Zusammenfassung
Zu keiner Zeit haben Beschränkungen des Handelns, Haltens, Zubereitens oder der Verwendung von Giften Vergiftungen auch großen Stils verhindert und vielleicht nicht einmal sonderlich erschwert, weil Geld auch sehr fest verschlossene Giftschränke der Giftbesitzer stets hat öffnen können. Es nützte in Rom nichts, daß ein Senatskonsult die Arzneiwarenhändler wegen leichtfertigen Verkaufes von Giften: Schierling, Aconit, Mandragora, Kanthariden, Buprestis, Fichtennadelraupe, den Strafen der Lex Cornelia unterwarf, auch nicht, daß in Griechenland, wie schon einige Jahrhunderte früher Theophrast schrieb, allein nur der Besitz von Aconit die Todesstrafe bedingte1), oder das mehr als anderthalb Jahrtausende später Gesetze in Frankreich und Deutschland schwere Strafen für unbefugtes Abgeben oder Beziehen von Gift festsetzten2).
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatur
Theophrast, Historia plantarum, lib. IX, cap XVI, Amstelodami 1644, p. 1131. — In Griechenland bestand ein solches Gesetz nicht. Theophrast wird diese Bemerkung wohl auf indischen Gebrauch bezogen haben wollen. Davon konnte er durch die Begleiter Alexanders des Großen Kunde bekommen haben.
Vgl. Buch 8: Arsen.
Flavii JosephiOpera, edit. Niese, vol. I, Antiquitat. Judaic., lib. IV, cap. VIII, 34: »Φαρμάκων μήτε θανάσιμον μήτε τω̑ν εἰς ἄλλας βλάβας πεποιημένωνἸσραηλιτω̑ν έχέτω μηδὲ εἷς· ἐὰν δὲ κεκτημένος φωραθῂ τεθνάτω, του̑το πάσχων ὃ διέτηκεν ἂν ἐκείνους καθ̕ ὧν τὸ φάρμακον ἦν παρεσκευασμένον.
Josephus, l. c., lib. XVII, cap. VI.
MarciEvangelium XVI, 18: ». . . . et si mortiferum quid biberint non eos nocebit.«
Quintilian, Declamationes, ed. Burmannii 1620, tom. II, p. 279.
Plutarch, Artoxerxes, cap. XIX: »λίθος ἔστι πλατύς· ἐφ̕ οὗ τὴν κεφαλὴν καταθέντες αὐτω̑ν, έτέρῳ λίθῳ παίουσι καὶ πιέζουσιν, ἄχρι οὗ συνθαλάσωσι τὸ πρόσωπον καὶ τὴν κεφαλήν.«
Ctesiae Cnidii quae supersunt, Götting. 1823, p. 153: »Γίγιν ἣν ὑπουργη̑σαι τῂ φαρμακείᾳ«.
Cicero, Oratio pro Cluentio, cap. 54: »quicunque fecerit, vendiderit, emerit, dederit [venenum] . . . .«
Paulus, Rec. Sent., V. 23, § 1. — Marcianus, lib. 3 § 5 ff. ad Legem Corneliam de sic. et venefic.
Codex Iustinianus, De malefic. et mathemat., lib. I: »hominem extinguere veneno quam occidere gladio«.
Iustinian, Institutiones, lib. IV, cap. 18, edit. Huschke, p. 201: »Eadem lege et venefici capite damnantur, qui artibus odiosis tarn venenis quam susurris magicis homines occiderint vel mala medicamenta vendiderunt.«
Lib. IX seq. De lege Pompejana de parricid. L. un. C. de his qui par. vel lib. occid. — Ehrmann, De veneficio doloso, Argentor. 1781, in Schlegel, Collect. Opuscul. . . . vol. III, p. 180.
De lege Pompej., lib. I, II, VI, VII.
Plato, De legibus, lib. XI: »Ὃς ἂν φαρμακεύῃ τινὰ έπὶ βλάβῃ, μὴ θανασίμῳ μήτε αύτου̑, μήτε ἀνθρώπων τω̑ν ἐκείνου, βοσκημάτων δὲ ἢ σμηνω̑ν, εἰτ̕ ἄλλῃ βλάβῃ, εἰτ̕ οὒν θανασίμῳ. ἐὰν μὲν ἰατρὸς ὣν τυγχάνη, καὶ ὂφλῃ δίκην φαρμάκων, θανάτω ζημιούσθω ἐὰν δὲ ἰδιώτης, ὂτι χρὴ παθειͅν ἢ ἀποτίσαι τιμάτω περὶ αὐτουͅ τὸ δικαστήριον..«
Aelian, Variae historiae, lib. V, cap. XVIII: »Ἡ ἑξ Ἀρείουπάγου βουλὴ ἐπεί τινα φαρμακίδα συνέλαβον καὶ ἔμελλον θανατώσειν, ού πρότερον αὐτὴν ἀπέκτειναν, πρὶν ἢ ἀπεκύησεν.«
Exodus, Kap. 22, Vers 17.
