Zusammenfassung
Didaktische Aufsätze:
-
Schroeder, Die Straftaten gegen die persönliche Freiheit – Erscheinungsformen und System, JuS 2009, 14
-
Eidam, Die Straftaten gegen die persönliche Freiheit in der strafrechtlichen Examensklausur, JuS 2010, 869 und 963
Notes
- 1.
Zu § 239 StGB Geppert/Bartl Jura 1985, 221; Park/Schwarz Jura 1995, 294; Kargl JZ 1999, 72; Bosch Jura 2012, 604.
- 2.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 1, 8; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).
- 3.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 2f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.12.1983 – 1 StR 651/83 – BGHSt 32, 183 = NJW 1984, 673 = StV 1984, 331 (Anm. Geerds JR 1984, 430; Herzberg/Schlehofer JZ 1984, 481).
- 4.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 2f.
- 5.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 428ff.; Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 6. Problem; Bloy ZStW 1984, 703; Fahl Jura 1998, 456; Kretschmer Jura 2009, 590; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 24.10.1973 – 2 StR 362/73 – BGHSt 25, 237 = NJW 1974, 282 (Anm. Meyer-Gerhards JuS 1974, 566; Geilen JZ 1974, 540); BGH U. v. 06.12.1983 – 1 StR 651/83 – BGHSt 32, 183 = NJW 1984, 673 = StV 1984, 331 (Anm. Geerds JR 1984, 430; Herzberg/Schlehofer JZ 1984, 481); OLG Köln U. v. 13.08.1985 – Ss 120/85 – NJW 1986, 333 = NStZ 1985, 550 = StV 1985, 460; BGH U. v. 25.02.1993 – 1 StR 652/92 – NJW 1993, 1807 = NStZ 1993, 387 = StV 1993, 422 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 239/2); BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).
- 6.
Etwa Sonnen, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 239 Rn. 9.
- 7.
S.o.
- 8.
Z.B. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 428.
- 9.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.11.1882 – 2659/82 – RGSt 7, 259.
- 10.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 432; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 31.01.1967 – 5 StR 659/66 – BGHSt 21, 188 = NJW 1967, 789 (Anm. Roxin NJW 1967, 1286; Schröder JR 1967, 226; Rejewski JR 1967, 339; Hruschka JZ 1967, 594; Hruschka JR 1968, 454); OLG Karlsruhe U. v. 04.07.1985 – 1 Ss 40/85 – NJW 1986, 1358 (Anm. Seier JA 1986, 50).
- 11.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.01.2005 – 4 StR 366/04 – NStZ 2005, 507 (Anm. Kudlich JuS 2005, 850; RA 2005, 281; Geppert JK 2006 StGB § 239/3); BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).
- 12.
Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 22.
- 13.
Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 23.
- 14.
Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 19.
- 15.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 11; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 23.10.1996 – 5 StR 183/95 – BGHSt 42, 275 = NJW 1997, 951 = NStZ 1997, 437 = StV 1997, 70 (Anm. Martin JuS 1997, 660; König JR 1997, 317); BGH U. v. 23.10.1996 – 5 StR 695/95 – NStZ-RR 1997, 100.
- 16.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 433; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 20.10.1893 – 2727/93 – RGSt 24, 339; BGH B. v. 18.08.2009 – 1 StR 107/09 – NStZ-RR 2009, 366 (Anm. Kudlich JA 2010, 151); OLG Nürnberg U. v. 18.10.2010 – 1 St (OLG Ss 106/10) – NStZ-RR 2011, 42.
- 17.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).
- 18.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 432; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 13.02.1888 – 3/88 – RGSt 17, 127; BGH B. v. 11.09.2014 – 2 StR 269/14 – StV 2015, 113.
- 19.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 432; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.03.1927 – III 62/27 – RGSt 61, 239.
- 20.
Wieck-Noodt, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 239 Rn. 25.
- 21.
S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 7.
- 22.
H.M., Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 437; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.02.1993 – 1 StR 652/92 – NJW 1993, 1807 = NStZ 1993, 387 = StV 1993, 422 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 239/2); BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).
- 23.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 2.
- 24.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 28.11.1882 – 2659/82 (Vaterunser) – RGSt 7, 259; RG U. v. 09.04.1900 – 1064/00 – RGSt 33, 234; BGH B. v. 21.01.2003 – 4 StR 414/02 – NStZ-RR 2003, 168; BGH U. v. 20.01.2005 – 4 StR 366/04 – NStZ 2005, 507 (Anm. Kudlich JuS 2005, 850; RA 2005, 281; Geppert JK 2006 StGB § 239/3); BGH U. v. 25.03.2010 – 4 StR 594/09 – NStZ 2010, 515.
- 25.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 434f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 22.01.2015 – 3 StR 410/14 – NStZ 2015, 338 (Anm. Hecker JuS 2015, 947; LL 2015, 671; RÜ 2015, 512; famos 12/2015; Wieck-Noodt NStZ 2015, 645).
- 26.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 9; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 26.04.1882 – 442/82 – RGSt 6, 231.
- 27.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 436; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.02.1993 – 1 StR 652/92 – NJW 1993, 1807 = NStZ 1993, 387 = StV 1993, 422 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 239/2).
- 28.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 18; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.09.1991 – 1 StR 509/91 – NStZ 1992, 33 (Anm. Keller JR 1992, 246); BGH U. v. 20.01.2005 – 4 StR 366/04 – NStZ 2005, 507 (Anm. Kudlich JuS 2005, 850; RA 2005, 281; Geppert JK 2006 StGB § 239/3).
- 29.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 15a, 16; Mitsch GA 2009, 329.
- 30.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 16; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 08.05.1956 – 2 StR 33/56 – BGHSt 9, 135 = NJW 1956, 1041 (Anm. Traub NJW 1957, 370); BGH U. v. 27.04.1978 – 4 StR 143/78 – BGHSt 28, 18 = NJW 1978, 1490 (Anm. Geilen JK 1979 StGB § 211/1); BGH B. v. 06.11.1997 – 4 StR 498/97.
- 31.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 23f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 10.07.1957 – 2 StR 219/57 – BGHSt 10, 306 = NJW 1957, 1446; BGH U. v. 08.08.1967 – 1 StR 279/67 – BGHSt 21, 288 = NJW 1967, 2070.
- 32.
S.o.
- 33.
Z.B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 239 Rn. 15.
- 34.
Z.B. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 444.
- 35.
Zu dieser Frage Mitsch GA 2009, 329.
