Skip to main content

Die Beziehungen von Gesetzen zu Gift

  • Chapter
Die Gifte in der Weltgeschichte
  • 127 Accesses

Zusammenfassung

Zu keiner Zeit haben Beschränkungen des Handelns, Haltens, Zubereitens oder der Verwendung von Giften Vergiftungen auch großen Stils verhindert und vielleicht nicht einmal sonderlich erschwert, weil Geld auch sehr fest verschlossene Giftschränke der Giftbesitzer stets hat öffnen können. Es nützte in Rom nichts, daß ein Senatskonsult die Arzneiwarenhändler wegen leichtfertigen Verkaufes von Giften: Schierling, Aconit, Mandragora, Kanthariden, Buprestis, Fichtennadelraupe, den Strafen der Lex Cornelia unterwarf, auch nicht, daß in Griechenland, wie schon einige Jahrhunderte früher Theophrast schrieb, allein nur der Besitz von Aconit die Todesstrafe bedingte1), oder das mehr als anderthalb Jahrtausende später Gesetze in Frankreich und Deutschland schwere Strafen für unbefugtes Abgeben oder Beziehen von Gift festsetzten2).

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 49.99
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Softcover Book
USD 74.99
Price excludes VAT (USA)
  • Compact, lightweight edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Preview

Unable to display preview. Download preview PDF.

Unable to display preview. Download preview PDF.

Literatur

  1. Theophrast, Historia plantarum, lib. IX, cap XVI, Amstelodami 1644, p. 1131. — In Griechenland bestand ein solches Gesetz nicht. Theophrast wird diese Bemerkung wohl auf indischen Gebrauch bezogen haben wollen. Davon konnte er durch die Begleiter Alexanders des Großen Kunde bekommen haben.

    Google Scholar 

  2. Vgl. Buch 8: Arsen.

    Google Scholar 

  3. Flavii JosephiOpera, edit. Niese, vol. I, Antiquitat. Judaic., lib. IV, cap. VIII, 34: »Φαρμάκων μήτε θανάσιμον μήτε τω̑ν εἰς ἄλλας βλάβας πεποιημένωνἸσραηλιτω̑ν έχέτω μηδὲ εἷς· ἐὰν δὲ κεκτημένος φωραθῂ τεθνάτω, του̑το πάσχων ὃ διέτηκεν ἂν ἐκείνους καθ̕ ὧν τὸ φάρμακον ἦν παρεσκευασμένον.

    Google Scholar 

  4. Josephus, l. c., lib. XVII, cap. VI.

    Google Scholar 

  5. MarciEvangelium XVI, 18: ». . . . et si mortiferum quid biberint non eos nocebit.«

    Google Scholar 

  6. Quintilian, Declamationes, ed. Burmannii 1620, tom. II, p. 279.

    Google Scholar 

  7. Plutarch, Artoxerxes, cap. XIX: »λίθος ἔστι πλατύς· ἐφ̕ οὗ τὴν κεφαλὴν καταθέντες αὐτω̑ν, έτέρῳ λίθῳ παίουσι καὶ πιέζουσιν, ἄχρι οὗ συνθαλάσωσι τὸ πρόσωπον καὶ τὴν κεφαλήν.«

    Google Scholar 

  8. Ctesiae Cnidii quae supersunt, Götting. 1823, p. 153: »Γίγιν ἣν ὑπουργη̑σαι τῂ φαρμακείᾳ«.

    Google Scholar 

  9. Cicero, Oratio pro Cluentio, cap. 54: »quicunque fecerit, vendiderit, emerit, dederit [venenum] . . . .«

    Google Scholar 

  10. Paulus, Rec. Sent., V. 23, § 1. — Marcianus, lib. 3 § 5 ff. ad Legem Corneliam de sic. et venefic.

    Google Scholar 

  11. Codex Iustinianus, De malefic. et mathemat., lib. I: »hominem extinguere veneno quam occidere gladio«.

    Google Scholar 

  12. Iustinian, Institutiones, lib. IV, cap. 18, edit. Huschke, p. 201: »Eadem lege et venefici capite damnantur, qui artibus odiosis tarn venenis quam susurris magicis homines occiderint vel mala medicamenta vendiderunt.«

    Google Scholar 

  13. Lib. IX seq. De lege Pompejana de parricid. L. un. C. de his qui par. vel lib. occid. — Ehrmann, De veneficio doloso, Argentor. 1781, in Schlegel, Collect. Opuscul. . . . vol. III, p. 180.

