Zusammenfassung
Didaktische Aufsätze:
-
Kaufmann, Methodische Probleme der Gleichstellung des Unterlassens mit der Begehung, JuS 1961, 173
-
Böhm, Methodische Probleme der Gleichstellung des Unterlassens mit der Begehung, JuS 1961, 177
-
Maiwald, Grundlagenprobleme der Unterlassungsdelikte, JuS 1981, 473
-
Otto/Brammsen, Die Grundlagen der strafrechtlichen Haftung des Garanten wegen Unterlassens, Jura 1985, 530, 592 und 646, Jura 1986, 37
-
Fahl/Scheurmann-Kettner, Unterlassungsdelikte, JA 1998, 658
-
Ransiek, Das unechte Unterlassungsdelikt, JuS 2010, 490, 585 und 678
-
Kühl, Das Unterlassungsdelikt, JA 2014, 507
This is a preview of subscription content, log in via an institution.
Notes
- 1.
Hierzu Vogt ZStW 1951, 381; Zimmermann NJW 1952, 1321; Grünwald ZStW 1958, 412; Schmitt JZ 1959, 432; Busch FS von Weber 1963, 192; Maiwald JuS 1981, 473; Schünemann ZStW 1984, 287; Gössel ZStW 1984, 321; Otto/Brammsen Jura 1985, 530, 592 und 646, Jura 1986, 37; Fahl/Scheurmann-Kettner JA 1998, 658; Gimbernat Ordeig ZStW 1999, 307; Schmidhäuser FS Müller-Dietz 2001, 761; Perdomo-Torres FS Jakobs 2007, 497; Ransiek JuS 2010, 490, 585 und 678; Kühl JA 2014, 507; Schünemann GA 2016, 301.
- 2.
Näher Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 99ff.; Bruns FS Tröndle 1989, 125; Lerman GA 2008, 78; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 04.08.2015 - 1 StR 624/14 - NJW 2015, 3047 = NStZ 2016, 95 = StV 2016, 435 (Anm. Engländer NJW 2015, 3049; Momsen-Pflanz StV 2016, 440).
- 3.
S. Kaufmann JuS 1961, 173; Böhm JuS 1961, 177; Seebode FS Spendel 1992, 317; Kühl FS Herzberg 2008, 177
- 4.
S. BVerfG B. v. 10.06.1997 - 2 BvR 1516/96 - BVerfGE 96, 68 = NJW 1998, 50 = NStZ 1998, 144 (Anm. Fassbender NStZ 1998, 144); BVerfG B. v. 21.11.2002 - 2 BvR 2202//01 - NJW 2003, 1030 (Anm. Seebode JZ 2004, 305).
- 5.
Hierzu Spendel FS Schmidt 1961, 183; Ranft JuS 1963, 340; Lampe ZStW 1967, 476; Roxin FS Engisch 1969, 380; Engisch FS Gallas 1973, 163; Samson FS Welzel 1974, 579; Hruschka FS Bockelmann 1979, 421; Seelmann JuS 1987, L33; Volk FS Tröndle 1989, 219; Stoffers JuS 1993, 23; Stoffers GA 1993, 262; Struensee FS Stree/Wessels 1993, 133; Röhl JuS 1999, 895; Kargl GA 1999, 459; Brammsen GA 2002, 193; Walter ZStW 2004, 555; Führ Jura 2006, 265; Merkel FS Herzberg 2008, 193; Freund FS Herzberg 2008, 225; Streng ZStW 2010, 1; Loos FS Samson 2010, 81; Kuhlen FS Puppe 2011, 669; Ast ZStW 2012, 612; aus der umfangreichen Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 04.09.2014 - 4 StR 473/13 (Jalloh) - BGHSt 59, 292 = NJW 2015, 96 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 11 Rn. 25ff. und § 29 Rn. 23ff.; RÜ 2014, 777; Satzger Jura 2015, 882; Jäger JA 2015, 72; Jahn JuS 2015, 180; LL 2015, 179; famos 1/2015; Schiemann NJW 2015, 20; Rostalski JR 2015, 306; Zimmermann/Linder ZStW 2016, 713; Dehne-Niemann HRRS 2017, 174); KG B. v. 12.12.2016 - 3 Ws 637/16, 3 Ws 637/16 - 161 AR 160/16 (Anm. Ambrosy, jurisPR-StrafR 5/2017 Anm. 3).
- 6.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 867.
- 7.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 868.
- 8.
Hierzu B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 873; aus der Rspr. vgl. KG B. v. 12.12.2016 - 3 Ws 637/16, 3 Ws 637/16 - 161 AR 160/16 (Anm. Ambrosy jurisPR-StrafR 5/2017 Anm. 3).
- 9.
Vgl. nur Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 17.
- 10.
Hierzu Bertel JZ 1965, 53; Baier GA 1999, 272; Satzger Jura 2006, 513; Otto FS Frisch 2013, 589; aus der Rspr. vgl. zuletzt KG B. v. 09.02.2016 - (4) 121 Ss 231/15 (5/16) - NStZ-RR 2016, 208 = StV 2016, 478.
- 11.
Vgl. etwa Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 13 Rn. 84.
- 12.
Hierzu Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 13 Rn. 5; Schmidt-Salzer JA 1988, 465; Schmidt-Salzer NJW 1988, 1937; Vogel GA 1990, 241; Kuhlen JZ 1994, 1142; Schmidt-Salzer NJW 1996, 1; Hoyer GA 1996, 160; Deutscher/Körner wistra 1996, 292 und 327; Kühne NJW 1997, 1951; Hilgendorf FS Lenckner 1998, 699; Otto FS H. J. Hirsch 1999, 291; Tiedemann FS H. J. Hirsch 1999, 765; Bode FS 50 Jahre BGH 2000, 515; Kuhlen FG 50 Jahre BGH IV 2000, 647; Kellermann FS Kreuzer 2003, 265; Hilgendorf FS Weber 2004, 33; Kuhlen FS Eser 2005, 359; Bloy FS Maiwald 2010, 35.
