Zusammenfassung
Die nachfolgende Darstellung will und kann nicht erschöpfend sein; das verbietet schon der zur Verfügung stehende Raum; auch ist das nicht die Aufgabe einer Zusammenfassung, die sich im wesentlichen an Fachmänner wendet und daher nicht in letzter Linie Zwecken der Praxis dienen soll, für welche die wissenschaftlichen Grundlagen zu geben genügt. So konnte aus der Osteologie, zu deren erschöpfender Kenntnis genug Lehrbücher der allgemeinen Anatomie zur Verfügung stehen, nur soviel und in solcher Form entnommen werden, als zur Einsicht in den Aufbau der Nase usw. dient 1). Für das weite Gebiet der Einzelerscheinungen ferner darf der Wissensbegierige auf die angeführte Literatur, im besonderen auf die Monographien verwiesen werden. Es erschien am wichtigsten, für die fast unübersehbare und oft nur verwirrende Fülle der dort beschriebenen Vorkommnisse einen systematischen Leitfaden zu geben. Ihm dient neben der Phylo- vor allem die Ontogenese als Grundlage. Auf die Bedeutung der „typischen Varianten“ wird hingewiesen. Leider ist die Kenntnis ihrer relativen Häufigkeit besonders im Bereich der Genese auf unserem Gebiete sowie ihrer gegenseitigen Beziehungen noch zu gering, um die Aufstellung fester Typenreihen und damit jene Einfügung in eine Stammesgeschichte zu ermöglichen, deren allerdings noch in weiter Ferne stehende Vollendung allein erst volle Klärung zu gewähren imstande sein wird.
This is a preview of subscription content, log in via an institution.
Buying options
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Learn about institutional subscriptionsPreview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatur
Abramow: s. Martin, S. 847.
Adolphi: Anat. Anz. Bd. 38, S. 181. 1910.
Albinus, B. S.: Tabulae ossium humanorum, Lugdun 1753.
André: Thèse de Paris 1905.
Anton: Zeitschr. f. Heilk. Bd. 16, S. 355. 1895.
Benjamins: Arch. f. Ohren-, Nasen-u. Kehlkopfheilkunde Bd. 109, 1. T., S. 71. 1922.
Berengarius, Jac.: Comment. super. anat. Mundini. Bologna 1521. p. 414.
Beretta: Neurol. Zentralbl. 1921. S.961.
Bergeat: I. Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 4′ S. 1. II. Ibid. Bd. 6, S. 1.
Bertillon: Revue d’anthropolog. Sér. 3, Tome 2. p. 188. 1887.
Bertin: Traité d’osteologie. Tome 2, p. 100, 125, 363. Paris 1754.
Blind: Inaug.-Diss. München 1890.
Blumenbach, J. F.: I. Decas collect. suae craniorum. Götting:m 1790.
II. Geschichte und Beschreibung der Knochen des menschlichen Körpers. Göttingen 1807.
Boege, K.: Inaug.-Diss. Königsberg 1902.
Boenninghaus: Verhandl. d. Ver. dtsch. Laryngol. 1911. S. 187.
Bolk: Anat. Anz. 1917/18. H. 50, S. 277.
v. Bonin: Arch. f. Anthropol. 1912. N.F. 11, S. 185.
Bordenave: Mémoires de l’acad. royale de chirurg. Paris Tome 4, p. 225. 1768.
Braislin: Science, Tome 21, p. 169. 1894.
Braune und Clasen: Zeitschr. f. Anat. u. Entwicklnngsgeschichte Bd. 2, S. 1. 1876.
Broca: Revue d’anthropol. sér. 1, Tome 1, p. 1. 1872.
Buffon: Histoire naturelle. Tome 4, p. 151. Paris 1749 ff.
Casserius: De vocis auditusque organis histor. natur. Ferråra 1600.
Catlin: s. Reschreiter, S 38.
Charles: s. Martin, S. 847.
Chassaignac: s. Zuckerkandl II, S. 46.