    Google Scholar 

  14. De lege Pompej., lib. I, II, VI, VII.

    Google Scholar 

  15. Plato, De legibus, lib. XI: »Ὃς ἂν φαρμακεύῃ τινὰ έπὶ βλάβῃ, μὴ θανασίμῳ μήτε αύτου̑, μήτε ἀνθρώπων τω̑ν ἐκείνου, βοσκημάτων δὲ ἢ σμηνω̑ν, εἰτ̕ ἄλλῃ βλάβῃ, εἰτ̕ οὒν θανασίμῳ. ἐὰν μὲν ἰατρὸς ὣν τυγχάνη, καὶ ὂφλῃ δίκην φαρμάκων, θανάτω ζημιούσθω ἐὰν δὲ ἰδιώτης, ὂτι χρὴ παθειͅν ἢ ἀποτίσαι τιμάτω περὶ αὐτουͅ τὸ δικαστήριον..«

    Google Scholar 

  16. Aelian, Variae historiae, lib. V, cap. XVIII: »Ἡ ἑξ Ἀρείουπάγου βουλὴ ἐπεί τινα φαρμακίδα συνέλαβον καὶ ἔμελλον θανατώσειν, ού πρότερον αὐτὴν ἀπέκτειναν, πρὶν ἢ ἀπεκύησεν.«

    Google Scholar 

  17. Exodus, Kap. 22, Vers 17.

    Google Scholar 

  18. Philonis Opera, edit. L. Cohn 1906, De specialibus legibus, lib. III, cap. 92 (17), p. 176: »ὅθεν κελεύει φαρμακευτὰς καὶ φαρμακίδας μηδεμίαν ήμέραν, ἀλλὰ μηδ̕ ὥραν έπιβιουͅν, άλλ̕ ἅμα τᾡ ἁλῳναι τεθνάναι μηδεμιᾳς ἐγγινομένης προφάσεως εἰ εἰς ἀναβολὴν καὶ ύπέρθεσιν της τιμωρίας.«

    Google Scholar 

  19. Ibid. ». . . . καὶ νομίζοντας εὐαγὲς εἶναι . . . .«

    Google Scholar 

  20. Gratiani Decretum 26, quaestio 1. 2. 3. 4. 5. — Constitutiones Alexandri VI, Adriani VI, Sixti IV. Decretal. lib. VII.

    Google Scholar 

  21. Lindenbrog, Codex legum antiquar. 1613: Lex Ripuar., tit. LXXXIII. — Lex Langobardor., lib. I, tit. III, IV, V. — Lex Bajuvar., tit. III, cap. VI. — Lex Angliorum, tit. XIV. — Bromton, Ancient laws.

    Google Scholar 

  22. Gengler, l. c. p. 155 ff.

    Google Scholar 

  23. Annales Fuldenses ad annum 899.

    Google Scholar 

  24. Monum. German. historic., tom. II, p. 601, 639, 652.

    Google Scholar 

  25. Tit. XIV: ». . . . aut si campionem non habuerit ipsa ad novem vomeres ignitos examinanda mittatur.«

    Google Scholar 

  26. Lex Salica XXII, § 1: »Si quis alteri herbas dederit bibere et mortuus fuerit VIII M. den. qui faciunt sol. CC culpabilis judicetur. § 2: Si vero biberit et mortuus non fuerit MMD den. ille qui dedit culpabilis judicetur. — Lex Ripuar., tit. 83, § 2. — Lex Bajuvar., tit. III, cap. 6, 7. — Lex Visigothor, lib. VI, tit. II, § 2. — Lex Rothar., cap. 140 etc.