- 13.
Hierzu Tenckhoff FS Spendel 1992, 347; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 18.08.1978 - RReg. 1 St 147/77 (Anm. Horn JR 1979, 291).
- 14.
Heine, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, vor § 25 Rn. 105; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 27.07.1962 - 4 StR 215/62 - BGHSt 18, 6 = NJW 1962, 2069.
- 15.
Hierzu B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 894ff.
- 16.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 77ff.; Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 26; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 07.08.1984 - 1 StR 200/84 (Stechapfeltee) - NStZ 1985, 25 (Anm. Fahl JA 1998, 105).
- 17.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 900.
- 18.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 901f.; aus der Rspr. vgl. jüngst OLG Hamburg B. v. 08.06.2016 - 1 Ws 131/16 - NStZ 2016, 530 (Anm. RÜ 2016, 640; Miebach NStZ 2016, 536; Wilhelm HRRS 2017, 68).
- 19.
Hierzu Hall GS Grünhut 1967, 213; Herzberg MDR 1971, 881; Wachsmuth/Schreiber NJW 1982, 2094; Ranft ZStW 1985, 268; Kaufmann FS Jescheck 1985, 273; Maiwald FS Küper 2007, 329; Spendel FS Herzberg 2008, 247; Marinucci FS Maiwald 2010, 485; Greco ZIS 2011, 674; Dehne-Niemann GA 2012, 89; aus der umfangreichen Rspr. vgl. BGH B. v. 08.07.1987 - 2 StR 269/87 - NJW 1987, 2940 = NStZ 1987, 505 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 2 Rn. 18ff.; Otto JK 1988 StGB § 13/14; Brammsen MDR 1989, 123); zuletzt BGH U. v. 04.09.2014 - 4 StR 473/13 (Jalloh) - BGHSt 59, 292 = NJW 2015, 96 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 11 Rn. 25ff. und § 29 Rn. 23ff.; RÜ 2014, 777; Satzger Jura 2015, 882; Jäger JA 2015, 72; Jahn JuS 2015, 180; LL 2015, 179; famos 1/2015; Schiemann NJW 2015, 20; Rostalski JR 2015, 306; Zimmermann/Linder ZStW 2016, 713; Dehne-Niemann HRRS 2017, 174); OLG Hamburg B. v. 08.06.2016 - 1 Ws 131/16 - NStZ 2016, 530 (Anm. RÜ 2016, 640; Miebach NStZ 2016, 536; Wilhelm HRRS 2017, 68).
- 20.
S. obige Nachweise.
- 21.
Z.B. BGH U. v. 06.07.1990 - 2 StR 549/89 (Lederspray) - BGHSt 37, 106.
- 22.
Vgl. nur B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 888f.
- 23.
Z.B. Otto, AT, 7. Aufl. 2004, § 9 Rn. 99ff.; Puppe ZJS 2008, 600 (601).
- 24.
Hierzu Stree/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 13 Rn. 62; Greco ZIS 2011, 674; Bosch FS Puppe 2011, 373.
- 25.
S. nur Lindemann ZJS 2008, 404 (407f.) m.w.N.; ausf. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 30 Rn. 1ff.
- 26.
S. Stree/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 13 Rn. 61ff.; Greco ZIS 2011, 674; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.11.2002 - 5 StR 281/01 (Politbüro des ZK der SED) - BGHSt 48, 77 = NJW 2003, 522 = NStZ 2003, 141 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 30 Rn.1ff.; Otto JK 2003 StGB vor § 13/15 und § 13/34; RÜ 2003, 71; RA 2003, 102; Ranft JZ 2003, 582; Dreher JuS 2004, 17).
- 27.
Speziell zur objektiven Zurechnung beim Unterlassungsdelikt Kölbel JuS 2006, 309.
- 28.
Zu den Garantenstellungen und -pflichten Blei FS Mayer 1966, 119; Arzt JA 1980, 553, 647 und 712; Seelmann GA 1989, 241; Kühl JuS 2007, 497; Schünemann FS Amelung 2009, 303; Pawlik FS Roxin 2011, 931.
- 29.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.09.2014 - 4 StR 586/13 - BGHSt 59, 318 = NJW 2014, 3669 = NStZ 2015, 150 = StV 2015, 420 (Anm. Hecker JuS 2014, 1133; Johnigk NJW 2014, 3671; Bosch Jura 2015, 221; Kudlich JA 2015, 74; Wohlers JR 2015, 397; Bringewat StV 2016, 462).
- 30.
Dazu, dass auch aus § 138 StGB keine Garantenstellung folgt, Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 13 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. LG Itzehoe B. v. 20.07.2009 - 1 Qs 63/09 - NStZ-RR 2010, 10 (Anm. Hecker JuS 2010, 549).
- 31.
Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 13 Rn. 32; näher Meister MDR 1953, 649.
- 32.
Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 13 Rn. 32; aus der Rspr. vgl. BayObLG U. v. 05.02.1987 - RReg. 3 St 174/86 - NJW 1987, 1654 = StV 1987, 397 (Anm. Hassemer JuS 1987, 830; Otto JZ 1987, 628; Hillenkamp JR 1988, 301; Rengier JuS 1989, 802).
- 33.