Chudzinski: Bull. de la soc. d’anthropol. 1893. p.788.
Cloquet: Osphrésiologie. Übers. Weimar 1824. S. 9, 89.
Collignon: s. Martin, S. 447.
Collins, Sam.: Systeme of anat. etc. London 1685.
Columbus, Reald.: De re anat. libri XV. Basil. 1562. p. 45, 73.
Cryer: Journ. of the americ. med. assoc. Vol. 48, p. 284. 1907.
Daffner: Das Wachstum des Menschen. Leipzig 1847.
Deschamps: Abhandl. über die Krankheiten der Nase und ihrer Nebenhöhlen. Übers. Stuttgart; 1805.
Diemerbroek: Opera onmia anat. et med. Ultraject. 1685.
Disse: Arch. f. Anat. u. Entwicklungsgesch. 1889. Suppl. S. 29.
v. Doeveren: Specimen observat. acado etc. Groningen 1765. Tab. V u. p. 196.
Douglass: Monatsschrift f. Ohrenheilk. u. Laryngo-Rhinol. 1901. S. 392.
Duckworth: Journ. of anat. Vol. 41, p. 1.
Dursy: Zur Entwicklungsgeschichte des Kopfes. Tübingen 1869.
Dwight: Americ. journ. of the med. sciences. 1892. Febr.
Fallopia: Observat anat. Colon. 1562. p. 35.
Fein: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 26, S. 29. 1912.
Fischer, E.: Verhandl. d. Ver. süddtsch. Laryngol. S. 10.
Frédéric: Zeitschr. f. Morphol. u. Anthropol. Bd. 12, S. 371. 1910.
Gaupp: Die normalen Asymmetrien des menscWichen Körpers. Jena 1909.
van Gilse: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 33, S. 440. 1920.
Golling: Inaug.-Diss. München 1913.
Gruber, W.: I. Virchows Arch. f. pathol. Anat. u. Physiol. Bd. 65, S.. I1. 1875.
II. Ibid. Bd. 77, S. 136. 1877.
III. Ibid. Bd. 113, S. 530. 1888.
Grünwald: I. Die Lehre von den Naseneiterungen. 2. Aufl. München 1896.
Grünwald: II. Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 23, 1. 1910.
Grünwald: III. Ibid. Bd. 23, 2. 1910.
Grünwald: IV. Anat. Hefte 125, S. 373. 1910.
Grünwald: V. Die Krankheiten der Mundhöhle, des Rachens und der Nase. 3. Aufl. München 1912.
Grünwald: VI. Anat. Hefte 145. 1913.
Grünwald: VII. Monatsschr. f. Ohrenheilk. u. Larpgo-Rhinol. 1914. S. 178.
Grünwald: VIII. Anat. Hefte 164, S. 559. 1917.
Grünwald: IX. Arch. f. Larngol. u. Rhinol. Bd. 33, S. 561. 1921.
Gurwitsch: Gräfes Arch. f. Ophthalmol. Bd. 29., S. 31. 1883.
Haike: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 23, S. 206. 1910.
Haller, A.: I. Elementa physiologiae corp. hum. Lausanne Tome 5, p. 141. 1757-1780.
Haller, A.: II. Iconum anat. fascicul. 1–8. Göttingen 1743-1756, Tab. 2, Fig. 3″.
Hamy: Bulletin de la soc. d’anthropol. T. II, 4, S. 13. 1869.
Hansen und Pluder: 1903.
Hartmann: Anat. Anz. 1890. S. 236.
Harwood: System der vergl. Anatomie und Physiologie. (Cambridge.) Übers. Berlin 1799.
Henle: Handb. d. Anat. Bd. 1. 1855.
Herzfeld: Arch. f. mikroskop. Anat. Bd. 34, S. 197. 1889.
Heymann und Ritter: Zeitschr. f. Larnygol., Rhinol. u. ihre Grenzgeb. Bd. 1, S. 1. 1908.
