952, 564; Hartung NJW 1952, 761; Lindner NJW 1952, 854; Schwarz NJW 1952, 1081; Lang-Hinrichsen JR 1952, 302 und 356; Welzel JZ 1952, 340; Mayer MDR 1952, 392; Niese DRiZ 1952, 111; Heitzer NJW 1953, 210); OLG Braunschweig U. v. 24.12.1956 – Ss 189/56 – NJW 1957, 639; BayObLG U. v. 22.01.1963 – RReg. 2 St 579/62 – NJW 1963, 824; OLG Zweibrücken B. v. 25.05.1992 – 1 Ss 85/92 StV 1992, 469; BayObLG U. v. 22.09.1992 – 4 St RR 130/92 – NJW 1993, 212; BGH U. v. 03.02.1993 – 3 StR 356/92 (Dresdner Bordell) – BGHSt 39, 133 = NJW 1993, 1869 = NStZ 1993, 333 = StV 1993, 576 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 41; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 13; Lesch StV 1993, 578; Otto JK 1994 StGB § 32/19; Müller-Christmann JuS 1994, 649; Drescher JR 1994, 423; Arzt JZ 1994, 314; Roxin NStZ 1995, 335).

  110. 110.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 488ff.; Roxin JuS 1964, 373; Haffke ZStW 1972, 37; Küper JZ 2013, 449.

  111. 111.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 31; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 10.06.2010 – 4 StR 474/09 – NStZ-RR 2011, 143 (Anm. RA 2010, 617; Satzger JK 2011 StGB § 253/14); OLG Koblenz B. v. 18.04.2011 – 2 Ss 45/10; BGH B. v. 05.09.2013 – 1 StR 162/13 – NJW 2014, 401 = NStZ 2014, 149 = StV 2015, 420 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 240/26; Heintschel-Heinegg JA 2014, 313; Beckemper ZJS 2014, 210; LL 2014, 268; RÜ 2014, 102; Tsambikakis NJW 2014, 406; Becker NStZ 2014, 154; Jäger JZ 2014, 526; Eidam HRRS 2014, 129; Bülte NZWiSt 2014, 41; Schuster NZWiSt 2014, 64; Roxin StV 2015, 447; Fahl JR 2015, 169); LG Offenburg B. v. 24.09.2014 – 3 Qs 50/14 (Anm. Heinz jurisPR-StrafR 21/2014 Anm. 3); OLG Karlsruhe B. v. 08.01.2015 – 1 (8) Ss 510/13 – NStZ 2016, 32; BGH U. v. 21.12.2016 – 1 StR 253/16 – NJW 2017, 1487 = NStZ 2017, 284 (Anm. Kudlich/Koch NJW 2017, 1490; Wittig NStZ 2017, 288).

  112. 112.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 32ff.

  113. 113.

    Hierzu zsf. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 32ff.; näher Arzt FS Welzel 1974, 823; Eser FS Jauch 1990, 35; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.03.1997 – 1 StR 722/96 – NStZ 1997, 494 (Anm. Otto JK 1998 StGB § 240/19; LL 1998, 32).

  114. 114.

    Etwa Rengier, BT II, 18. Aufl. 2017, § 23 Rn. 66, 68.

  115. 115.

    Z.B. BGH B. v. 05.05.1988 – 1 StR 5/88 – BGHSt 35, 270 = NJW 1988, 1739 = NStZ 1988, 362 = StV 1988, 297 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 240 II/3; Solbach JA 1988, 524; Hassemer JuS 1988, 822; Jahn JuS 1988, 946; Ostendorf StV 1988, 488; Arzt JZ 1988, 775; Roggemann JZ 1988, 1108; Bertuleit JA 1989, 16; Tröndle FS Rebmann 1989, 481).

  116. 116.

    S. nur Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 490.

  117. 117.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 38; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 29.07.1987 – RReg. 3 St 130/87 a-f – NJW 1988, 718 = StV 1987, 539 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 240 II/2).

  118. 118.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 39ff.; näher Arzt FS Welzel 1974, 823; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Karlsruhe B. v. 22.01.2016 – 2 Ws 482/15 (Anm. Reckmann jurisPR-StrafR 6/2016 Anm. 4).