Stree/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aaufl. 2014, § 13 Rn. 8f.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 06.07.1990 - 2 StR 549/89 (Lederspray) - BGHSt 37, 106 = NJW 1990, 2560 = NStZ 1990, 587 = StV 1990, 446 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 92; Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 2 Rn. 9ff. und 27ff.; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 1; Schmidt-Salzer NJW 1990, 2966; Kuhlen NStZ 1990, 566; Brammsen Jura 1991, 533; Hassemer JuS 1991, 253; Samson StV 1991, 182; Beulke/Bachmann JuS 1992, 737; Meier NJW 1992, 3193; Puppe JR 1992, 30; Hirte JZ 1992, 257; Brammsen GA 1993, 97; Hilgendorf NStZ 1994, 561; Jähnke Jura 2010, 582).
- 34.
Wohlers/Gaede, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 13 Rn. 34; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.09.2014 - 4 StR 586/13 - BGHSt 59, 318 = NJW 2014, 3669 = NStZ 2015, 150 = StV 2015, 420 (Anm. Hecker JuS 2014, 1133; Johnigk NJW 2014, 3671; Bosch Jura 2015, 221; Kudlich JA 2015, 74; Wohlers JR 2015, 397; Bringewat StV 2016, 462).
- 35.
S. nur Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 13 Rn. 18ff.
- 36.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 14.
- 37.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 931; Kretschmer Jura 2006, 898; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 28.07.1970 - 1 StR 175/70 (Anm. Ulsenheimer JuS 1972, 252; Spendel JZ 1973, 137).
- 38.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 931; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 29.11.1963 - 4 StR 390/63 - BGHSt 19, 167 = NJW 1964, 731 (Anm. Willms JuS 1964, 330; Schröder JR 1964, 227).
- 39.
Stree/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 13 Rn. 18ff.
- 40.
Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 13 Rn. 8; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.11.2009 - 4 StR 227/09 - NStZ 2010, 214 (Anm. Satzger JK 2010 StGB § 13/43; Hecker JuS 2010, 453; LL 2010, 315; RA 2010, 115; Stam HRRS 2011, 79).
- 41.
Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 13 Rn. 58.
- 42.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 33f.; Bülte GA 2013, 389.
- 43.
Hierzu B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 931; Kretschmer Jura 2006, 898; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.02.1952 - 1 StR 59/50 - BGHSt 2, 150 = NJW 1952, 552 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 86; Gallas JZ 1952, 371; Dreher MDR 1952, 711; Meister GA 1953, 166); zuletzt BGH U. v. 24.11.2016 - 4 StR 289/16 - NStZ 2017, 219 (Anm. Jäger NStZ 2017, 222).
- 44.
Hierzu Krey/Esser, AT, 6. Aufl. 2016, Rn. 1131; Nikolaus JA 2005, 605.
- 45.
Jakobs, AT, 2. Aufl. 1993, 29/64.
- 46.
Rudolphi/Stein, in: SK-StGB, 119. Lfg. 2009, § 13 Rn. 50f.
- 47.
BGH U. v. 24.07.2003 - 3 StR 153/03 - BGHSt 48, 301.
- 48.
Vgl. Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, 3 13 Rn. 35f.
- 49.
S. Rudolphi/Stein, in: SK-StGB, 119. Lfg. 2009, § 13 Rn. 50.
- 50.
Heuchemer, in: BeckOK-StGB, Stand 01.12.2016, § 13 Rn. 38.
- 51.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 931.
- 52.
Hierzu Nikolaus JA 2005, 605.
- 53.
S. Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 13 Rn. 58; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 05.07.1960 - 5 StR 131/60 - NJW 1960, 1821 (Anm. Heinitz JR 1961, 29).
- 54.
Näher Lilie JZ 1991, 541; Otto FS Herzberg 2008, 255.
- 55.
Hierzu Wohlers/Gaede, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 13 Rn. 57; Kretschmer JR 2008, 51.
- 56.
Vgl. B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 936; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.05.2011 - 5 StR 565/10 - NStZ 2012, 29 (Anm. Mandla NStZ 2012, 30).
- 57.
Näher Honig FS Schaffstein 1975, 89; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 07.11.1986 - 2 StR 494/86 - NJW 1987, 850 = NStZ 1987, 171 (Anm. Otto JK 1987 StGB § 13/13; Sonnen JA 1987, 334; Ranft JZ 1987, 859); LG Kiel B. v. 02.06.2003 - VIII Ks 2/03 - NStZ 2004, 157 (Anm. Otto JK 2004 StGB § 13/39; RÜ 2004, 194; RA 2004, 272).
- 58.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 937f.
- 59.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 938; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 13.11.1962 - 4 StR 267/63 - BGHSt 19, 152 = NJW 1964, 412 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 90; Willms JuS 1964, 208; Geilen JZ 1965, 469); OLG Stuttgart B. v. 17.09.1980 - 3 Ss (23) 697/80 - NJW 1981, 182 (Anm. Geilen JK 1981 StGB § 13/1; Hassemer JuS 1981, 381).
- 60.
Hierzu Stree/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 13 Rn. 24; Kretschmer StraFo 2009, 189; BGH B. v. 14.11.2007 - 2 StR 458/07 - NStZ 2008, 276 = StV 2008, 182 (Anm. Satzger JK 2008 StGB § 13/40; RA 2008, 159; Kühl HRRS 2008, 359; Wilhelm NStZ 2009, 15).
- 61.
Hierzu B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 940ff.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 01.03.1955 - 5 StR 583/54 - BGHSt 7, 211 (Bereitschaftsarzt) = NJW 1955, 718 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 88; Schmidt JR 1955, 270); zuletzt OLG Hamburg B. v. 08.06.2016 - 1 Ws 131/16 - NStZ 2016, 530 (Anm. RÜ 2016, 640; Miebach NStZ 2016, 536; Wilhelm HRRS 2017, 68).
