Zusammenfassung
Zwei Hauptpigmente sind es, die für das Leben auf der Erde notwendig sind, der Blatt- und der Blutfarbstoff. Der Blattfarbstoff vermittelt die Assimilation der Kohlensäure zu Kohlehydraten, bewirkt also synthetische Prozesse, während der Blutfarbstoff der Vermittler der Abbaureaktionen ist. Der Blattfarbstoff enthält Magnesium (Willstätter 1) komplex gebunden, jenes Metall, das der Chemiker für Aufbaureaktionen — man denke nur an die Grignardsynthesen — vielfach anwendet, der Blutfarbstoff dagegen Eisen, das durch vorwiegend zwei Oxydationsstufen als Sauerstoffüberträger zur Vermittlung der Abbauprozesse besonders geeignet erscheint. Zuerst von Verdeil 2, später von Schunck und von Nencki 3 wurde die Hypothese der Abstammung des Blutfarbstoffs vom Blattfarbstoff aufgestellt. Vorwiegend aus den chemischen Untersuchungen Willstätters gehen klare Beziehungen zwischen Chlorophyll und Hämin (wir betrachten nur die Pyrrolfarbstoffkomponente, auf das Phytol bzw. Globin gehen wir nicht näher ein) hervor. Willstätter fand beim weitgehenden Abbau von Chlorophyll und Hämin eine gemeinschaftliche Stammsubstanz, das Ätioporphyrin, ein tetramolekulares Pyrrolderivat. Ätioporphyrin ist auch chemisch sehr wichtig, denn letzten Endes leiten sich von ihm alle Blut- und Blattfarbstoff-Porphyrine ab.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatur
Willstätter U. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer 1913.
Willstätter, R.: Über Pflanzenfarbstoffe. Ber. 47. S. 2831 [ 1914 ].
Verdeil: Cpt. rend. des séances de la soc. de biol. Bd. 33, S. 689 [ 1851 ].
Schunck U. Nencki: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 29, S. 2877 [ 1896 ].
Hoppe-Seyler: Medizinisch-chem. Untersuchungen 1871, H. 1–4.
Nencki U. Sieber: Arch. f. exp. Pathol. u. Pharmakol. Bd. 24, S. 442 [ 1900 ].
Nencki U. Zaleski: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 34, S. 997 [ 1901 ].
ZaleskiZeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 43, S. 11 [1902]; 37, S. 54 [ 1902 ].
Willstätter u. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll, Berlin: Julius Springer 1913.
R. Willstätter: Über Pflanzenfarbstoffe, Ber. 47, S. 2831 [1914]. Ältere Literatur über Chlorophyll s.
Marcalewsm: Die Chemie des Chlorophylls usw. Vieweg [ 1909 ].
Fischer, H. u. Kotter: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 60, S. 861 [ 1927 ].
Stätter u. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer [ 1913 ].
R. Willstätter: Über Pflanzenfarbstoffe, Ber. 47, S. 2831 [ 1914 ].
H. Fischer: Konstitution der eiweißfreien Farbstoffkomponenten und ihrer Derivate.
Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 95, S. 34 [ 1915 ]; Bd. 96, S. 184 [1915]; vgl. auch Garrod: Inborn Errors of Metabolisme, II. Aufl. London [1923]; ferner Günther: Ergebnisse d. allgem. Pathologie u. pathol. Anatomie d. Menschen u. der Tiere Bd. 20, I, S. 609–764 u. spätere Bände.
Fischer, H. u. Hilger: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 138, S. 49 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Kögl: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 131, S. 241 [1923]; Bd. 138, S. 262 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Lindner: Ebenda Bd. 142, S. 142 [ 1925 ].
Fischer, H. u. Schneller: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 135, S. 253 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Hilger: Ebenda Bd. 138, S. 49 u. 288 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Fink: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 144, S. 102 [ 1925 ].
Fischer, H. u. H. Hilmer: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 153, S. 198 [ 1923 ].
Kämmerer: Dtsch. Arch. f. kein Med. Bd. 145, S. 257 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Schneller Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 130, S. 316 [ 1923 ].
Fischer, H. U. Lindner: Ebenda Bd. 145, S. 203 [1925]; Bd. 161, S. 18 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Lindner: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 161, S. 118 [ 1926 ].
Snapper: Berl. kein Wochenschr. Jg. 58, S. 800 [ 1921 ].
Papendieck: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 128, S. 109 [ 1923 ].
Schumm: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 132, S. 34 u. 61 [ 1923 ].
Schneller Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 135, 5. 268 [ 1923 ].
Fischer, H. u. Lindner: Ebenda Bd. 145, S. 203 [ 1925 ].
Fischer, H. u. Schneller Ebenda Bd. 135, S. 268 [ 1923 ].
Fischer, H., Kämmerer u Kühner: Ebenda Bd. 139, S. 108 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Schneller Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 135, S. 253 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Hewer: Ebenda Bd. 138, S. 49 u. 288 [ 1924 ].