    Google Scholar 

  27. Constitutio Sicula, tit. XLI. Rex Rogerius: I »Mala et obnoxia medicamenta ad alienandos animos, seu venena qui dederit, vendiderit vel habuerit capitali sententia feriatur.« II Ibid. Imperator Fridericus: »Quicunque toxicum aut malum venenum, quod ad confectionem utile vel necessarium non sit, habuerit vel vendiderit suspendatur.«

    Google Scholar 

  28. Gengler, l. c.

    Google Scholar 

  29. Sächsisches Landrecht, Buch 1, Art. 57, herausgeg. von Loss, 1545, fol. LXIV.

    Google Scholar 

  30. Sachsenspiegel, Buch 2, Art. 14, § 7: »Welk kersten man oder wif unglouich is unde mit touere ümme gat. unde mit uorgifnisse. unde des uorwumen wert. den scal men up ener hord bernen.«

    Google Scholar 

  31. Schwabenspiegel § 174: »Swel cristen mensche ungeloubig ist . . . .«

    Google Scholar 

  32. Statuta und Willkuhr der Freyen und heiligen Römischen Reiches Stadt Mühlhausen, Buch 5, Art. XIV, § 1. Männer gerädert, Frauen ertränkt.

    Google Scholar 

  33. Roch, Neue Schlesische Chronik, S. 189.

    Google Scholar 

  34. Chroniken deutscher Städte, Bd. 10, S. 384.

    Google Scholar 

  35. Möhsen, Beschreibung einer Berliner Medaillen-Sammlung, Teil 2, 1781, S. 520.

    Google Scholar 

  36. Möhsen, l. c. S. 439.

    Google Scholar 

  37. Möhsen, l. c. S. 443.

    Google Scholar 

  38. Allgemeines Landrecht für die preußischen Staaten, Teil 2, Titel XX, § 862 ff.

    Google Scholar 

  39. Édit du Roi pour la punition de différens crimes, donné à Versailles au mois de Juillet 1682. — Renouvellé par la déclaration du Roi concernant les Empoisonneurs, donné à, Versailles le 14. Mars 1780.

    Google Scholar 

  40. Constit. Domin. Mediolan., lib. IV, tit. de poenis.

    Google Scholar 

  41. Al. Cremanius, De jure crimin., tom. I, lib. I, pars 1, cap. 5, § 200.

    Google Scholar 

  42. Johannes a Sancto Victore [Johannes monach. Paris.], Memoriale historiarum ad ann. 1308 in: Recueil des histor. des Gaules et de la France, tom. XXI, p. 651: »Circa hoc tempus captus est dominus de Ulmeto, miles satis nobilis et dives, et ductus Parisius in castelleto, districtoque carceri mancipatus. Capti sunt etiam alii pro eadem causa, et ibidem incarcerati. Quae siquidem causa fuit quia uxorem suam nobilem dominam . . . filiam domini Matthaei de Tria senioris . . . ob amorem inordinatum suae concubinae procuraverat veneficiis vel maleficiis, occidi vel extingui secundum judicium medicorum. Ob hoc igitur dicta concubina et quaedam aliae criminis hujusmodi fautrices et reae, Parisius ductae, vitam turpiter amiserunt ignis combustione vel subterratione, prout dignae erant.«

    Google Scholar 

  43. Val. Maximus, Factor. et dictorum memorabil. libr. novem, lib. VI, cap. III, § 8: »Publicia, quae Postumium Albinum consulem, item Licinia, quae Claudium Asellum viros suos veneno necaverant, propinquorum decreto strangulatae sunt: non enim putaverunt severissimi viri in tam evidenti scelere longum publicae quaestionis tempus expectandum.«

    Google Scholar 

  44. Sanio, ad Leg. Corneliam, p. 39.

    Google Scholar 

  45. Sueton, l. c.: »Philemonem a manu servum qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte puniit.«

    Google Scholar 

  46. Jamaique 1696, § 32. — Ordonance du Roi sur les vénéfices et poisons 1724, févr., Art. 1. 2. — Arrêt de Règlement du Conseil supér. du Cap, concernant les empoisonnements par les esclaces, 11 Mars, 1758. — Déclaration du Roi sur les nègres, qui composent des remèdes 1743, 1 févr. — Arrêt du Conseil souverain de la Martinique 1769, 5. Sept.