- 62.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 945; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 05.12.1974 - 4 StR 529/74 - BGHSt 26, 35 = NJW 1975, 1175 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 91; Hassemer JuS 1975, 466); BGH U. v. 22.06.1993 - 1 StR 264/93 - NJW 1993, 2628 = NStZ 1994, 84 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 57; Otto JK 1994 StGB § 13/24; Jung JuS 1994, 262; Mitsch JuS 1994, 555; Hoyer NStZ 1994, 85).
- 63.
Zur Täuschung durch Unterlassen z.B. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 263 Rn. 38ff.
- 64.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 28; Bringewat NStZ 2011, 131; Klose StraFo 2013, 192; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 22.03. 2016 - 3 StR 517/15 - NJW 2016, 2968 = NStZ 2016, 412 = StV 2017, 97 (Anm. Hoven NStZ 2016, 413); OLG Naumburg B. v. 13.05.2016 - 2 Rv 31/16 - StV 2017, 117.
- 65.
Kindhäuser, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 263 Rn. 158; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 23.01.1985 - 1 StR 691/84 - NJW 1985, 1563 = StV 1985, 368 (Anm. Sonnen JA 1985, 663; Seelmann JR 1986, 346).
- 66.
Hierzu B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 947ff.
- 67.
S. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 30ff.; Geerds GS Schröder 1978, 389; Pawlik ZStW 1999, 335; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 04.09.2014 - 4 StR 473/13 (Jalloh) - BGHSt 59, 292 = NJW 2015, 96 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 11 Rn. 25ff. und § 29 Rn. 23ff.; RÜ 2014, 777; Satzger Jura 2015, 882; Jäger JA 2015, 72; Jahn JuS 2015, 180; LL 2015, 179; famos 1/2015; Schiemann NJW 2015, 20; Rostalski JR 2015, 306; Zimmermann/Linder ZStW 2016, 713; Dehne-Niemann HRRS 2017, 174).
- 68.
Hierzu Rössner/Safferling, 30 Probleme aus dem Strafprozessrecht, 3. Aufl. 2017, 2. P.; Krause GA 1964, 110; Geerds GS Schröder 1978, 389; Krause JZ 1984, 548; Laubenthal JuS 1993, 907; Laubenthal FS Weber 2004, 109; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 18.03.1981 - 3 Ss 1111/80 - NJW 1981, 1794 (Anm. Geppert JK 1982 StGB § 258a/1); BGH U. v. 29.10.1992 - 4 StR 358/92 - BGHSt 38, 388 = NJW 1993, 544 = NStZ 1993, 383 = StV 1993, 126 (Anm. Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 92; Otto JK 1993 StGB § 13/22; Laubenthal JuS 1993, 907; Mitsch NStZ 1993, 384; Bergmann StV 1993, 518; Rudolphi JR 1995, 167); BVerfG B. v. 21.11.2002 - 2 BvR 2202//01 - NJW 2003, 1030 (Anm. Seebode JZ 2004, 305).
- 69.
OLG Stuttgart U. v. 18.11.1949 - Ss 133/49 - NJW 1950, 198.
- 70.
Etwa Hoyer, in: SK-StGB, 140. Lfg. 2013, § 258a Rn. 6.
- 71.
Vgl. schon BGH U. v. 16.12.1958 - 1 StR 456/58 - BGHSt 12, 277 = NJW 1959, 494.
- 72.
Beulke, Strafprozessrecht, 13. Aufl. 2016, Rn. 91; Stree/Hecker, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 258a Rn. 11.
- 73.
Hierzu Beulke, Strafprozessrecht, 13. Aufl. 2016, Rn. 91.
- 74.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 42; Pfohl NJW 1994, 418; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.08.1992 - 2 StR 86/92 - BGHSt 38, 325 = NJW 1992, 3247 = NStZ 1993, 285 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 29 Rn. 19ff.; Otto JK 1993 StGB § 13/21; Jung JuS 1993, 346; Schall JuS 1993, 719; Schwarz NStZ 1993, 285; Michalke NJW 1994, 1693; Nestler GA 1994, 514).
- 75.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 33; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 15.07.1986 - 4 StR 301/86 - NJW 1987, 199 = NStZ 1986, 503 (Anm. Winkelbauer JZ 1986, 1119; Otto JK 1987 StGB § 13/12; Rudolphi JR 1987, 336).
- 76.
Hierzu Horn NJW 1981, 1; Geisler NJW 1982, 11; Rudolphi FS Dünnebier 1982, 561; Scheu NJW 1983, 1707; Meinberg NJW 1986, 2220; Winkelbauer NStZ 1986, 149; Schünemann wistra 1986, 235; Papier NJW 1988, 1113; Keller FS Rebmann 1989, 241; Pfohl NJW 1994, 418.
- 77.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 34f.; Grunst StV 2005, 453; aus der Rspr. vgl. OLG Hamburg U. v. 04.08.1995 - 2 Ss 113/94 - NStZ 1996, 102 = StV 1996, 606 (Anm. Geppert JK 1996 StGB § 258/9; Klesczewski NStZ 1996, 103; Volckart StV 1996, 608; Küpper JR 1996, 524); BGH U. v. 30.04.1997 - 2 StR 670/96 - BGHSt 43, 82 = NJW 1997, 2059 = NStZ 1997, 597 = StV 1997, 526 (Anm. Sonnen JA 1997, 837; Martin JuS 1997, 1047; Rudolphi NStZ 1997, 599; Geppert JK 1998 StGB § 258/110; Seebode JR 1998, 338; Klesczewski JZ 1998, 313).