  119. 119.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 54; Kudlich/Melloh JuS 2005, 913; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.01.1983 – 1 StR 737/81 (Kaufhausdetektiv: Drohung mit Nichtfallenlassen einer Anzeigeerstattung) – BGHSt 31, 195 = NJW 1983, 765 = NStZ 1983, 311 = StV 1983, 199 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 42; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 62; Hassemer JuS 1983, 473; Geilen JK 1983 StGB § 240/8; Schubarth NStZ 1983, 312; Frohn StV 1983, 365; Roxin JR 1983, 333); OLG Düsseldorf U. v. 11.09.1995 – 5 Ss 220/95 – 26/95 IV – NStZ-RR 1996, 5; BGH U. v. 25.07.1996 – 4 StR 202/96 – BGHSt 42, 196 = NJW 1996, 2877 = NStZ 1996, 599 = StV 1997, 530 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 72; Hruschka JZ 1996, 1135; Otto JK 1997 StGB § 259/16); BGH B. v. 14.07.2016 – 3 StR 105/16 – NStZ-RR 2016, 340.

  120. 120.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 61.

  121. 121.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 61.

  122. 122.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 61.

  123. 123.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 52.

  124. 124.

    Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 53ff.; Otto Jura 1989, 497.

  125. 125.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 53; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 15.10.1981 – 4 StR 461/81 – BGHSt 30, 235 = NJW 1982, 190 = NStZ 1982, 27 (Anm. Geppert JK 1982 StGB § 240/5; Seier JA 1982, 450; Jakobs JR 1982, 206); OLG Köln U. v. 13.08.1985 – Ss 120/85 – NJW 1986, 333 = NStZ 1985, 550 = StV 1985, 460; BGH B. v. 22.11.2005 – 4 StR 459/05 – NStZ 2006, 340 = StV 2006, 693.

  126. 126.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 18.

  127. 127.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 63a; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 15.06.1900 – 1926/00 – RGSt 33, 339; BGH B. v. 02.10.1996 – 2 StR 455/96 – NStZ-RR 1997, 34; BGH B. v. 19.10.1999 – 4 StR 467/99 – NStZ-RR 2000, 106 (Anm. LL 2000, 559).

  128. 128.

    Zu § 241 StGB Schroeder FS Lackner 1987, 665; Satzger Jura 2015, 156.

  129. 129.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 16.03.1899 – 557/99 – RGSt 32, 102; BVerfG B. v. 19.12.1994 – 2 BvR 1146/94 – NJW 1995, 2776 (Anm. Otto JK 1996 StGB § 1/14; Jung JuS 1996, 272; Küper JuS 1998, 783); BGH B. v. 15.01.2015 – 4 StR 419/14 – NStZ 2015, 394 = StV 2016, 163 (Anm. Nestler NStZ 2015, 396).

  130. 130.

    Näher Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 241 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.07.1962 – 1 StR 213/62 – BGHSt 17, 307 = NJW 1962, 1830; OLG Köln B. v. 14.01.1994 – Ss 567/93 – StV 1994, 245; BGH B. v. 05.09.2002 – 4 StR 235/02 – NStZ-RR 2003, 45.

  131. 131.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 4a.

  132. 132.

    Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 241 Rn. 2.

  133. 133.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 3a; aus der Rspr. vgl. OLG Koblenz B. v. 20.02.2006 – 1 Ss 367/05 – NJW 2006, 3015 = NStZ-RR 2007, 175 (Anm. LL 2006, 830); OLG Köln B. v. 19.01.2007 – 83 Ss 110/06 – NJW 2007, 1150 (Anm. LL 2007, 469); AG Rudolstadt B. v. 09.07.2012 – 355 Js 15271/12 – NStZ-RR 2012, 341; OLG Naumburg B. v. 21.02.2013 – 2 Ss 25/13 – StV 2013, 637; BGH B. v. 15.01.2015 – 4 StR 419/14 – NStZ 2015, 394 = StV 2016, 163 (Anm. Nestler NStZ 2015, 396); BGH U. v. 16.06.2016 – 3 StR 124/16.

  134. 134.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 504; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.07.1962 – 1 StR 213/62 – BGHSt 17, 307 = NJW 1962, 1830; OLG Köln B. v. 14.01.1994 – Ss 567/93 – StV 1994, 245; BGH B. v. 05.09.2002 – 4 StR 235/02 – NStZ-RR 2003, 45.

  135. 135.

    S. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 504f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Köln B. v. 19.01.2007 – 83 Ss 110/06 – NJW 2007, 1150 (Anm. LL 2007, 469); OLG Naumburg B. v. 26.06.2013 – 2 Ss 73/13 (Kugel) – StV 2013, 709.

  136. 136.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 505; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 15.01.2015 – 4 StR 419/14 – NStZ 2015, 394 = StV 2016, 163 (Anm. Nestler NStZ 2015, 396).

  137. 137.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 241 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 18.07.2013 – 4 StR 168/13 – NJW 2013, 3383 = NStZ-RR 2013, 375 = StV 2015, 698 (Anm. Jahn JuS 2014, 559).