- 36.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.01.2003 – 4 StR 414/02 – NStZ-RR 2003, 168; BGH B. v. 09.07.2004 – 2 StR 150/04; BGH B. v. 15.11.2006 – 2 StR 447/06; BGH B. v. 30.10.2007 – 4 StR 470/07; BGH B. v. 11.09.2014 – 2 StR 269/14 – StV 2015, 113.
- 37.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 239 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 20.12.2005 – 3 StR 406/05 – NStZ-RR 2006, 141 = StV 2006, 693 (Anm. Geppert JK 2006 StGB § 239b/3); BGH U. v. 23.04.2015 – 4 StR 603/14 – NStZ-RR 2015, 250.
- 38.
Zu § 240 StGB Müller-Dietz GA 1974, 33; Hruschka JZ 1995, 737; Schroeder NJW 1996, 2627; Geppert Jura 2006, 31; Sinn JuS 2009, 577.
- 39.
I.E. problematisch, s. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 1ff.; Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 240 Rn. 3ff. Fezer GA 1975, 353; Köhler FS Leferenz 1983, 511; Lesch FS Rudolphi 2004, 483; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 23.04.1985 – Ss 67–68/85 – NJW 1985, 2434 = StV 1985, 371; LG Münster U. v. 03.06.1985 – 4 Ns 46 Js 188/83 – StV 1985, 417; OLG Stuttgart U. v. 19.09.1990 – 3 Ss 487/90 – NJW 1991, 994 = NStZ 1991, 333 (Anm. Otto NStZ 1991, 334).
- 40.
Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 240 Rn. 26.
- 41.
Hierzu Blei NJW 1954, 583; Geilen FS Mayer 1966, 445; Tiedemann JZ 1969, 717; Neuberger GA 1969, 1; Janknecht GA 1969, 33; Blei JA 1970, 19, 77 und 141; Haffke ZStW 1972, 37; Martin FS 25 Jahre BGH 1975, 211; Brink/Keller KJ 1983, 107; Keller JuS 1984, 109; Krauß NJW 1984, 905; Sommer NJW 1985, 769; Calliess NJW 1985, 1506; Schroeder NJW 1985, 2392; Wolter NStZ 1985, 193 und 245; Boeckmann JZ 1986, 1051; Jakobs GS Hilde Kaufmann 1986, 791; Otto NStZ 1992, 568; Offenloch JZ 1992, 438; Bandemer JA 1995, 568; Arnold JuS 1997, 289; Herzberg JuS 1997, 1067; Herzberg GA 1997, 251; Paeffgen FS Grünwald 1999, 433; Zöller GA 2004, 147; Lesch FS Jakobs 2007, 327; Swoboda JuS 2008, 862; Magnus NStZ 2012, 538; aus der Rspr. vgl. zuletzt BVerfG B. v. 29.03.2007 – 2 BvR 932/06 – NJW 2007, 1669 = NStZ 2007, 397 (Anm. Geppert JK 2007 StGB § 240/22; Bosch JA 2007, 659; LL 2007, 536; RÜ 2007, 313; RA 2007, 261); OLG Düsseldorf B. v. 09.08.2007 – 5 Ss 130/07 – 61/07 I – NJW 2007, 3219 = NStZ 2008, 38 (Anm. RA 2007, 676; LL 2008, 113; König NZV 2008, 46); OLG Celle B. v. 03.12.2008 – 32 Ss 172/08; LG Ulm U. v. 04.11.2009 – 1 S 129/09; BVerfG B. v. 07.03.2011 – 1 BvR 388/05 – NJW 2011, 3020 = StV 2011, 668 (Anm. Jahn JuS 2011, 563; Jäger JA 2011, 553; Sinn ZJS 2011, 283; RA 2011, 244; famos 6/2011; Offenloch JZ 2011, 685); LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140); BGH B. v. 22.09.2015 – 4 StR 152/15 – NStZ-RR 2015, 373.
- 42.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 9.
- 43.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 455ff.
- 44.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 455, 457.
- 45.
S. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 23ff.
- 46.
Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 461f.
- 47.
Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 463ff.
- 48.
Bisweilen ist in Lehrbüchern und Kommentaren ist eine historische Darstellung der Entwicklung des Gewaltbegriffs vorzufinden, s. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 10ff.; allerdings dürfen etwaige Ausführungen in Fallbearbeitungen keineswegs zu lehrbuchhaft (geschweige denn rechtshistorisch) geraten.
- 49.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 24; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 05.04.1951 – 4 StR 129/51 – BGHSt 1, 145 = NJW 1951, 532; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 22.01.1991 – 5 StR 498/90 – StV 1991, 149; BGH B. v. 24.06.1992 – 2 StR 195/92 – NJW 1992, 2977 = NStZ 1992, 490.
- 50.
Zsf. hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 13.
- 51.
Hierzu s. noch u. (a).
- 52.
BVerfG U. v. 11.11.1986 – 1 BvR 713/83 u.a. (Straßenblockade I) – BVerfGE 73, 206 = NJW 1987, 43 = NStZ 1987, 222 = StV 1987, 13 (Anm. Hassemer JuS 1987, 314; Calliess NStZ 1987, 209; Otto NStZ 1987, 212; Starck JZ 1987, 145; Bertuleit/Herkströter KJ 1987, 331; Meurer/Bergmann JR 1988, 49).
- 53.
BVerfG B. v. 10.01.1995 – 1 BvR 718/89, 1 BvR 719/89, 1 BvR 722/89, 1 BvR 723/89 (Straßenblockade II) – BVerfGE 92, 1 = NJW 1995, 1141 = NStZ 1995, 275 = StV 1995, 242 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 63; Otto JK 1995 StGB § 240 I/15; Heselhaus JA 1995, 748; Lesch JA 1995, 889; Schmidt JuS 1995, 642; Schroeder JuS 1995, 875; Amelung NJW 1995, 2584; Altvater NStZ 1995, 278; Scholz NStZ 1995, 417; Krey JR 1995, 221 und 265; Gusy JZ 1995, 782; Sonnen NK 1995/2, 51; Berz NZV 1995, 297; Herzberg GA 1996, 557; Buchwald DRiZ 1997, 513; Hoyer GA 1997, 451; Priester FS Bemmann 1997, 362; Rheinländer FS Bemmann 1997, 387).
- 54.
Eser/Sternberg-Lieben, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 240 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. OLG Karlsruhe U. v. 06.06.2002 – 1 Ss 13/02 – NJW 2003, 1263 (Anm. RÜ 2003, 77); OLG Hamm B. v. 26.02.2013 – III-5 RVs 6/13 (Anm. Hecker JuS 2013, 751).