Highmorus, Nath.: Corpor. hum. disquisitio anat. Haag 1651.
Hirsch, O.: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 26, 3. 1912.
v. d. Hoeven: I. Zeitschr. f. wiss. Zool. Bd. 2, S. 138. 1862.
v. d. Hoeven: II. Centralbl. f. Laryngol. 33. S. 75. 1917.
Holl: Wien. med. Wochenschr. 1882. S. 721, 735.
Hovorka: Die äußere Nase. Wien 1895.
Houzé: s. Martin, S. 453.
Hoyer: Morphol. Arbeiten. Bd.4, S. 151. 1895.
Huschka: Vers. dtsch. Naturforscher u. Ärzte (Jena 1836). Weimar 1837.
Hyrtl: Handb. d. topogr. Anat. Wien 1853.
Ilg: s. Reschreiter, S. 41.
Josephi: Anatomie der Säugetiere. Göttingen Bd. 1, S. 123. 1787.
Jourdain: Abhandlung über die Krankheiten des Mundes. Übers. Bd. 1, S. 9. Nürnberg 1784.
Jurasz: Die Krankheiten der oberen Luftwege. Heidelberg 1891.
Killian, G.: I. Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd.3, S. 17
Bd. 4, S. 1. 1895.
Killian, G.: II. Handb. d. Laryngologie usw. Bd. 3, S. 985 ff. 1900.
Killian, G.: III. Die Nebenhöhlen der Nase in ihren Lagebeziehungen zu den Nachbarorganen. Jena 1903.
Killian, G.: IV. Internat. Larygol.-Kongr. S. 258.
Kölliker: Festschrift f. Rinecker 1877.
Kollmann, Jul.: Lehrb. d. Entwicklungsgesch. d. Menschen Jena 1898.
Lange, V.: Die Erkrankungen der Nasenscheidewand. Handb. d. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 3, S. 440. 1900 (Literatur).
Langer: Anat. der äußeren Formen. Wien 1884.
Lothrop: The anat. and surg. of the frontal sinus etc. Ann. of surg. Boston 1899.
Macalister: I. Journ. of anat. Vol. 32, p. 223.
Macalister: II. Proc. of the roy. soc. of London Au. B. 1884. p. 220.
Manouvrier: Bull. de la soc. d’anthropol. Tom. 12, p. 7. 1893.
Mantegazza: Arch. antropol. crim. psichiatr. e med. Vol. 3, p. 253.
Martin: Lehrb. d. Anthropol. Jena 1914.
Mayer: Arch. f. physikal. Heilk. 1849. S. 235.
Menzel: Monatsschr. f. Ohrenheilk. u. Laryngo-Rhinol. 1905. 9.
Meckel: Handb. d. pathol. Anat. Bd. 1. 1812 u. Bd. 2. 1816.
Mérejkowsky: Bull. de la soc. d’anthropol. Tom. 5, 3, p. 293. 1882.
Merkel, F.: Anat. Hefte 1, S.213. 1892.
Meyer, G. H.: Lehrb. d. physiol. Anat. usw. Leipzig 1856.
Mihalkovics: Anatomie und Entwicklungsgeschichte der Nase und ihrer Nebenhöhlen. Handb. d. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 1. 1900.
Minkema: Centralbl. f. Laryngol. 37. S. 75. 1917.
Mingazzini: Atti della R. Acad. d. Roma. Vol. 5, Ser.2. 1890.
Morgagni, J. B.: Adversaria anat. Bologna 1716. Leyden Bd. 1, S. 38. 1723. u. Bd. 6, S. 116.
Most: Topographie des Lymphgefäßapparates des Kopfes usw. Berlin 1908.
Onodi, A.: I. Monatsschr. f. Ohrenheilk. u. Laryngo.-Rhinol. Bd. 35, S. 392. 1904.
Onodi, A.: II. Die Nebenhöhlen der Nase. Wien 1905.