  138. 138.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 241 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 01.09.1992 – 1 StR 487/92 – BGHSt 38, 353 = NJW 1993, 210 = NStZ 1993, 1136 = StV 1992, 573 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 52; Geppert JK 1993 StGB § 211/23; von Heintschel-Heinegg JA 1993, 223; Jung JuS 1993, 518; Rengier JZ 1993, 364).

  139. 139.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 16.06.2016 – 3 StR 124/16.

  140. 140.

    Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 241 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 08.06.1984 – 2 StR 293/84 – NJW 1984, 2839 = NStZ 1984, 454 = StV 1984, 422; BGH U. v. 06.11.1996 – 2 StR 391/96 – BGHSt 42, 294 = NJW 1997, 471 = NStZ 1997, 95 = StV 1998, 323 (Anm. Eisenberg NStZ 1998, 53).

  141. 141.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 241 Rn. 7.

  142. 142.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 29.03.1994 – 4 StR 108/94 (Anm. Erb JR 1995, 169); BGH B. v. 09.04.1997 – 2 StR 9/97; BGH B. v. 23.04.2002 – 1 StR 95/02 – NStZ-RR 2002, 235; BGH B. v. 08.11.2005 – 1 StR 455/05 – NStZ 2006, 342 (Anm. Satzger JK 2006 StGB § 52/12); BGH B. v. 14.12.2011 – 1 StR 582/11; BGH B. v. 10.02.2016 – 2 StR 391/15 – NStZ 2016, 594 (Anm. RÜ2 2016, 181).

  143. 143.

    Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 08.11.2005 – 1 StR 455/05 – NStZ 2006, 342 (Anm. Satzger JK 2006 StGB § 52/12); OLG Koblenz B. v. 20.02.2006 – 1 Ss 367/05 – NJW 2006, 3015 = NStZ-RR 2007, 175 (Anm. LL 2006, 830); BGH B. v. 11.03.2014 – 5 StR 20/14 – NStZ-RR 2014, 178 = StV 2015, 111; BGH B. v. 08.04.2014 – 1 StR 126/14 – NStZ-RR 2014, 208; BGH B. v. 22.01.2015 – 2 StR 390/14 – StV 2015, 474.

  144. 144.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 241 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. OLG Köln B. v. 14.01.1994 – Ss 567/93 – StV 1994, 245; BGH U. v. 01.02.2005 – 1 StR 327/04 – BGHSt 50, 11 = NJW 2005, 1203 = NStZ 2005, 383 = StV 2005, 665 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 211/45; Fischinger JA 2005, 490; Kudlich JuS 2005, 659; LL 2005, 458; RÜ 2005, 262; RA 2005, 311; Müller JA 2006, 90; Steinberg JR 2007, 291).

  145. 145.

    Zu § 238 StGB Mitsch NJW 2007, 1237; Mitsch Jura 2007, 401; Valerius JuS 2007, 319; Kinzig/Zander JA 2007, 481; Neubacher/Seher JZ 2007, 1029; Mosbacher NStZ 2007, 665; Gazeas JR 2007, 497; Timmermann StraFo 2007, 358; Eiden ZIS 2008, 123; Rackow GA 2008, 552; Peters NStZ 2009, 238; Schöch NStZ 2013, 221; zur Neufassung Mosbacher NJW 2017, 983.

  146. 146.

    Zur Diskussion und zum Entstehungsprozess der Novelle Köhne ZRP 2014, 141; Schöch DRiZ 2015, 248; Buß JR 2016, 356; Kühl ZIS 2016, 450; Kubiciel jurisPR-StrafR 8/2016 Anm. 1; Mosbacher ZRP 2016, 161; Kubiciel/Borutta KriPoZ 2016, 194.

  147. 147.

    I.E. problematisch; s. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 238 Rn. 3; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 1.

  148. 148.

    Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 515; aus der Rspr. vgl. LG Heidelberg U. v. 06.05.2008 – 2 KLs 22 Js 6935/07; BGH B. v. 19.11.2009 – 3 StR 244/09 – BGHSt 54, 189 = NJW 2010, 1680 = NStZ 2010, 277 = StV 2010, 307 (Anm. Satzger JK 2010 StGB § 238/1; Kudlich JA 2010, 389; Heghmanns ZJS 2010, 269; LL 2010, 247; RA 2010, 154; famos 8/2010; Gazeas NJW 2010, 1684; Mitsch NStZ 2010, 513; Seher JZ 2010, 582; Winkler jurisPR-StrafR 4/2010 Anm. 1; Buß JR 2011, 84); BGH B. v. 22.02.2011 – 4 StR 654/10; BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 417/12 – NStZ-RR 2013, 145 (Anm. Müller/Eisenberg DRiZ 2013, 364).