Philonis Opera, edit. L. Cohn 1906, De specialibus legibus, lib. III, cap. 92 (17), p. 176: »ὅθεν κελεύει φαρμακευτὰς καὶ φαρμακίδας μηδεμίαν ήμέραν, ἀλλὰ μηδ̕ ὥραν έπιβιουͅν, άλλ̕ ἅμα τᾡ ἁλῳναι τεθνάναι μηδεμιᾳς ἐγγινομένης προφάσεως εἰ εἰς ἀναβολὴν καὶ ύπέρθεσιν της τιμωρίας.«
Ibid. ». . . . καὶ νομίζοντας εὐαγὲς εἶναι . . . .«
Gratiani Decretum 26, quaestio 1. 2. 3. 4. 5. — Constitutiones Alexandri VI, Adriani VI, Sixti IV. Decretal. lib. VII.
Lindenbrog, Codex legum antiquar. 1613: Lex Ripuar., tit. LXXXIII. — Lex Langobardor., lib. I, tit. III, IV, V. — Lex Bajuvar., tit. III, cap. VI. — Lex Angliorum, tit. XIV. — Bromton, Ancient laws.
Gengler, l. c. p. 155 ff.
Annales Fuldenses ad annum 899.
Monum. German. historic., tom. II, p. 601, 639, 652.
Tit. XIV: ». . . . aut si campionem non habuerit ipsa ad novem vomeres ignitos examinanda mittatur.«
Lex Salica XXII, § 1: »Si quis alteri herbas dederit bibere et mortuus fuerit VIII M. den. qui faciunt sol. CC culpabilis judicetur. § 2: Si vero biberit et mortuus non fuerit MMD den. ille qui dedit culpabilis judicetur. — Lex Ripuar., tit. 83, § 2. — Lex Bajuvar., tit. III, cap. 6, 7. — Lex Visigothor, lib. VI, tit. II, § 2. — Lex Rothar., cap. 140 etc.
Constitutio Sicula, tit. XLI. Rex Rogerius: I »Mala et obnoxia medicamenta ad alienandos animos, seu venena qui dederit, vendiderit vel habuerit capitali sententia feriatur.« II Ibid. Imperator Fridericus: »Quicunque toxicum aut malum venenum, quod ad confectionem utile vel necessarium non sit, habuerit vel vendiderit suspendatur.«
Gengler, l. c.
Sächsisches Landrecht, Buch 1, Art. 57, herausgeg. von Loss, 1545, fol. LXIV.
Sachsenspiegel, Buch 2, Art. 14, § 7: »Welk kersten man oder wif unglouich is unde mit touere ümme gat. unde mit uorgifnisse. unde des uorwumen wert. den scal men up ener hord bernen.«
Schwabenspiegel § 174: »Swel cristen mensche ungeloubig ist . . . .«
Statuta und Willkuhr der Freyen und heiligen Römischen Reiches Stadt Mühlhausen, Buch 5, Art. XIV, § 1. Männer gerädert, Frauen ertränkt.
Roch, Neue Schlesische Chronik, S. 189.
Chroniken deutscher Städte, Bd. 10, S. 384.
Möhsen, Beschreibung einer Berliner Medaillen-Sammlung, Teil 2, 1781, S. 520.
Möhsen, l. c. S. 439.
Möhsen, l. c. S. 443.
Allgemeines Landrecht für die preußischen Staaten, Teil 2, Titel XX, § 862 ff.
Édit du Roi pour la punition de différens crimes, donné à Versailles au mois de Juillet 1682. — Renouvellé par la déclaration du Roi concernant les Empoisonneurs, donné à, Versailles le 14. Mars 1780.
Constit. Domin. Mediolan., lib. IV, tit. de poenis.
Al. Cremanius, De jure crimin., tom. I, lib. I, pars 1, cap. 5, § 200.