- 55.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 11a; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 31.03.1933 – I 254/33 – RGSt 67, 183; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 16.06.1955 – 4 StR 181/55 – NJW 1955, 1238; BGH U. v. 05.12.1961 – 5 StR 516/61 – BGHSt 16, 341 = NJW 1962, 356; BGH U. v. 15.09.1964 – 1 StR 267/64 – BGHSt 20, 32 = NJW 1965, 115 (Anm. Eser NJW 1965, 377); OLG Saarbrücken U. v. 04.07.1968 – Ss 8/68 – NJW 1969, 621; BGH U. v. 24.10.1973 – 2 StR 362/73 – BGHSt 25, 237 = NJW 1974, 282 (Anm. Meyer-Gerhards JuS 1974, 566; Geilen JZ 1974, 540).
- 56.
Hierzu zsf. Eisele, BT I. 2. Aufl. 2012, Rn. 467; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.03.1987 – 1 StR 15/87 (Ausräumen von Geschäftsräumen) (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 41; Meurer/Bergmann JR 1988, 49); OLG Köln U. v. 12.12.1989 – Ss 533/89 – StV 1990, 266 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 240/12); OLG Köln U. v. 25.07.1995 – Ss 340/95 – NJW 1996, 472; BGH B. v. 22.06.2004 – 4 StR 135/04 – NStZ 2005, 35 = StV 2005, 135; LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140).
- 57.
H.M., hierzu zsf. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 13f.; Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 26; näher Bohnert JR 1982, 397; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 17.01.1888 – 3227/87 – RGSt 17, 82; BGH U. v. 27.08.1969 – 4 StR 268/69 – BGHSt 23, 126 = NJW 1970, 61 (Anm. Geilen JZ 1970, 521); BGH B. v. 31.01.1997 – 2 StR 651/96 – BGHSt 42, 378 = NJW 1997, 1244 = StV 1997, 524.
- 58.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 14.
- 59.
Z.B. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 8.
- 60.
S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 9, 42f.
- 61.
S. etwa Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 23ff.
- 62.
Hierzu Tiedemann JZ 1969, 717; Leb KJ 1984, 202; Bergmann Jura 1985, 457; Schroeder NJW 1985, 2392; Brohm JZ 1985, 501; Frankenberg KJ 1985, 301; Offenloch JZ 1986, 11; Prittwitz JA 1987, 17; Otto NStZ 1987, 212; Kühl StV 1987, 122; Kaufmann NJW 1988, 2581; Offenloch JZ 1988, 12; Frommel KJ 1989, 484; Otto NStZ 1992, 568; Offenloch JZ 1992, 438; Graul JR 1994, 51; Neumann ZStW 1997, 1; Tröndle FG 50 Jahre BGH IV 2000, 527.
- 63.
Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 464f.; aus der Rspr. vgl. BVerfG B. v. 07.03.2011 – 1 BvR 388/05 – NJW 2011, 3020 = StV 2011, 668 (Anm. Jahn JuS 2011, 563; Jäger JA 2011, 553; Sinn ZJS 2011, 283; RA 2011, 244; famos 6/2011; Offenloch JZ 2011, 685).
- 64.
Hierzu Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 62; Hoyer JuS 1996, 200.
- 65.
Zur Problematik eines sich in den Weg Stellens Eser/Sternberg-Lieben, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 240 Rn. 12; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 14.04.1969 – RReg. 3 a St 6 a, b/69 – NJW 1969, 1127 (Anm. Schwark NJW 1969, 1495); BayObLG U. v. 24.03. 1970 – RReg. 2 St 18/70 – NJW 1970, 1803; BGH B. v. 02.05.1995 – 1 StR 81/95 – NStZ 1996, 31; OLG Düsseldorf B. v. 25.02.1999 – 1 Ws 16/99 – NJW 1999, 2912 = NStZ 2000, 199 (Anm. Erb NStZ 2000, 199); BGH B. v. 23.04.2002 – 1 StR 100/02 – NStZ-RR 2002, 236 = StV 2002, 360 (Anm. LL 2002, 682; RA 2002, 491); OLG Karlsruhe U. v. 06.06.2002 – 1 Ss 13/02 – NJW 2003, 1263 (Anm. RÜ 2003, 77); OLG Frankfurt U. v. 23.11.2010 – 2 Ss 274/10 – NStZ-RR 2011, 110.
- 66.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 17.
- 67.
Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 460; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 15.03.1926 – II 86/26 – RGSt 60, 157; RG U. v. 20.09.1932 – I 844/32 – RGSt 66, 353; BGH U. v. 05.04.1951 – 4 StR 129/51 – BGHSt 1, 145 = NJW 1951, 532; BGH U. v. 04.06.1955 – St E 1/52 – BGHSt 8, 102 = NJW 1956, 231; BGH U. v. 21.11.1961 – 1 StR 444/61; BGH U. v. 27.08.1969 – 4 StR 268/69 – BGHSt 23, 126 = NJW 1970, 61 (Anm. Geilen JZ 1970, 521); BGH U. v. 03.02.1993 – 3 StR 356/92 (Dresdner Bordell – BGHSt 39, 133) = NJW 1993, 1869 = NStZ 1993, 333 = StV 1993, 576 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 41; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 13; Lesch StV 1993, 578; Otto JK 1994 StGB § 32/19; Müller-Christmann JuS 1994, 649; Drescher JR 1994, 423; Arzt JZ 1994, 314; Roxin NStZ 1995, 335).
- 68.
S.o.
- 69.
S. nur Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 460.
- 70.
Zur Nötigung im Straßenverkehr Voß-Broemme NZV 1988, 2; Haubrich NJW 1989, 1197; Helmken NZV 1991, 372; Kaiser FS Salger 1995, 55; Suhren DAR 1996, 310; Maatz NZV 2006, 337; Eisele JA 2009, 698; Krumm SVR 2009, 179; Rebler DAR 2011, 372; Krumm NZV 2015, 582.
- 71.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. zuletzt BVerfG B. v. 29.03.2007 – 2 BvR 932/06 – NJW 2007, 1669 = NStZ 2007, 397 (Anm. Geppert JK 2007 StGB § 240/22; Bosch JA 2007, 659; LL 2007, 536; RÜ 2007, 313; RA 2007, 261).