    Google Scholar 

  47. Theophrast, Histor. plantar., lib. IX, cap. 16: »Θρασύας δὲ ὁ Μαντεὺς εὑρηκέναι τι τοιου̑τον ἒλεγεν ὥστε ῥᾳδίαν ποιει̑ν καὶ ἄπονον τὴν ἀπόλυσιν, τοιͅς όποιͅς χρώμενος κώνείου τε καὶ μη̑κωνος καὶ ἑτέρων τοιούτων . . .«

    Google Scholar 

  48. Plinius, Histor. natur., lib. XXV, cap. 13: »Cicuta quoque venenum est, publica Atheniensium poena invisa.«

    Google Scholar 

  49. Tacitus, Annales, lib. XV, cap. 64: ». . . . venenum quo damnati publico Atheniensium judicio extinguebantur.

    Google Scholar 

  50. Diodorus Siculus, lib. XVIII: ». . . . κατὰ τὸ πάτριον ἔθος.«

    Google Scholar 

  51. Aelian, lib. XII, cap. 49: ». . . . Φωκίων πολλάκις στρατηγήσας κατεγνώσθη θανάτῳ καὶ ἦν τῷ δεσμωτηρίῳ και ἔμελλε πιει̑σθαι τὸ κώνειον.«

    Google Scholar 

  52. Plutarch, Phocion.

    Google Scholar 

  53. Xenophon, Historiae, lib. II: ». . . . ἀποθνήσκειν ἀναγκαζόμενον τὸ κώνειον πιειͅν. — Aelian, lib. IX, cap. 21: ». . . . ὑπὸ τω̑ν τριάκοντα ἀνηρέθη πιει̑ν κώνειον κατά ἀναγκαθείς.«

    Google Scholar 

  54. Diodorus Siculus, Bibliotheca history., lib. XIV, cap. 5.

    Google Scholar 

  55. Lysias, Oratio contra Eratosthenem, XI, cap. 5: ». . . . Πoλεμάρχῳ δὲ παρέγγειλαν οἱ τριάκοντα τὸ υ̑π̕ ἐκείνων εἰθισμένον παράγγελμα πίνειν κώνειον, πρὶν τὴν αἰτίαν εἰπει̑ν δἰ ἥντινα ἕμελλεν ἀποθανει̑σθαι.«

    Google Scholar 

  56. Seneca, Epistola XIII: »Cicuta magnum Socratem fecit.« — De providentia, cap. III: »quod illam potionem publice mixtam non aliter quam medicamentum obduxit.«

    Google Scholar 

  57. Plato, Apologie, 19: »Σωκράτης ἀδικει̑, καὶ περιεργάζεται, ζητω̑ν τούτο ὑπὸ γη̑ν καὶ τὰ ἐπουράνια, καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιι̑ν, καὶ ἄλλους ταυ̑τα διδάσκων.«

    Google Scholar 

  58. Diodorus, Bibliotheca historica, lib. XIV, cap. 37: »Αθήνησι δὲ Σωκράτης ὁ φιλόσοφος ὑπ̕ Ἀνίτου καὶ Μελήτου καθηγορηθεὶς ἐπ̕ ἀσεβείᾳ καὶ φθορᾷ τω̑ν νέων, θανάτῳ κατεδικάστη καὶ πιὼν κώνειον ἐτελεύτησεν.«

    Google Scholar 

  59. Diogenes Laertius, lib. II: ». . . . καὶ δεθει̑ς μετ̕ οὐ πολλὰς ἡμέρας ἔπιε τὸ κώνειον.«

    Google Scholar 

  60. Suidas, Lexicon, edit. Küster, tom. I, p. 678 unter dem Worte: Ἑδημοσίωσαν und tom. I, p. 662 unter Aischines: »Ο δὲ Αἰσχίνης ἐπειδὴ συναίρων ἐν δίκῃ τινὶ διέφθειρε τοὺς δικαστὰς, ἐμπληθεὶς ἅμα αὐτοι̑ς ἐν δεσμωτηρίῳ, καὶ κώνειον πιὼν, ἀπέθανε.«