  149. 149.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 9.

  150. 150.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 517.

  151. 151.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 13.

  152. 152.

    Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 4.

  153. 153.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 518.

  154. 154.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 519.

  155. 155.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 520.

  156. 156.

    Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 521f.

  157. 157.

    S. etwa Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 8; Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 17c; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 19.11.2009 – 3 StR 244/09 – BGHSt 54, 189 = NJW 2010, 1680 = NStZ 2010, 277 = StV 2010, 307 (Anm. Satzger JK 2010 StGB § 238/1; Kudlich JA 2010, 389; Heghmanns ZJS 2010, 269; LL 2010, 247; RA 2010, 154; famos 8/2010; Gazeas NJW 2010, 1684; Mitsch NStZ 2010, 513; Seher JZ 2010, 582; Winkler jurisPR-StrafR 4/2010 Anm. 1; Buß JR 2011, 84).

  158. 158.

    Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 17a.

  159. 159.

    Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 523.

  160. 160.

    Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 238 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. OLG Brandenburg B. v. 23.11.2009 – 1 Ss 93/09 – NStZ 2010, 519; OLG Zweibrücken U. v. 15.01.2010 – 1 Ss 10/09 – NJW 2010, 1827 = NStZ-RR 2010, 145 (Schäfer jurisPR-StrafR 12/2010 Anm. 2); LG Potsdam B. v. 15.09.2010 – 24 Qs 94/10; LG Arnsberg U. v. 27.02.2012 – II-6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, II-6 KLs 17/11, 6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, 6 KLs 17/; BGH B. v. 31.08.2016 – 4 StR 197/16 – NStZ 2016, 724 (Anm. Bock NStZ 2016, 725).

  161. 161.

    Zur früheren Fassung (Erfolgsdelikt) Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 527; ausf. Beck GA 2012, 722.

  162. 162.

    S. (zur früheren Normfassung) Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 21ff.; aus der Rspr. vgl. AG Löbau U. v. 17.04.2008 – 5 Ds 440 Js 16120/07 – StV 2008, 646; LG Heidelberg U. v. 06.05.2008 – 2 KLs 22 Js 6935/07; OLG Hamm B. v. 20.11.2008 – 3 Ss 469/08 – NStZ-RR 2009, 175; BGH B. v. 19.11.2009 – 3 StR 244/09 – BGHSt 54, 189 = NJW 2010, 1680 = NStZ 2010, 277 = StV 2010, 307 (Anm. Satzger JK 2010 StGB § 238/1; Kudlich JA 2010, 389; Heghmanns ZJS 2010, 269; LL 2010, 247; RA 2010, 154; famos 8/2010; Gazeas NJW 2010, 1684; Mitsch NStZ 2010, 513; Seher JZ 2010, 582; Winkler jurisPR-StrafR 4/2010 Anm. 1; Buß JR 2011, 84); OLG Brandenburg B. v. 23.11.2009 – 1 Ss 93/09 – NStZ 2010, 519; OLG Zweibrücken U. v. 15.01.2010 – 1 Ss 10/09 – NJW 2010, 1827 = NStZ-RR 2010, 145 (Schäfer jurisPR-StrafR 12/2010 Anm. 2); LG Potsdam B. v. 15.09.2010 – 24 Qs 94/10; LG Arnsberg U. v. 27.02.2012 – II-6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, II-6 KLs 17/11, 6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, 6 KLs 17/11; OLG Stuttgart B. v. 04.05.2015 – 4 Ss 166/15.

  163. 163.

    Hierzu Schubert/Moebius ZRP 2006, 33; Schumann JuS 2011, 789; Sering NJW 2011, 2161; Eisele/Majer NStZ 2011, 546; Valerius JR 2011, 430; Yerlikaya/Cakir-Ceylan ZIS 2011, 205; Letzgus FS Puppe 2011, 1231; Ensenbach Jura 2012, 507; Bülte/Becker ZIS 2012, 61; Bülte/Becker JA 2013, 7; Haas JZ 2013, 72.

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2018 Springer-Verlag GmbH Deutschland, ein Teil von Springer Nature

About this chapter

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this chapter

Bock, D. (2018). 4. Kapitel Straftaten gegen die persönliche Freiheit, §§ 232ff. StGB. In: Strafrecht Besonderer Teil 1. Springer-Lehrbuch. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_4

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_4

  • Published:

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-662-54790-8

  • Online ISBN: 978-3-662-54791-5

  • eBook Packages: Social Science and Law (German Language)

Publish with us

Policies and ethics