- 72.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 28; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGH U. v. 20.02.2003 – 4 StR 228/02 – BGHSt 48, 233 = NJW 2003, 1613 = NStZ 2003, 486 = StV 2003, 338 (Anm. Martin JuS 2003, 926; Dreher JuS 2003, 1159; LL 2003, 563; RÜ 2003, 217; RA 2003, 327; famos 7/2003; Seier/Hillebrand NZV 2003, 490; Müller/Kraus NZV 2003, 559; König NStZ 2004, 175); OLG Hamm B. v. 11.08.2005 – 4 Ss 308/05; OLG Celle B. v. 03.12.2008 – 32 Ss 172/08.
- 73.
Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 240 Rn. 29.
- 74.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 11; näher Jakobs FS Peters 1974, 69; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 02.04.1980 – 1 Ss 12/80 – NJW 1980, 2592 (Anm. Geilen JK 1980 StGB § 240/3; Ostendorf NJW 1980, 2592; Hassemer JuS 1981, 151; Schubarth JuS 1981, 726; Volk JR 1981, 274); OLG Hamm U. v. 27.07.1982 – 5 Ss 644/82 – NJW 1982, 2676; OLG Karlsruhe B. v. 24.04.1997 – 3 Ss 53/97 – NStZ-RR 1998, 58.
- 75.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 472; näher Rengier FS Maurer 2001, 1195; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 18.03.2015 – 3 StR 595/14 – NStZ-RR 2015, 213 (Anm. Kudlich JA 2015, 551); BGH B. v. 09.09.2015 – 4 StR 335/15 – NStZ-RR 2016, 45 (Anm. Kudlich JA 2016, 234); BGH B. v. 22.09.2015 – 4 StR 152/15 – NStZ-RR 2015, 373.
- 76.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 36.
- 77.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 474; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 17.08.2006 – 3 StR 238/06 – NStZ-RR 2007, 16 = StV 2006, 694 (Anm. RA 2007, 168).
- 78.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 474; ausf. Küper GA 2006, 439; Küper FS Puppe 2011, 1217; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 30.06.1970 – 1 StR 127/70 – BGHSt 23, 294 = NJW 1970, 1855 (Anm. Küper NJW 1970, 2253; Hassemer JuS 1971, 47; Herzberg JuS 1972, 570); BGH B. v. 03.04.1996 – 3 StR 59/96 – NStZ 1996, 435 = StV 1996, 482 (Anm. Otto JK 1997 StGB § 263/45); BGH B. v. 28.08.2000 – 5 StR 300/00 – NStZ-RR 2001, 171 = StV 2001, 108 (Anm. RA 2001, 151); BGH B. v. 17.08.2006 – 3 StR 238/06 – NStZ-RR 2007, 16 = StV 2006, 694 (Anm. RA 2007, 168).
- 79.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 471; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 04.12.2013 – 4 StR 422/13 – NStZ-RR 2014, 210 = StV 2014, 286 (Anm. Satzger JK 2014 StGB § 253/17); BGH U. v. 11.03.2015 – 2 StR 323/14 – NStZ 2015, 461; BGH B. v. 22.09.2015 – 4 StR 152/15 – NStZ-RR 2015, 373; BGH B. v. 20.09.2016 – 3 StR 174/16 – NStZ 2017, 92 (Anm. RÜ 2017, 103).
- 80.
Wittig, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 249 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.03.1955 – 4 StR 8/55 – BGHSt 7, 252 = NJW 1955, 877; BGH B. v. 14.07.1987 – 4 StR 324/87 – StV 1988, 342; BGH B. v. 20.08.2013 – 3 StR 192/13 – StV 2014, 287; BGH U. v. 12.02.2015 – 1 StR 444/14 – NStZ-RR 2015, 173 = StV 2015, 765; BGH U. v. 11.03.2015 – 2 StR 323/14 – NStZ 2015, 461.
- 81.
Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 240 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.03.1955 – 4 StR 8/55 – BGHSt 7, 252 = NJW 1955, 877; BGH U. v. 28.01.1976 – 2 StR 696/75 – BGHSt 26, 267 = NJW 1976, 760 (Anm. Hassemer JuS 1976, 604); BGH U. v. 21.02.1989 – 5 StR 586/88 – NJW 1989, 1289; LG Gera B. v. 01.11.1995 – 530 Js 50303/95 – 5 KLs – NStZ-RR 1996, 94 = StV 1997, 467; KG B. v. 29.02.2012 – (4) 121 Ss 30/12 (Anm. RÜ 2012, 644).
- 82.
Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 106; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 05.03.1901 – 67/01 – RGSt 34, 206; BGH U. v. 19.12.1961 – 1 StR 288/61 – BGHSt 16, 386 = NJW 1962, 596 (Anm. Blechschmid JuS 1962, 202).
- 83.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 35; aus der Rspr. vgl. OLG Hamm U. v. 27.07.1982 – 5 Ss 644/82 – NJW 1982, 2676; OLG Hamm U. v. 16.03.1983 – 2 Ss 2026/82 – NJW 1983, 1505 (Anm. Sonnen JA 1983, 551; Hassemer JuS 1983, 719); BGH B. v. 15.03.1984 – 1 StR 72/84 – NJW 1984, 1632 = StV 1984, 330; OLG Koblenz U. v. 02.03.1993 – 3 Ss 13/93 – NJW 1993, 1808; OLG Düsseldorf B. v. 18.03.1996 – 5 Ss 383/95 u.a. – NJW 1996, 2245.
- 84.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 32.
- 85.
Hierzu zsf. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 16.
- 86.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 473; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamm B. v. 21.05.2013 – III-3 RVs 20/13 – NStZ-RR 2013, 312 = StV 2014, 294 (Anm. Wedler NZWiSt 2014, 246).
- 87.
Krit. zu dieser Merkwürdigkeit Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 9; aus der Rspr. vgl. LG Neubrandenburg U. v. 03.02.2012 – 747 Js 9321/09 9 Ns 73/10 (Anm. Jahn JuS 2012, 1140).
- 88.