Johannes a Sancto Victore [Johannes monach. Paris.], Memoriale historiarum ad ann. 1308 in: Recueil des histor. des Gaules et de la France, tom. XXI, p. 651: »Circa hoc tempus captus est dominus de Ulmeto, miles satis nobilis et dives, et ductus Parisius in castelleto, districtoque carceri mancipatus. Capti sunt etiam alii pro eadem causa, et ibidem incarcerati. Quae siquidem causa fuit quia uxorem suam nobilem dominam . . . filiam domini Matthaei de Tria senioris . . . ob amorem inordinatum suae concubinae procuraverat veneficiis vel maleficiis, occidi vel extingui secundum judicium medicorum. Ob hoc igitur dicta concubina et quaedam aliae criminis hujusmodi fautrices et reae, Parisius ductae, vitam turpiter amiserunt ignis combustione vel subterratione, prout dignae erant.«
Val. Maximus, Factor. et dictorum memorabil. libr. novem, lib. VI, cap. III, § 8: »Publicia, quae Postumium Albinum consulem, item Licinia, quae Claudium Asellum viros suos veneno necaverant, propinquorum decreto strangulatae sunt: non enim putaverunt severissimi viri in tam evidenti scelere longum publicae quaestionis tempus expectandum.«
Sanio, ad Leg. Corneliam, p. 39.
Sueton, l. c.: »Philemonem a manu servum qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte puniit.«
Jamaique 1696, § 32. — Ordonance du Roi sur les vénéfices et poisons 1724, févr., Art. 1. 2. — Arrêt de Règlement du Conseil supér. du Cap, concernant les empoisonnements par les esclaces, 11 Mars, 1758. — Déclaration du Roi sur les nègres, qui composent des remèdes 1743, 1 févr. — Arrêt du Conseil souverain de la Martinique 1769, 5. Sept.
Theophrast, Histor. plantar., lib. IX, cap. 16: »Θρασύας δὲ ὁ Μαντεὺς εὑρηκέναι τι τοιου̑τον ἒλεγεν ὥστε ῥᾳδίαν ποιει̑ν καὶ ἄπονον τὴν ἀπόλυσιν, τοιͅς όποιͅς χρώμενος κώνείου τε καὶ μη̑κωνος καὶ ἑτέρων τοιούτων . . .«
Plinius, Histor. natur., lib. XXV, cap. 13: »Cicuta quoque venenum est, publica Atheniensium poena invisa.«
Tacitus, Annales, lib. XV, cap. 64: ». . . . venenum quo damnati publico Atheniensium judicio extinguebantur.
Diodorus Siculus, lib. XVIII: ». . . . κατὰ τὸ πάτριον ἔθος.«
Aelian, lib. XII, cap. 49: ». . . . Φωκίων πολλάκις στρατηγήσας κατεγνώσθη θανάτῳ καὶ ἦν τῷ δεσμωτηρίῳ και ἔμελλε πιει̑σθαι τὸ κώνειον.«
Plutarch, Phocion.
Xenophon, Historiae, lib. II: ». . . . ἀποθνήσκειν ἀναγκαζόμενον τὸ κώνειον πιειͅν. — Aelian, lib. IX, cap. 21: ». . . . ὑπὸ τω̑ν τριάκοντα ἀνηρέθη πιει̑ν κώνειον κατά ἀναγκαθείς.«
Diodorus Siculus, Bibliotheca history., lib. XIV, cap. 5.
Lysias, Oratio contra Eratosthenem, XI, cap. 5: ». . . . Πoλεμάρχῳ δὲ παρέγγειλαν οἱ τριάκοντα τὸ υ̑π̕ ἐκείνων εἰθισμένον παράγγελμα πίνειν κώνειον, πρὶν τὴν αἰτίαν εἰπει̑ν δἰ ἥντινα ἕμελλεν ἀποθανει̑σθαι.«
Seneca, Epistola XIII: »Cicuta magnum Socratem fecit.« — De providentia, cap. III: »quod illam potionem publice mixtam non aliter quam medicamentum obduxit.«
Plato, Apologie, 19: »Σωκράτης ἀδικει̑, καὶ περιεργάζεται, ζητω̑ν τούτο ὑπὸ γη̑ν καὶ τὰ ἐπουράνια, καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιι̑ν, καὶ ἄλλους ταυ̑τα διδάσκων.«
Diodorus, Bibliotheca historica, lib. XIV, cap. 37: »Αθήνησι δὲ Σωκράτης ὁ φιλόσοφος ὑπ̕ Ἀνίτου καὶ Μελήτου καθηγορηθεὶς ἐπ̕ ἀσεβείᾳ καὶ φθορᾷ τω̑ν νέων, θανάτῳ κατεδικάστη καὶ πιὼν κώνειον ἐτελεύτησεν.«
Diogenes Laertius, lib. II: ». . . . καὶ δεθει̑ς μετ̕ οὐ πολλὰς ἡμέρας ἔπιε τὸ κώνειον.«
Suidas, Lexicon, edit. Küster, tom. I, p. 678 unter dem Worte: Ἑδημοσίωσαν und tom. I, p. 662 unter Aischines: »Ο δὲ Αἰσχίνης ἐπειδὴ συναίρων ἐν δίκῃ τινὶ διέφθειρε τοὺς δικαστὰς, ἐμπληθεὶς ἅμα αὐτοι̑ς ἐν δεσμωτηρίῳ, καὶ κώνειον πιὼν, ἀπέθανε.«
Origines, Contra Celsum, lib. VII, cap. XLVIII.