Onodi, A.: III. Das Gehirn und die Nebenhöhlen der Nase. Wien 1908.
Onodi, A.: IV. Die Nebenhöhlen der Nase beim Kinde. Wien 1911.
Onodi, A.: V. Zeitschr. f. Ohrenheilk. u. f. Krankh. d. Luftwege. Bd. 68, S. 275. 1912.
Onodi, A.: VI. Die Beziehungen der Tränenorgane zur Nasenhöhle usw. Wien 1913.
Onodi, L.: I. Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 26, S. 357. 1912.
Onodi, L.: II. Monatsschr. f. Ohrenheilk. u. Laryngo-Rhinol. Bd. 53. 6, 7. 1919.
Palfyn: Anat. chirurg. (von Petit). Paris Tom. 2, p. 409 ff. 1753.
Parker: Ref. Monatsschr. f. Ohrenheilk. u. Laryngo-Rhinol. 1908. S. 895.
Patrzek: Internat. klin. Rundschau. 1890. S. 575.
Perna: Arch. f. Anat. u. Entwicklungsgesch. 1906. S. 119.
Pirogoff: Anat. topogr. Petersburg 1859.
Portal: Cours d’anat. méd. Paris Tom. 1, p. 138. 1804.
Ranke: Der Mensch. Leipzig u. Wien. 1894.
Reche: Korrespondenzbl. d. dtsch. Ges. f. Anthropol. Bd. 38, S. 49. 1907.
Reschreiter: Inaug.-Diss. München 1878.
Reininger, Seb.: Inaug.-Diss. Altdorf 1722.
Riolan: bei Palfyn.
Ritter: Zeitschr. f. Laryngol., Rhinol. u. ihre Grenzgeb. Bd. I, S. 621. 1909.
Rüpke, F.: Arch. f. Laryngol. Bd. 8, S. 308. 1898.
Ruysch: Thesaurus anat. Bd. 3, S. 49, 66. 1710.
Sandifort, P. J.: I. Observat. anat.-pathol. Leyden 1776.
Sandifort, P. J.: II. Deglutitionis Mechanismus. Leyden 1805.
Santorini, J. D.: Observat. anat. Venedig 1724.
Scarpa, A.: Anat. disquisitiones de auditu et olfactu. Ticini 1789.
Sappey: Description et Iconographie des vaisseaux lymphatiques etc. Paris 1874-1885.
Schaus: Arch. f. klin. Ohirurg. Bd. 35, S. 147. 1887.
Scheier: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 12. S. 296. 1902.
Schiefferdecker: Handb. d. Laryngol., Rhinol. usw. Bd. 1, S. 115. 1900.
Schmidt, C.: Münch. med. Wochenschr. 1907. S. 237.
Schmidt, Chr.: Zeitschr. f. Ohrenheilk. u. f. Krankh. d. Luftwege Bd.75, S. 324. 1917w (Korrosionsanatomie).
Schürch: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 18, S. 229. 1906.
Sergi: Schulz, 1852. S. 28.
Seydel: Morphol. Jahrb. 17. 1891.
Shambaugh: Journ. of the Americ. med. assoc. Vol. 48. p. 358. 1907.
Siebenmann: Festschrift f. Kocher. 1891. S. 121.
Sieur et Jacob: I. Bull. et memo de 180 soc. anat. de Paris Tom. 84, p. 1028. 1899.
Sieur et Jacob: II. Recherches etc. sur les fosses nasales. Paris 1901.
Simon, M. E.: Thése de Paris 1859.
Simon, Ph. H. F.: Inaug.-Diss. Erlangen 1802 (mit älterer Literatur).
Sluder: Arch. f. Laryngol. u.. Rhinol. Bd. 27, S. 369. 1913.
Soemmering, S. Th.: Abbildungen der menschlichen Organe des Geruches. Frankfurt a. M. 1809.
Spurgat: Anat. Anz. 1893. S.228.
Steno, N.: Observat. anat. etc. Leyden 1662. S. 107.