Hierzu Hillenkamp, 40 Probleme aus dem Strafrecht BT, 12. Aufl. 2013, 7. Problem; Horn NStZ 1983, 497; Schroeder JZ 1983, 284; Arzt FS Lackner 1987, 641; Stoffers JR 1988, 492; Zopfs JA 1998, 813; Jäger FS Krey 2010, 193; Hoven ZStW 2016, 173; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 02.04.1980 – 1 Ss 12/80 (Kaufhausdetektiv) – NJW 1980, 2592 (Anm. Geilen JK 1980 StGB § 240/3; Ostendorf NJW 1980, 2592; Hassemer JuS 1981, 151; Schubarth JuS 1981, 726; Volk JR 1981, 274); OLG Stuttgart Vorlageb. v. 09.10.1981 – 1 Ss (25) 493/81 – NStZ 1982, 161 (Kaufhausdetektiv) (Anm. Geilen JK 1982 StGB § 240/6; Sonnen JA 1982, 371); BGH U. v. 11.11.1998 – 5 StR 325/98 (Aufkündigen einer Geschäftsbeziehung) – BGHSt 44, 251 = NJW 1999, 800 = StV 2000, 558 (Anm. Otto JK 1999 StGB § 253/5; LL 2000, 111); OLG Karlsruhe B. v. 20.10.2004 – 1 Ss 76/03 – NJW 2004, 3724 = StV 2005, 11 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 253/11; Warneke JA 2005, 332; LL 2005, 175; RA 2005, 62; famos 5/2005); OLG Oldenburg B. v. 17.07.2008 – 1 Ws 371/08 – NJW 2008, 3012 = NStZ 2008, 691 (Anm. Kudlich JA 2008, 901; LL 2008, 817; RA 2008, 777; Geppert JK 2009 StGB § 253/13; Sinn ZJS 2010, 447); BGH B. v. 13.07.2011 – 1 StR 692/10 (Anm. Grosse-Wilde MedR 2012, 189).
- 89.
Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 16.
- 90.
OLG Hamburg U. v. 02.04.1980 – 1 Ss 12/80 (Kaufhausdetektiv) – NJW 1980, 2592.
- 91.
Etwa BGH B. v. 13.01.1983 – 1 StR 737/81 – BGHSt 31, 195.
- 92.
Z.B. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 19.
- 93.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 37; Bohnert JR 1982, 397; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 22.12.1993 – 3 StR 419/93 – NJW 1994, 1166 = NStZ 1994, 187 = StV 1994, 656 (Anm. Schmidt JuS 1994, 891; Kelker StV 1994, 657; Hauf JR 1995, 172); BGH U. v. 18.06.1996 – 1 StR 244/96 – NStZ 1996, 494; BGH B. v. 25.03.1998 – 1 StR 89/98 – NStZ-RR 1998, 270; BGH U. v. 27.08.1998 – 4 StR 332/98 – NStZ-RR 1999, 266 = StV 1999, 377 (Anm. LL 1999, 659; Kindhäuser/Wallau StV 1999, 379; Zaczyk JR 1999, 343).
- 94.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 37; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 21.04.1982 – 3 StR 46/82 – NStZ 1982, 286.
- 95.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 481ff.
- 96.
S. Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 37ff.
- 97.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 481.
- 98.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 55; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 12.02.2015 – 1 StR 444/14 – NStZ-RR 2015, 173 = StV 2015, 765.
- 99.
Zur entsprechenden Kausalität Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 28.
- 100.
Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 135.
- 101.
Toepel, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 240 Rn. 134; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 21.10.1983 – 2 StR 482/83 (Anm. Geilen JK 1984 StGB § 255/5).
- 102.
S. Eser/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 253 Rn. 23ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 18.06.2009 – 3 StR 194/09 – NStZ 2010, 215 = StV 2010, 634.
- 103.
Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 6; näher Wohlers NJW 1992, 1432; aus der Rspr. vgl. BayObLG B. v. 28.11.1989 – RReg. 2 St 180/89 – NJW 1990, 2280 = NStZ 1990, 281 = StV 1990, 309 (Anm. Otto JK 1990 StGB § 240/12; Hassemer JuS 1990, 765); AG Pirmasens U. v. 03.05.1990 – 426 Js 5910/88 5 Cs – StV 1990, 499; OLG Zweibrücken U. v. 24.08.1990 – 1 Ss 149/90 – NJW 1991, 53.
- 104.
Horn/Wolters, in: SK-StGB, 148. Lfg. 2014, § 240 Rn. 7a; aus der Rspr. vgl. OLG Stuttgart U. v. 28.02.1989 – 3 Ss 345/88 – NJW 1989, 1870 (Anm. Hassemer JuS 1990, 239); OLG Stuttgart B. v. 09.11.1990 – 3 Ss 571/90 – NJW 1991, 993 = StV 1991, 109; OLG Stuttgart B. v. 04.10.1991 – 3 Ss 432/90 – NJW 1992, 2713 = StV 1992, 422; OLG Stuttgart U. v. 17.02.1992 – 3 Ss 147/91 2714 (Straßenblockade) – NJW 1992, (Anm. Jung JuS 1993, 257).
- 105.
H.M., s. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 4ff.; anders z.B. Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 240 Rn. 25; näher Kargl FS Roxin 2001, 905.
- 106.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 38ff.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 18.03.1952 – GSSt 2/51 – BGHSt 2, 194 = NJW 1952, 593 (Anm. Welzel NJW 1952, 564; Hartung NJW 1952, 761; Lindner NJW 1952, 854; Schwarz NJW 1952, 1081; Lang-Hinrichsen JR 1952, 302 und 356; Welzel JZ 1952, 340; Mayer MDR 1952, 392; Niese DRiZ 1952, 111; Heitzer NJW 1953, 210); OLG Braunschweig U. v. 24.12.1956 – Ss 189/56 – NJW 1957, 639; OLG Braunschweig U. v. 14.07.1975 – Ss 63/75 – NJW 1976, 60 (Anm. Hassemer JuS 1976, 191).
- 107.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240, Rn. 42; näher Arzt FS Welzel 1974, 823; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 31.03.1933 – I 254/33 – RGSt 67, 183; BGH U. v. 21.05.1953 – 4 StR 787/52 – BGHSt 4, 210 = NJW 1953, 1400; BGH U. v. 02.10.1953 – 3 StR 151/53 (Sünderin) – BGHSt 5, 245 = NJW 1954, 438 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 15); BayObLG U. v. 21.03.1963 – RReg. 4 St 314/62 – NJW 1963, 1261; AG Schwandorf U. v. 19.01.1987 – Cs 7 Js 8087/86 – NStZ 1987, 230.
- 108.
S. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 46, 46a; näher Ott NJW 1969, 454; Maul JR 1970, 81; aus der Rspr., vgl. BGH U. v. 12.02.1998 – 4 StR 428/97 (Castor-Transport) – BGHSt 44, 34 = NJW 1998, 2149 = NStZ 1998, 513 = StV 1997, 372 (Anm. Krüßmann JA 1998, 626; Martin JuS 1998, 957; LL 1998, 655; Otto NStZ 1998, 513; Dietmeier JR 1998, 470); BVerfG B. v. 24.10.2001 – 1 BvR 1190/90 u.a. – BVerfGE 104, 92 = NJW 2002, 1031 (Anm. Mittelsdorf JuS 2002, 1062; RÜ 2002, 171; Sinn NJW 2002, 1024); BVerfG B. v. 07.03.2011 – 1 BvR 388/05 – NJW 2011, 3020 = StV 2011, 668 (Anm. Jahn JuS 2011, 563; Jäger JA 2011, 553; RA 2011, 244; Sinn ZJS 2011, 283; famos 6/2011; Offenloch JZ 2011, 685); OLG Karlsruhe B. v. 08.01.2015 – 1 (8) Ss 510/13 – NStZ 2016, 32.