- 78.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 33; Bringewat NJW 1998, 944; Kunkel StV 2002, 333; Beulke/Swoboda FS Gössel 2002, 73; Hassemer FS Hassemer 2010, 729; aus der Rspr. vgl. OLG Oldenburg U. v. 02.09.1996 - Ss 249/96 - NStZ 1997, 238 = StV 1997, 133 (Anm. Otto JK 1997 StGB § 13/26; Bringewat StV 1997, 135).
- 79.
Heuchemer, in: BeckOK-StGB, Stand 01.12.2016, § 13 Rn. 52; Schneider wistra 2004, 1; Dusch/Rommel NStZ 2014, 188.
- 80.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 28a; Esser/Bettendorf NStZ 2012, 233; Fahl JA 2012, 161.
- 81.
Heuchemer, in: BeckOK-StGB, Stand 01.12.2016, § 13 Rn. 36; aus der Rspr. vgl. OLG Köln U. v. 29.10.1985 - Ss 301/85 - NJW 1986, 1947.
- 82.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 33; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 26.07.2007 - 4 StR 240/07 - NStZ-RR 2008, 9 (Anm. Geppert JK 2008 StGB § 157/5; Kudlich JA 2008, 233).
- 83.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 15.
- 84.
Hierzu B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 969ff.
- 85.
Wohlers/Gaede, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 13 Rn. 52; Wagner FS StA SH 1992, 511; zum Anstaltsleiter Verrel GA 2003, 595; zu Mitarbeitern im Jugendstrafvollzug Walter NStZ 2010, 57; zum Personal im Maßregelvollzug StA Paderborn NStZ 1999, 51 (Vollzugslockerung) (Anm. Pollähne NStZ 1999, 53).
- 86.
Hierzu Wohlers/Gaede, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 13 Rn. 52; Rudolphi NStZ 1991, 361.
- 87.
Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 50; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 17.02.1954 - GSSt 3/53 - BGHSt 6, 46 = NJW 1954, 766 (Anm. Bockelmann JR 1954, 361; Sax JZ 1954, 474).
- 88.
Stree/Bosch, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, § 13 Rn. 52; aus der Rspr. vgl. OLG Celle U. v. 21.11.2007 - 32 Ss 99/07 - NJW 2008, 1012 (Anm. Bosch JA 2008, 471).
- 89.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 51; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 05.05.1964 - 1 StR 26/64 - BGHSt 19, 295 = NJW 1964, 1330 (Anm. Willms JuS 1964, 370; Geilen JuS 1965, 426); OLG Stuttgart U. v. 25.07.1985 - 1 Ss 394/85 - NJW 1986, 1767 (Anm. Otto JK 1986 StGB § 13/9; Ranft JZ 1987, 909).
- 90.
RG U. v. 16.09.1940 - 3 D 510/40 - RGSt 74, 283.
- 91.
Z.B. B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 970.
- 92.
S. OLG Stuttgart NJW 1986, 1767.
- 93.
Hierzu vgl. aus der Rspr. OLG Düsseldorf B. v. 11.08.1993 - 2 Ss 241/93 - 87/93 II - NJW 1994, 272 = StV 1995, 256 (Anm. Otto JK 1994 StGB § 154/3).
- 94.
Wohlers/Gaede, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 13 Rn. 40; aus der Rspr. vgl. zu Trinkgenossen BGH U. v. 23.05.2007 - 5 StR 97/07; zum Fahrgast bzgl. Fahrzeugführer OLG Oldenburg U. v. 22.08.1961 - 1 Ss 179/61 - NJW 1961, 1938.
- 95.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 67ff.; Bock, Criminal Compliance, 2. Aufl. 2013, S. 317ff.; Göhler FS Dreher 1977, 611; Schünemann wistra 1982, 41; Otto Jura 1998, 409; Schünemann FG 50 Jahre BGH IV 2000, 621; Gimbernat Ordeig FS Roxin 2001, 651; Schall FS Rudolphi 2004, 267; Otto FS Schroeder 2006, 339; Nietsch CCZ 2013, 192; Hernández Baualto FS Frisch 2013, 333; Lindemann/Sommer JuS 2015, 1057; Roxin FS Beulke 2015, 239; Timpe StraFo 2016, 237; Geneuss ZIS 2016, 259.
- 96.
Vgl. B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 970.
- 97.
Bock, Criminal Compliance, 2. Aufl. 2013, S. 325ff.; Rudolphi/Stein, in: SK-StGB, 119. Lfg. 2009, § 13 Rn. 35a.
- 98.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 39; aus der Rspr. vgl. (obiter dictum) BGH U. v. 17.07.2009 - 5 StR 394/08 (BSR) - BGHSt 54, 44 = NJW 2009, 3173 = NStZ 2009, 686 = StV 2009, 687 (Anm. Jahn JuS 2009, 1142; Rotsch ZJS 2009, 712; RÜ 2009, 636; RA 2009, 589; Stoffers NJW 2009, 3176; Berndt StV 2009, 689; Kretschmer JR 2009, 474; Mosiek HRRS 2009, 565; Barton jurisPR-StrafR 22/2009 Anm. 1 und jurisPR-StrafR 23/2009 Anm. 1; Thomas CCZ 2009, 239; Satzger JK 2010 StGB § 13/42; Mosbacher/Dierlamm NStZ 2010, 268; Warneke NStZ 2010, 312; Dannecker/Dannecker JZ 2010, 981; Spring GA 2010, 222; Kraft wistra 2010, 81; Fecker/Kinzl CCZ 2010, 13; Krüger ZIS 2011, 1; Schneider/Gottschaldt ZIS 2011, 573; Geiger CCZ 2011, 170; Brozat CCZ 2011, 227; Schwarz wistra 2012, 13; Raum CCZ 2012, 197; Schmid JA 2013, 835).