St. Hieronymi Opera, Veronae 1735, tom. II, p. 320. Adversus Jovianum, lib. I.
Nicander, Theriaca, vers. 186–206: Καὶ τέ συ κωνείου βλαβόεν τεκμήρεο ’πω̑μα, Κει̑νο ποτὸν δὴ γάρ τε κορήατι φοινὸν ἰάπτει, Νύκτα φέρον σκοτόεσσαν, ἐδίνησεν δὲ καὶ ὄσσε Ἴχνεσι δὲ σφαλερσί τε καὶ έμπάζοντες ἀγυιαι̑ς Χερςὶν ἐφερπύζουσι. Κακὸς δ̕ὑπὸ νείατα πνιγμός Ἴσθμια καὶ φάρυγος στεινὴν ἐμφράσσεται οι̑μον, Ἄϰρα δέ τοι ψύχει . . .
Vers 123.
Horaz, Satyrae, lib. II, satin 1: ». . . . Scaevae vivacem crede nepoti Matrem: nil faciet sceleris pia dextera: mirum! Ut neque calce lupus quemquam, neque dente petit bos; Sed mala tollet anum vitiato melle cicuta.«
Dioskorides, lib. IV, cap. 79: »Ἐστὶ δέ καὶ αὐτὸ κώνειον τω̑ν φθαρτικω̑ν κατὰ ψύξιν ἀναιρου̑ν.«
Galen, De simplic., lib. in, cap. XVIII: »Οὕτως ούὖν τὸ κώνειον ἄνθρωπον μὲν ἀναιρει̑ . . .«
Plinius, Histor. natur., lib. XXV, cap. XCV.
Idiem ». . . . Semine trito expressus, et sole densatus in pastilles, necat . . .«
Plutarch. Phocion. »Πεπωκότων δὲ ἤδη πάντων τὸ φάρμακον ἀπέλιπε. καὶ ὁ δημόσιος, οὐκ ἔφη τρίψειν ἕτερον, εἰ μὴ λάβοι δώδεκα δράχμας, ὅσου τὴν ὁλκὴν ὠνει̑ται.«
Justinus, lib. XXXII, cap.i: »Inde in carcerem ducto verecundia magnitudhvs ejus venenum dederunt, quod ille laetus ac si vicisset, accepit.«
Duteil, Dictionnaire des hieroglyphes, zit. von Hoefer, Histoire de la Chimie, tom. I, 1866. d. 232.
Plinius, Hist. natur., lib. XXIV, cap. CII, edit. Littré tom. II, p. 159: »Ophiusam in Elephantine ejusdem Aethiopiae, lividam, difficilemque aspectu, qua pota terrorem minasque serpentium observari, ita ut mortem sibi eo metu consciscant: ob id cogi sacrilegos illam bibere.«
L. Lewin, Lehrb. d. Toxikologie, 2. Aufl. S. 345.
L. Lewin, ebendort, S. 347.
Additional information
Besonderer Hinweis
Dieses Kapitel ist Teil des Digitalisierungsprojekts Springer Book Archives mit Publikationen, die seit den Anfängen des Verlags von 1842 erschienen sind. Der Verlag stellt mit diesem Archiv Quellen für die historische wie auch die disziplingeschichtliche Forschung zur Verfügung, die jeweils im historischen Kontext betrachtet werden müssen. Dieses Kapitel ist aus einem Buch, das in der Zeit vor 1945 erschienen ist und wird daher in seiner zeittypischen politisch-ideologischen Ausrichtung vom Verlag nicht beworben.
Rights and permissions
Copyright information
© 1920 Julius Springer in Berlin
About this chapter
Cite this chapter
Lewin, L. (1920). Die Beziehungen von Gesetzen zu Gift. In: Die Gifte in der Weltgeschichte. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_4
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_4
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-642-90040-2
Online ISBN: 978-3-642-91897-1
eBook Packages: Springer Book Archive