- 109.
H.M., zur Einordnung dieses Merkmals Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 44f.; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 18.03.1952 – GSSt. 2/51 – BGHSt 2, 194 = NJW 1952, 593 (Anm. Welzel NJW 1952, 564; Hartung NJW 1952, 761; Lindner NJW 1952, 854; Schwarz NJW 1952, 1081; Lang-Hinrichsen JR 1952, 302 und 356; Welzel JZ 1952, 340; Mayer MDR 1952, 392; Niese DRiZ 1952, 111; Heitzer NJW 1953, 210); OLG Braunschweig U. v. 24.12.1956 – Ss 189/56 – NJW 1957, 639; BayObLG U. v. 22.01.1963 – RReg. 2 St 579/62 – NJW 1963, 824; OLG Zweibrücken B. v. 25.05.1992 – 1 Ss 85/92 StV 1992, 469; BayObLG U. v. 22.09.1992 – 4 St RR 130/92 – NJW 1993, 212; BGH U. v. 03.02.1993 – 3 StR 356/92 (Dresdner Bordell) – BGHSt 39, 133 = NJW 1993, 1869 = NStZ 1993, 333 = StV 1993, 576 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 41; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 13; Lesch StV 1993, 578; Otto JK 1994 StGB § 32/19; Müller-Christmann JuS 1994, 649; Drescher JR 1994, 423; Arzt JZ 1994, 314; Roxin NStZ 1995, 335).
- 110.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 488ff.; Roxin JuS 1964, 373; Haffke ZStW 1972, 37; Küper JZ 2013, 449.
- 111.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 31; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 10.06.2010 – 4 StR 474/09 – NStZ-RR 2011, 143 (Anm. RA 2010, 617; Satzger JK 2011 StGB § 253/14); OLG Koblenz B. v. 18.04.2011 – 2 Ss 45/10; BGH B. v. 05.09.2013 – 1 StR 162/13 – NJW 2014, 401 = NStZ 2014, 149 = StV 2015, 420 (Anm. Bosch JK 2014 StGB § 240/26; Heintschel-Heinegg JA 2014, 313; Beckemper ZJS 2014, 210; LL 2014, 268; RÜ 2014, 102; Tsambikakis NJW 2014, 406; Becker NStZ 2014, 154; Jäger JZ 2014, 526; Eidam HRRS 2014, 129; Bülte NZWiSt 2014, 41; Schuster NZWiSt 2014, 64; Roxin StV 2015, 447; Fahl JR 2015, 169); LG Offenburg B. v. 24.09.2014 – 3 Qs 50/14 (Anm. Heinz jurisPR-StrafR 21/2014 Anm. 3); OLG Karlsruhe B. v. 08.01.2015 – 1 (8) Ss 510/13 – NStZ 2016, 32; BGH U. v. 21.12.2016 – 1 StR 253/16 – NJW 2017, 1487 = NStZ 2017, 284 (Anm. Kudlich/Koch NJW 2017, 1490; Wittig NStZ 2017, 288).
- 112.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 32ff.
- 113.
Hierzu zsf. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 32ff.; näher Arzt FS Welzel 1974, 823; Eser FS Jauch 1990, 35; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.03.1997 – 1 StR 722/96 – NStZ 1997, 494 (Anm. Otto JK 1998 StGB § 240/19; LL 1998, 32).
- 114.
Etwa Rengier, BT II, 18. Aufl. 2017, § 23 Rn. 66, 68.
- 115.
Z.B. BGH B. v. 05.05.1988 – 1 StR 5/88 – BGHSt 35, 270 = NJW 1988, 1739 = NStZ 1988, 362 = StV 1988, 297 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 240 II/3; Solbach JA 1988, 524; Hassemer JuS 1988, 822; Jahn JuS 1988, 946; Ostendorf StV 1988, 488; Arzt JZ 1988, 775; Roggemann JZ 1988, 1108; Bertuleit JA 1989, 16; Tröndle FS Rebmann 1989, 481).
- 116.
S. nur Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 490.
- 117.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 38; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 29.07.1987 – RReg. 3 St 130/87 a-f – NJW 1988, 718 = StV 1987, 539 (Anm. Otto JK 1988 StGB § 240 II/2).
- 118.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 39ff.; näher Arzt FS Welzel 1974, 823; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Karlsruhe B. v. 22.01.2016 – 2 Ws 482/15 (Anm. Reckmann jurisPR-StrafR 6/2016 Anm. 4).
- 119.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 54; Kudlich/Melloh JuS 2005, 913; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.01.1983 – 1 StR 737/81 (Kaufhausdetektiv: Drohung mit Nichtfallenlassen einer Anzeigeerstattung) – BGHSt 31, 195 = NJW 1983, 765 = NStZ 1983, 311 = StV 1983, 199 (Anm. Kühl, Höchstrichterliche Rspr. BT, 2002, Nr. 42; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 62; Hassemer JuS 1983, 473; Geilen JK 1983 StGB § 240/8; Schubarth NStZ 1983, 312; Frohn StV 1983, 365; Roxin JR 1983, 333); OLG Düsseldorf U. v. 11.09.1995 – 5 Ss 220/95 – 26/95 IV – NStZ-RR 1996, 5; BGH U. v. 25.07.1996 – 4 StR 202/96 – BGHSt 42, 196 = NJW 1996, 2877 = NStZ 1996, 599 = StV 1997, 530 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 72; Hruschka JZ 1996, 1135; Otto JK 1997 StGB § 259/16); BGH B. v. 14.07.2016 – 3 StR 105/16 – NStZ-RR 2016, 340.
- 120.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 61.
- 121.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 61.
- 122.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 61.
- 123.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 52.
- 124.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 53ff.; Otto Jura 1989, 497.