- 99.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 964.
- 100.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 64.
- 101.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 964.
- 102.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 964; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 13.11.2008 - 4 StR 252/08 (Abbrucharbeiten) - BGHSt 53, 38 = NJW 2009, 240 = NStZ 2009, 146 = StV 2009, 406 (Anm. Satzger JK 2009 StGB § 222/8; RÜ 2009, 96; RA 2009, 113; Bußmann NStZ 2009, 386; Renzikowski StV 2009, 443; Kraatz JR 2009, 182; Duttge HRRS 2009, 145; Wegner HRRS 2009, 381).
- 103.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 65.
- 104.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 964.
- 105.
VglB. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 968; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 19.07.1995 - 2 StR 758/94 (Glykol) - NJW 1995, 2933 = NStZ 1995, 605 = StV 1996, 73 (Anm. Geppert JK 1996 StPO § 136a/8; Fezer StV 1996, 77; Samson StV 1996, 93).
- 106.
Hierzu Tenckhoff JuS 1978, 308; Reus/Vogel MDR 1990, 869; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 17.11.2011 - 2 StR 348/11 - NStZ-RR 2012, 58 (Anm. Bosch JK 2012 StGB § 13 I/45; RA 2012, 169).
- 107.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 966.
- 108.
Zur Ingerenz Lampe ZStW 1960, 93; Herzberg JuS 1971, 74; Bringewat MDR 1971, 716; Schünemann GA 1974, 231; Herzberg JZ 1986, 986; Dencker FS Stree/Wessels 1993, 159; Jakobs FG 50 Jahre BGH IV 2000, 29; Otto FS Gössel 2002, 99; Roxin FS Trechsel 2002, 551; Sowada Jura 2003, 236; Jasch NStZ 2005, 8; Walther FS Herzberg 2008, 503; Kretschmer JA 2015, 589; aus der Rspr. vgl. zuletzt OLG Hamburg B. v. 08.06.2016 - 1 Ws 131/16 - NStZ 2016, 530 (Anm. RÜ 2016, 640; Miebach NStZ 2016, 536; Wilhelm HRRS 2017, 68); BGH B. v. 20.09.2016 - 3 StR 174/16 - NStZ 2017, 92 (Anm. RÜ 2017, 103); BGH U. v. 24.11.2016 - 4 StR 289/16 - NStZ 2017, 219 (Anm. Jäger NStZ 2017, 222).
- 109.
S. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 47ff.; krit. aber z.B. Seebode NStZ 1993, 83 (84).
- 110.
Hierzu Hillenkamp/Cornelius, 32 Probleme aus dem Strafrecht AT, 15. Aufl. 2017, 29. P.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 25.09.1952 - 4 StR 41/52 - BGHSt 3, 203; BGH U. v. 29.07.1970 - 2 StR 221/70 (Notwehr) - BGHSt 23, 327 = NJW 1970, 2252 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 93; Herzberg JuS 1971, 74; Hassemer JuS 1971, 105; Welp JZ 1971, 433).
- 111.
Vgl. BGH U. v. 25.09.1952 - 4 StR 41/52 - BGHSt 3, 203 (204).
- 112.
Z.B. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 13 Rn. 13.
- 113.
Vgl. BGH U. v. 29.07.1970 - 2 StR 221/70 - BGHSt 23, 327.
- 114.
Vgl. nur Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 52.
- 115.
Hierzu Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 55; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 20.09.2016 - 3 StR 174/16 - NStZ 2017, 92 (Anm. RÜ 2017, 103).
- 116.
S. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 49; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 05.09.2012 - 2 StR 242/12 - NStZ 2013, 280 (Anm. Bosch JK 2013 StGB § 227/9; Jäger JA 2013, 312; LL 2013, 164; LL 2013, 423; famos 6/2013; Murmann HRRS 2014, 442).
- 117.
Hierzu Grünewald GA 2005, 502; Theile JuS 2006, 110; Hillenkamp FS Otto 2007, 287; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 11.10.2005 - 1 StR 250/05 - NStZ-RR 2006, 10 (Anm. Satzger JK 2006 StGB § 227/2).
- 118.
BGH U. v. 24.10.1995 - 1 StR 465/95 - NStZ-RR 1996, 131 = StV 1996, 131 (Anm. Otto JK 1996 StGB § 221/4; Stein JR 1999, 265).
- 119.
Tag JR 1995, 133 (136).
- 120.
Etwa BGH U. v. 11.07.2003 - 2 StR 531/02 - NStZ 2004, 89 (Anm. RA 2003, 639; Schneider NStZ 2004, 91).
- 121.
Wohlers, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 13 Rn. 44 m.w.N.
- 122.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 323c Rn. 15.
- 123.
Näher Henkel FS Mezger 1954, 249; Dallinger JR 1968, 6; Stree FS Lenckner 1998, 393.
- 124.
Vgl. B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 903ff.; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH B. v. 05.08.2015 - 1 StR 328/15 - BGHSt 61, 21 = NJW 2016, 176 = NStZ 2016, 406 = StV 2016, 426 (Anm. Bosch Jura 2016, 450; Jäger JA 2016, 392; Eisele JuS 2016, 276; RÜ 2016, 167; famos 3/2016; Schiemann NJW 2016, 178; Roxin StV 2016, 428; Herbertz JR 2016, 548).