Stieda, L.: Anat. Anz. 1891. S. 232.
Stier: Inaug.-Diss. Rostock 1895.
Sturmann: Berl. klin. Wochenschr. 1901. S. 744.
Thorsch: Klin. Monatsbl. f. Augenheilk. Bd. 47, S. 530. 1909.
v. Török: Internat. Monatsschr. f. Anat. Bd. 15, S. 81. 1898.
Topinard: Bull. de 180 soc. d’anthropol. Sér. 3, Tom. 4, p. 184. 1881.
Turner, L.: Ref. Monatsschr. f. Ohrenheilk. u. Laryngo-Rhinol. Bd. 48, S. 92. 1899.
Virchow, H.: I. Zeitschr. f. Ethnol. Bd. 44, S. 289.1912.
II. Ibid. Bd. 45, S. 613. 1913.
Virchow, R.: I. Untersuchungen über die Entwicklung des Schädelgrades. Berlin 1857.
Virchow, R.: II. Abhandlg. d. Akad. d. Wissensch. zu Berlin 2. Abt., S. 1. 1876.
Vesalius: De fabrica corpor. humani disquis.
Volz: bei Martin.
Wahby: Journ. of anat. and physiol. Vol. 38, p. 49. 1904.
Weber, M. J.: Vollst. Handb. d. Anat. usw. Bonn 1839.
Weber, O.: Die Kunst der Hethiter. Orbis pictus. Bd. 9. 1922.
Wertheim: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 11, S. 169. 1901.
v. Wichert: Inaug.-Diss. Königsberg 1891.
Wiedemann, C. R. W.: Zusätze zu Harwood (s. d.)
Wiedersheim: Zeitschr. f. Morphol. u. Anthropol. Bd. 3, S. 300. 1901.
Winckler, E.: I. Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 1, S. 178. 1894.
Winckler, E.: II. BRESGENS Samml. Bd. 3, S. 1. 1898.
Winslowe: Exposit. anat. de 180 structure du corps humain. Paris Tom. 1, p. 92. 1732.
Zemann: Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 28, S. 378. 1914.
Young: Journ. of Laryngology. 37. p. 613. 1922.
Zuckerkandl: I. Kranien der Novarasammlung. Wien 1875.
Zuckerkandl: II. Normale und pathol. Anatomie der Nasenhöhle und ihre pneumatischen Anhänge. 2. Bd. 1892.
Zuckerkandl: III. Dasselbe. Bd. 1, 2. Aufl. 1893.
Zwillinger: I. Arch. f. Laryngol. u. Rhinol. Bd. 26, S. 66. 1912.
II. Ibid. Bd. 28, S. 271. 1914 (Lymphbahnen).
Author information
Authors and Affiliations
Editor information
Editors and Affiliations
Additional information
Besonderer Hinweis
Dieses Kapitel ist Teil des Digitalisierungsprojekts Springer Book Archives mit Publikationen, die seit den Anfängen des Verlags von 1842 erschienen sind. Der Verlag stellt mit diesem Archiv Quellen für die historische wie auch die disziplingeschichtliche Forschung zur Verfügung, die jeweils im historischen Kontext betrachtet werden müssen. Dieses Kapitel ist aus einem Buch, das in der Zeit vor 1945 erschienen ist und wird daher in seiner zeittypischen politisch-ideologischen Ausrichtung vom Verlag nicht beworben.
Rights and permissions
Copyright information
© 1925 Julius Springer in Berlin
About this chapter
Cite this chapter
Grünwald, L. (1925). Deskriptive und topographische Anatomie der Nase und ihrer Nebenhöhlen. In: Albrecht, W., et al. Die Krankheiten der Luftwege und der Mundhöhle. Handbuch der Hals- Nasen- Ohren- Heilkunde, vol 1-5 / 1. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-92481-1_1
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-92481-1_1
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-540-01020-3
Online ISBN: 978-3-642-92481-1
eBook Packages: Springer Book Archive