- 125.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 240 Rn. 53; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 15.10.1981 – 4 StR 461/81 – BGHSt 30, 235 = NJW 1982, 190 = NStZ 1982, 27 (Anm. Geppert JK 1982 StGB § 240/5; Seier JA 1982, 450; Jakobs JR 1982, 206); OLG Köln U. v. 13.08.1985 – Ss 120/85 – NJW 1986, 333 = NStZ 1985, 550 = StV 1985, 460; BGH B. v. 22.11.2005 – 4 StR 459/05 – NStZ 2006, 340 = StV 2006, 693.
- 126.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 239 Rn. 18.
- 127.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 240 Rn. 63a; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 15.06.1900 – 1926/00 – RGSt 33, 339; BGH B. v. 02.10.1996 – 2 StR 455/96 – NStZ-RR 1997, 34; BGH B. v. 19.10.1999 – 4 StR 467/99 – NStZ-RR 2000, 106 (Anm. LL 2000, 559).
- 128.
Zu § 241 StGB Schroeder FS Lackner 1987, 665; Satzger Jura 2015, 156.
- 129.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. RG U. v. 16.03.1899 – 557/99 – RGSt 32, 102; BVerfG B. v. 19.12.1994 – 2 BvR 1146/94 – NJW 1995, 2776 (Anm. Otto JK 1996 StGB § 1/14; Jung JuS 1996, 272; Küper JuS 1998, 783); BGH B. v. 15.01.2015 – 4 StR 419/14 – NStZ 2015, 394 = StV 2016, 163 (Anm. Nestler NStZ 2015, 396).
- 130.
Näher Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 241 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.07.1962 – 1 StR 213/62 – BGHSt 17, 307 = NJW 1962, 1830; OLG Köln B. v. 14.01.1994 – Ss 567/93 – StV 1994, 245; BGH B. v. 05.09.2002 – 4 StR 235/02 – NStZ-RR 2003, 45.
- 131.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 4a.
- 132.
Sinn, in: MK-StGB, 2. Aufl. 2012, § 241 Rn. 2.
- 133.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 3a; aus der Rspr. vgl. OLG Koblenz B. v. 20.02.2006 – 1 Ss 367/05 – NJW 2006, 3015 = NStZ-RR 2007, 175 (Anm. LL 2006, 830); OLG Köln B. v. 19.01.2007 – 83 Ss 110/06 – NJW 2007, 1150 (Anm. LL 2007, 469); AG Rudolstadt B. v. 09.07.2012 – 355 Js 15271/12 – NStZ-RR 2012, 341; OLG Naumburg B. v. 21.02.2013 – 2 Ss 25/13 – StV 2013, 637; BGH B. v. 15.01.2015 – 4 StR 419/14 – NStZ 2015, 394 = StV 2016, 163 (Anm. Nestler NStZ 2015, 396); BGH U. v. 16.06.2016 – 3 StR 124/16.
- 134.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 504; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 03.07.1962 – 1 StR 213/62 – BGHSt 17, 307 = NJW 1962, 1830; OLG Köln B. v. 14.01.1994 – Ss 567/93 – StV 1994, 245; BGH B. v. 05.09.2002 – 4 StR 235/02 – NStZ-RR 2003, 45.
- 135.
S. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 504f.; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Köln B. v. 19.01.2007 – 83 Ss 110/06 – NJW 2007, 1150 (Anm. LL 2007, 469); OLG Naumburg B. v. 26.06.2013 – 2 Ss 73/13 (Kugel) – StV 2013, 709.
- 136.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 505; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 15.01.2015 – 4 StR 419/14 – NStZ 2015, 394 = StV 2016, 163 (Anm. Nestler NStZ 2015, 396).
- 137.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 241 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 18.07.2013 – 4 StR 168/13 – NJW 2013, 3383 = NStZ-RR 2013, 375 = StV 2015, 698 (Anm. Jahn JuS 2014, 559).
- 138.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 241 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 01.09.1992 – 1 StR 487/92 – BGHSt 38, 353 = NJW 1993, 210 = NStZ 1993, 1136 = StV 1992, 573 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 52; Geppert JK 1993 StGB § 211/23; von Heintschel-Heinegg JA 1993, 223; Jung JuS 1993, 518; Rengier JZ 1993, 364).
- 139.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 240 Rn. 2; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 16.06.2016 – 3 StR 124/16.
- 140.
Valerius, in: BeckOK-StGB, Stand 01.05.2017, § 241 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 08.06.1984 – 2 StR 293/84 – NJW 1984, 2839 = NStZ 1984, 454 = StV 1984, 422; BGH U. v. 06.11.1996 – 2 StR 391/96 – BGHSt 42, 294 = NJW 1997, 471 = NStZ 1997, 95 = StV 1998, 323 (Anm. Eisenberg NStZ 1998, 53).
- 141.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 241 Rn. 7.
- 142.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 7; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 29.03.1994 – 4 StR 108/94 (Anm. Erb JR 1995, 169); BGH B. v. 09.04.1997 – 2 StR 9/97; BGH B. v. 23.04.2002 – 1 StR 95/02 – NStZ-RR 2002, 235; BGH B. v. 08.11.2005 – 1 StR 455/05 – NStZ 2006, 342 (Anm. Satzger JK 2006 StGB § 52/12); BGH B. v. 14.12.2011 – 1 StR 582/11; BGH B. v. 10.02.2016 – 2 StR 391/15 – NStZ 2016, 594 (Anm. RÜ2 2016, 181).
- 143.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 241 Rn. 4; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 08.11.2005 – 1 StR 455/05 – NStZ 2006, 342 (Anm. Satzger JK 2006 StGB § 52/12); OLG Koblenz B. v. 20.02.2006 – 1 Ss 367/05 – NJW 2006, 3015 = NStZ-RR 2007, 175 (Anm. LL 2006, 830); BGH B. v. 11.03.2014 – 5 StR 20/14 – NStZ-RR 2014, 178 = StV 2015, 111; BGH B. v. 08.04.2014 – 1 StR 126/14 – NStZ-RR 2014, 208; BGH B. v. 22.01.2015 – 2 StR 390/14 – StV 2015, 474.
- 144.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 241 Rn. 5; aus der Rspr. vgl. OLG Köln B. v. 14.01.1994 – Ss 567/93 – StV 1994, 245; BGH U. v. 01.02.2005 – 1 StR 327/04 – BGHSt 50, 11 = NJW 2005, 1203 = NStZ 2005, 383 = StV 2005, 665 (Anm. Otto JK 2005 StGB § 211/45; Fischinger JA 2005, 490; Kudlich JuS 2005, 659; LL 2005, 458; RÜ 2005, 262; RA 2005, 311; Müller JA 2006, 90; Steinberg JR 2007, 291).
- 145.