- 125.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 80ff.
- 126.
Näher Ulsenheimer GA 1972, 1; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.09.1984 - 3 StR 245/84 - NStZ 1985, 24 = StV 1985, 100 (Anm. Otto JK 1985 StGB § 13/7; Sonnen JA 1985, 365).
- 127.
Hierzu Eser/Sternerg-Lieben, in: Sch/Sch, 29. Aufl. 2014, vor § 211 Rn. 39ff.; Kohlhaas NJW 1973, 548; Schmidhäuser FS Welzel 1974, 801; Geilen JZ 1975, 145; Bringewat ZStW 1975, 623; Roxin FS Dreher 1977, 331; Klinkenberg JR 1978, 441; Wellmann JR 1979, 182; Klinkenberg JR 1979, 183; Spann/Liebhardt/Braun FS Bockelmann 1979, 487; Bottke GA 1982, 346; Herzberg JA 1985, 131, 177, 265 und 336; Herzberg NJW 1986, 1635; Herzberg JZ 1986, 1021; Neumann JA 1987, 244; Baumann JZ 1987, 131; Herzberg JZ 1987, 132; Schreiber FS Jakobs 2007, 615; Kutzer FS Schöch 2010, 481; Kutzer ZRP 2012, 135; Henking JZ 2015, 174; Herzberg ZIS 2016, 440.
- 128.
S. nur BGH U. v. 12.02.1952 - 1 StR 59/50 - BGHSt 2, 150.
- 129.
So B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 891.
- 130.
Zur Unterlassensstrafbarkeit aufgrund nicht verhinderten Suizids Eisele, BT I, 4. Aufl. 2017, Rn. 186ff.; Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, vor §§ 211ff. Rn. 31.
- 131.
Hierzu Roxin FS Lüderssen 2002, 577; Satzger Jura 2011, 749; Fahl JA 2013, 674; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 04.08.2015 - 1 StR 624/14 - NJW 2015, 3047 = NStZ 2016, 95 = StV 2016, 435 (Anm. Engländer NJW 2015, 3049; Momsen-Pflanz StV 2016, 440).
- 132.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 83, 84.
- 133.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 85; Kargl ZStW 2007, 250.
- 134.
Hierzu Hardwig ZStW 1962, 27; Kaufmann FS von Weber 1963, 207; Grünwald FS Mayer 1966, 281.
- 135.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 87; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 11.04.2001 - 3 StR 456/00 - BGHSt 46, 373 = NJW 2001, 2484 = NStZ 2001, 600 (Anm. Lemme NStZ 2001, 602).
- 136.
B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 911; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 28.07.1970 - 1 StR 175/70 (Anm. Ulsenheimer JuS 1972, 252; Spendel JZ 1973, 137).
- 137.
Hierzu Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 87f.; Busch FS Mezger 1954, 165; Börker JR 1956, 87; Satzger Jura 2011, 432.; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 12.02.1952 - 1 StR 59/50 - BGHSt 2, 150 = NJW 1952, 552 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 86; Gallas JZ 1952, 371; Dreher MDR 1952, 711; Meister GA 1953, 166).
- 138.
S. nur Joecks, StGB, 11. Aufl. 2014, § 13 Rn. 74ff.
- 139.
Hierzu Gallas FS Mezger 1954, 311; Mangakis ZStW 1972, 447; Dingeldey Jura 1979, 478; Hruschka JuS 1979, 385; Hruschka FS Larenz 1983, 257; Lampe FS Lenckner 1998, 159; Gropp FS H. J. Hirsch 1999, 207; Neumann FS Roxin 2001, 421; Otto Jura 2005, 470; Rönnau JuS 2013, 113; Kretschmer JA 2015, 589; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 28.07.1970 - 1 StR 175/70 (Anm. Ulsenheimer JuS 1972, 252; Spendel JZ 1973, 137); BGH B. v. 30.07.2003 - 5 StR 221/03 (§ 266a StGB) - BGHSt 48, 307 = NJW 2003, 3787 = NStZ 2004, 283 = StV 2004, 208 (Anm. Martin JuS 2004, 254; Radtke NStZ 2004, 562).
- 140.
Freund, in: MK-StGB, 3. Aufl. 2017, § 13 Rn. 193ff.
- 141.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, vor § 32 Rn. 11a.
- 142.
S. B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 516.
- 143.
Näher Börker JR 1956, 87; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 29.05.1961 - GSSt 1/61 - BGHSt 16, 155 = NJW 1961, 1682 (Anm. Roxin, Höchstrichterliche Rspr. AT, 1998, Nr. 96; Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 31 Rn. 1ff.; Hemmer-BGH-Classics Strafrecht, 2003, Nr. 16; Bähr JuS 1961, 368; Fuhrmann GA 1962, 161; Kaufmann JZ 1963, 504).
- 144.
Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 88; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 16.07.1993 - 2 StR 294/93 - NJW 1994, 1357 = NStZ 1994, 29 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 20 Rn. 14ff.; Loos JR 1994, 511; Otto JK 1995 StGB § 13/25).
- 145.
Vgl. Fischer, StGB, 64. Aufl. 2017, § 13 Rn. 89, 90; näher Maihofer GA 1958, 289; Rudolphi MDR 1967, 1; Herzberg MDR 1973, 89.
- 146.
Z.B. Spendel NJW 1965, 1881.
- 147.