    Google Scholar 

  61. Origines, Contra Celsum, lib. VII, cap. XLVIII.

    Google Scholar 

  62. St. Hieronymi Opera, Veronae 1735, tom. II, p. 320. Adversus Jovianum, lib. I.

    Google Scholar 

  63. Nicander, Theriaca, vers. 186–206: Καὶ τέ συ κωνείου βλαβόεν τεκμήρεο ’πω̑μα, Κει̑νο ποτὸν δὴ γάρ τε κορήατι φοινὸν ἰάπτει, Νύκτα φέρον σκοτόεσσαν, ἐδίνησεν δὲ καὶ ὄσσε Ἴχνεσι δὲ σφαλερσί τε καὶ έμπάζοντες ἀγυιαι̑ς Χερςὶν ἐφερπύζουσι. Κακὸς δ̕ὑπὸ νείατα πνιγμός Ἴσθμια καὶ φάρυγος στεινὴν ἐμφράσσεται οι̑μον, Ἄϰρα δέ τοι ψύχει . . .

    Google Scholar 

  64. Vers 123.

    Google Scholar 

  65. Horaz, Satyrae, lib. II, satin 1: ». . . . Scaevae vivacem crede nepoti Matrem: nil faciet sceleris pia dextera: mirum! Ut neque calce lupus quemquam, neque dente petit bos; Sed mala tollet anum vitiato melle cicuta.«

    Google Scholar 

  66. Dioskorides, lib. IV, cap. 79: »Ἐστὶ δέ καὶ αὐτὸ κώνειον τω̑ν φθαρτικω̑ν κατὰ ψύξιν ἀναιρου̑ν.«

    Google Scholar 

  67. Galen, De simplic., lib. in, cap. XVIII: »Οὕτως ούὖν τὸ κώνειον ἄνθρωπον μὲν ἀναιρει̑ . . .«

    Google Scholar 

  68. Plinius, Histor. natur., lib. XXV, cap. XCV.

    Google Scholar 

  69. Idiem ». . . . Semine trito expressus, et sole densatus in pastilles, necat . . .«

    Google Scholar 

  70. Plutarch. Phocion. »Πεπωκότων δὲ ἤδη πάντων τὸ φάρμακον ἀπέλιπε. καὶ ὁ δημόσιος, οὐκ ἔφη τρίψειν ἕτερον, εἰ μὴ λάβοι δώδεκα δράχμας, ὅσου τὴν ὁλκὴν ὠνει̑ται.«

    Google Scholar 

  71. Justinus, lib. XXXII, cap.i: »Inde in carcerem ducto verecundia magnitudhvs ejus venenum dederunt, quod ille laetus ac si vicisset, accepit.«

    Google Scholar 

  72. Duteil, Dictionnaire des hieroglyphes, zit. von Hoefer, Histoire de la Chimie, tom. I, 1866. d. 232.

    Google Scholar 

  73. Plinius, Hist. natur., lib. XXIV, cap. CII, edit. Littré tom. II, p. 159: »Ophiusam in Elephantine ejusdem Aethiopiae, lividam, difficilemque aspectu, qua pota terrorem minasque serpentium observari, ita ut mortem sibi eo metu consciscant: ob id cogi sacrilegos illam bibere.«

    Google Scholar 

  74. L. Lewin, Lehrb. d. Toxikologie, 2. Aufl. S. 345.

    Google Scholar 

  75. L. Lewin, ebendort, S. 347.

    Google Scholar 

Download references

Authors

Additional information

Besonderer Hinweis

Dieses Kapitel ist Teil des Digitalisierungsprojekts Springer Book Archives mit Publikationen, die seit den Anfängen des Verlags von 1842 erschienen sind. Der Verlag stellt mit diesem Archiv Quellen für die historische wie auch die disziplingeschichtliche Forschung zur Verfügung, die jeweils im historischen Kontext betrachtet werden müssen. Dieses Kapitel ist aus einem Buch, das in der Zeit vor 1945 erschienen ist und wird daher in seiner zeittypischen politisch-ideologischen Ausrichtung vom Verlag nicht beworben.

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 1920 Julius Springer in Berlin

About this chapter

Cite this chapter

Lewin, L. (1920). Die Beziehungen von Gesetzen zu Gift. In: Die Gifte in der Weltgeschichte. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_4

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-91897-1_4

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-642-90040-2

  • Online ISBN: 978-3-642-91897-1

  • eBook Packages: Springer Book Archive

Publish with us

Policies and ethics