Zu § 238 StGB Mitsch NJW 2007, 1237; Mitsch Jura 2007, 401; Valerius JuS 2007, 319; Kinzig/Zander JA 2007, 481; Neubacher/Seher JZ 2007, 1029; Mosbacher NStZ 2007, 665; Gazeas JR 2007, 497; Timmermann StraFo 2007, 358; Eiden ZIS 2008, 123; Rackow GA 2008, 552; Peters NStZ 2009, 238; Schöch NStZ 2013, 221; zur Neufassung Mosbacher NJW 2017, 983.
- 146.
Zur Diskussion und zum Entstehungsprozess der Novelle Köhne ZRP 2014, 141; Schöch DRiZ 2015, 248; Buß JR 2016, 356; Kühl ZIS 2016, 450; Kubiciel jurisPR-StrafR 8/2016 Anm. 1; Mosbacher ZRP 2016, 161; Kubiciel/Borutta KriPoZ 2016, 194.
- 147.
I.E. problematisch; s. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 238 Rn. 3; Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 1.
- 148.
Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 515; aus der Rspr. vgl. LG Heidelberg U. v. 06.05.2008 – 2 KLs 22 Js 6935/07; BGH B. v. 19.11.2009 – 3 StR 244/09 – BGHSt 54, 189 = NJW 2010, 1680 = NStZ 2010, 277 = StV 2010, 307 (Anm. Satzger JK 2010 StGB § 238/1; Kudlich JA 2010, 389; Heghmanns ZJS 2010, 269; LL 2010, 247; RA 2010, 154; famos 8/2010; Gazeas NJW 2010, 1684; Mitsch NStZ 2010, 513; Seher JZ 2010, 582; Winkler jurisPR-StrafR 4/2010 Anm. 1; Buß JR 2011, 84); BGH B. v. 22.02.2011 – 4 StR 654/10; BGH B. v. 19.12.2012 – 4 StR 417/12 – NStZ-RR 2013, 145 (Anm. Müller/Eisenberg DRiZ 2013, 364).
- 149.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 9.
- 150.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 517.
- 151.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 13.
- 152.
Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 4.
- 153.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 518.
- 154.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 519.
- 155.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 520.
- 156.
Hierzu Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 521f.
- 157.
S. etwa Kindhäuser, LPK, 7. Aufl. 2017, § 238 Rn. 8; Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 17c; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 19.11.2009 – 3 StR 244/09 – BGHSt 54, 189 = NJW 2010, 1680 = NStZ 2010, 277 = StV 2010, 307 (Anm. Satzger JK 2010 StGB § 238/1; Kudlich JA 2010, 389; Heghmanns ZJS 2010, 269; LL 2010, 247; RA 2010, 154; famos 8/2010; Gazeas NJW 2010, 1684; Mitsch NStZ 2010, 513; Seher JZ 2010, 582; Winkler jurisPR-StrafR 4/2010 Anm. 1; Buß JR 2011, 84).
- 158.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 17a.
- 159.
Hierzu zsf. Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 523.
- 160.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 238 Rn. 6; aus der Rspr. vgl. OLG Brandenburg B. v. 23.11.2009 – 1 Ss 93/09 – NStZ 2010, 519; OLG Zweibrücken U. v. 15.01.2010 – 1 Ss 10/09 – NJW 2010, 1827 = NStZ-RR 2010, 145 (Schäfer jurisPR-StrafR 12/2010 Anm. 2); LG Potsdam B. v. 15.09.2010 – 24 Qs 94/10; LG Arnsberg U. v. 27.02.2012 – II-6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, II-6 KLs 17/11, 6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, 6 KLs 17/; BGH B. v. 31.08.2016 – 4 StR 197/16 – NStZ 2016, 724 (Anm. Bock NStZ 2016, 725).
- 161.
Zur früheren Fassung (Erfolgsdelikt) Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 527; ausf. Beck GA 2012, 722.
- 162.
S. (zur früheren Normfassung) Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 238 Rn. 21ff.; aus der Rspr. vgl. AG Löbau U. v. 17.04.2008 – 5 Ds 440 Js 16120/07 – StV 2008, 646; LG Heidelberg U. v. 06.05.2008 – 2 KLs 22 Js 6935/07; OLG Hamm B. v. 20.11.2008 – 3 Ss 469/08 – NStZ-RR 2009, 175; BGH B. v. 19.11.2009 – 3 StR 244/09 – BGHSt 54, 189 = NJW 2010, 1680 = NStZ 2010, 277 = StV 2010, 307 (Anm. Satzger JK 2010 StGB § 238/1; Kudlich JA 2010, 389; Heghmanns ZJS 2010, 269; LL 2010, 247; RA 2010, 154; famos 8/2010; Gazeas NJW 2010, 1684; Mitsch NStZ 2010, 513; Seher JZ 2010, 582; Winkler jurisPR-StrafR 4/2010 Anm. 1; Buß JR 2011, 84); OLG Brandenburg B. v. 23.11.2009 – 1 Ss 93/09 – NStZ 2010, 519; OLG Zweibrücken U. v. 15.01.2010 – 1 Ss 10/09 – NJW 2010, 1827 = NStZ-RR 2010, 145 (Schäfer jurisPR-StrafR 12/2010 Anm. 2); LG Potsdam B. v. 15.09.2010 – 24 Qs 94/10; LG Arnsberg U. v. 27.02.2012 – II-6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, II-6 KLs 17/11, 6 KLs 294 Js 32/11 – 17/11, 6 KLs 17/11; OLG Stuttgart B. v. 04.05.2015 – 4 Ss 166/15.
- 163.
Hierzu Schubert/Moebius ZRP 2006, 33; Schumann JuS 2011, 789; Sering NJW 2011, 2161; Eisele/Majer NStZ 2011, 546; Valerius JR 2011, 430; Yerlikaya/Cakir-Ceylan ZIS 2011, 205; Letzgus FS Puppe 2011, 1231; Ensenbach Jura 2012, 507; Bülte/Becker ZIS 2012, 61; Bülte/Becker JA 2013, 7; Haas JZ 2013, 72.
Author information
Authors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 2018 Springer-Verlag GmbH Deutschland, ein Teil von Springer Nature
About this chapter
Cite this chapter
Bock, D. (2018). 4. Kapitel Straftaten gegen die persönliche Freiheit, §§ 232ff. StGB. In: Strafrecht Besonderer Teil 1. Springer-Lehrbuch. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_4
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-54791-5_4
Published:
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-662-54790-8
Online ISBN: 978-3-662-54791-5
eBook Packages: Social Science and Law (German Language)