Hierzu Hillenkamp/Cornelius, 32 Probleme aus dem Strafrecht AT, 15. Aufl. 2017, 1. P.; Maihofer GA 1958, 289; Grünwald JZ 1959, 46; Herzberg MDR 1973, 89; Rönnau JuS 2014, 109; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 22.09.1992 - 5 StR 379/92 (Bahngleis) - BGHSt 38, 356 = NJW 1992, 3309 = NStZ 1993, 32 = StV 1993, 24 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 32 Rn. 1ff. und 12ff.; Otto JK 1993 StGB § 22/16; Niepoth JA 1994, 337); zuletzt OLG Hamburg B. v. 08.06.2016 - 1 Ws 131/16 - NStZ 2016, 530 (Anm. RÜ 2016, 640; Miebach NStZ 2016, 536; Wilhelm HRRS 2017, 68).
- 148.
Etwa Armin Kaufmann, Die Dogmatik der Unterlassungsdelikte, 1959, S. 210ff.
- 149.
Etwa Herzberg MDR 1973, 89 (96); RG U. v. 07.07.1927 - II 504/27 - RGSt 61, 360 (361f.).
- 150.
S. nur Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 22 Rn. 26 m.w.N.
- 151.
I.E. problematisch; zum Rücktritt vom Versuch des Unterlassungsdelikts Grünwald JZ 1959, 46; Lönnies NJW 1962, 1950; Stein GA 2010, 129; Engländer JZ 2012, 130; Murmann GA 2012, 711; aus der Rspr. vgl. BGH B. v. 20.12.2002 - 2 StR 251/02 (Gashahn) - BGHSt 48, 147 = NJW 2003, 1058 = NStZ 2003, 308 = StV 2003, 214 (Anm. Puppe, AT, 3. Aufl. 2016, § 21 Rn. 38ff.; famos 12/2002; Trüg JA 2003, 836; Martin JuS 2003, 619; Engländer JuS 2003, 641; RA 2003, 246; Puppe NStZ 2003, 309; Neubacher NStZ 2003, 576; Zwiehoff StV 2003, 631; Jakobs JZ 2003, 743; Seelmann JR 2004, 162).
- 152.
Hierzu Kielwein GA 1955, 225; Grünwald GA 1959, 110; Stree GA 1963, 1; Ranft ZStW 1982, 815; Schultz JuS 1985, 270; Sowada Jura 1986, 399; Bottke Coimbra-Symposium Roxin 1995, 235; Bottke FS Rudolphi 2004, 15; Hoffmann-Holland ZStW 2006, 620; Ranft FS Otto 2007, 403; Bachmann/Eichinger JA 2011, 105 und 509; Krüger ZIS 2011, 1; Haas ZIS 2011, 392; Satzger Jura 2015, 1055; Murmann FS Beulke FS 2015, 181; Otto JuS 2017, 289; aus der Rspr. vgl. BGH U. v. 17.07.2009 - 5 StR 394/08 (BSR) - BGHSt 54, 44 = NJW 2009, 3173 = NStZ 2009, 686 = StV 2009, 687 (Anm. Jahn JuS 2009, 1142; Rotsch ZJS 2009, 712; RÜ 2009, 636; RA 2009, 589; Stoffers NJW 2009, 3176; Berndt StV 2009, 689; Kretschmer JR 2009, 474; Mosiek HRRS 2009, 565; Barton jurisPR-StrafR 22/2009 Anm. 1 und jurisPR-StrafR 23/2009 Anm. 1; Thomas CCZ 2009, 239; Satzger JK 2010 StGB § 13/42; Mosbacher/Dierlamm NStZ 2010, 268; Warneke NStZ 2010, 312; Dannecker/Dannecker JZ 2010, 981; Spring GA 2010, 222; Kraft wistra 2010, 81; Fecker/Kinzl CCZ 2010, 13; Krüger ZIS 2011, 1; Schneider/Gottschaldt ZIS 2011, 573; Geiger CCZ 2011, 170; Brozat CCZ 2011, 227; Schwarz wistra 2012, 13; Raum CCZ 2012, 197; Schmid JA 2013, 835).
- 153.
Vgl. schon RG U. v. 16.06.1930 - II 419/30 - RGSt 64, 273 (275).
- 154.
Z.B. Lackner/Kühl, StGB, 28. Aufl. 2014, § 27 Rn. 5.
- 155.
Bosch JA 2007, 418 (21); Krüger ZIS 2011, 1 (6ff.).
- 156.
Wohlers/Gaede, in: NK, 4. Aufl. 2013, § 13 Rn. 26.
- 157.
S. nur B. Heinrich, AT, 5. Aufl. 2016, Rn. 1214 m.w.N.
- 158.
Näher Schöne JZ 1977, 150; Struensee JZ 1977, 217; Kaltenhäuser JA 2017, 268.
- 159.
S. z.B. zu § 227 StGB Kindhäuser, LPK, 6. Aufl. 2015, § 227 Rn. 2; Ingelfinger GA 1997, 573; aus der Rspr. vgl. zuletzt BGH U. v. 22.11.2016 - 1 StR 354/16 - NJW 2017, 418 = NStZ 2017, 223 (Anm. Kudlich JA 2017, 229; Berster NJW 2017, 420; Lorenz NStZ 2017, 226; Jansen jurisPR-StrafR 2/2017 Anm. 1).
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Rights and permissions
Copyright information
© 2018 Springer-Verlag GmbH Deutschland, ein Teil von Springer Nature
About this chapter
Cite this chapter
Bock, D. (2018). 16. Kapitel: Unechtes Unterlassungsdelikt (Begehen durch Unterlassen), § 13 StGB. In: Strafrecht Allgemeiner Teil. Springer-Lehrbuch. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-662-54789-2_16
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-54789-2_16
Published:
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-662-54788-5
Online ISBN: 978-3-662-54789-2
eBook Packages: Social Science and Law (German Language)