Fischer, H. u. H. Fink: Ebenda Bd. 144, S. 102 [ 1925 ].
Fischer, H. u. Schwerdtel: Ebenda Bd. 159, S. 120 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Lindner: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 142, S. 146 [ 1925 ].
Fischer, H. u. R. Müller: Ebenda Bd. 142, S. 156 [ 1925 ].
Hoppe-SeylersZeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 161, S. 2 [ 1926 ].
Lörisch u. Fischler: Monatshefte f. Chemie 1903, S. 159.
Marchlewski: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 43, S. 464 [1904]; Bd. 145, S. 176 [1905]; vgl.
H. Fischer: Ebenda Bd. 96, S. 292 [ 1916 ].
Fischer, H. u. Schneller: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 135, S. 253 [ 1924 ].
Fischer, H., u. Hrlger: Ebenda Bd. 138, S.49 u. 288 [ 1924 ].
Fischer, H. u. H. Fink: Ebenda Bd. 144, S. 102 [ 1925 ].
Fischer, H u. Schwerdtel: Ebenda Bd. 159, S. 120 [ 1926 ].
Keilin Proc. of the roy. soc. of London Bd. 98, S. 312 [ 1925 ].
Journ. of Physiol. Bd. 60, S. 166 [ 1925 ].
Nencki: Altere Literatur Marchlewski: Die Chemie des Chlorophylls usw. Braunschweig: Vieweg u. Sohn [ 1909 ].
Abderhalden: Lehrb. d. phys. Chem. 4. Aufl., S. 768 [ 1920 ].
Knoop: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 67, S. 489 [ 1910 ].
Embden u. Schmrrz: Biochem. Zeitschr. Bd. 29, S. 424 [ 1911 ].
Hausmann: Grundzüge der Lichtbiologie und Lichtpathologie. Berlin u. Wien: Urban & Schwarzenberg [ 1923 ].
Tswett: Ber. d. dtsch. botan. Ges. Bd. 24, S. 316 u. 385 [ 1906 ].
Willstätter U. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer [ 1913 ].
R. Willstätter: Über Pflanzenfarbstoffe, Ber. 47. S. 2831 [ 1914 ].
Nencxi: Op. Omn. Bd. II, S. 792. Braunschweig: Vieweg u. Sohn [ 1901 ].
Piloty: Über den Farbstoff des Blutes. Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 366, S. 237 [ 1910 ].
Willstätter: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 385, S. 188 [ 1911 ].
Fischer, H.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 73, S. 204 [ 1911 ].
Willstätter, R. u. Asahina: Liebigs Ann d Chem. Bd. 273. S. 228 [ 1910 ].
Fischer, H. u. P. Mayer: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 75, S. 341 [ 1911 ].
Küster, W. u. P. Deihle Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 45, S. 1935 u. 1945 [1912]; Bd. 82, S. 463. [ 1912 ].
Fischer, H. u. Meyer-Betz: Ebenda Bd. 82, S. 96 [ 1912 ].
Fischer, H. u. Klarer Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 450, S. 193 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Heisel: Liebigs Ann d. Chem. Bd. 457, S. 99 [ 1927 ].
Küster, W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 163, S. 270 [1927]; Bd. 168, S. 295 [ 1927 ].
Fischer, H. u. Lindner: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 161, S. 18 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Kotter: Ber. d. dtsch. ehem. Ges. Bd. 60, S. 1862 [ 1927 ].
Piloty u. Thannhauser: Liebigs Ann d Chem. Bd. 390, S. 191 [ 1912 ].
Fischer, H. u. Röse: Ber. d. dtsch. them. Ges. Bd. 45, 5. 1579 [ 1912 ].
Fischer, H. u. Röse: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 89, S. 255 [ 1914 ].
Fischer, H. u. Esse: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 46, S. 439 [ 1913 ].
Nexcsi u. Zalesei Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 34, S. 997 [ 1901 ].
Küster, W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 82, S. 463 [ 1913 ].
Piloty: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 388, S. 313 [1912]; Bd. 392, S. 215 [ 1912 ].
Willstätter: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 47, S. 2861 [ 1914 ].
Haurowitz, F.: Zeitschr., f. physiol. Chem. Bd. 169, S. 91 [ 1927 ].
Fischer, H. u. Klarer Liebigs Ann d Chem. Bd. 448, S. 190 [ 1926 ].
Fischer, H. u. J. J. Postowsiy: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 152, S. 300 [ 1926 ].
Kuhn, R. L. Braun, C. Seyffert, u. M. Flirter: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 60, S. 1151 [ 1927 ].
Fischer, H. u. E. Walter: Ebenda Bd. 60, S. 1987 [ 1927 ].
Kuhn, R. u. M. Flirter: Ebenda Bd. 61, S. 127 [ 1928 ].
Fischer, H. u. Hahn Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 46, S. 2308 [ 1913 ].
Nencki: Arch. f. exp. Pathol. u. Pharmakol. Bd. 18.
Zaleski Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 30, S. 384 [ 1901 ].
Küster, W.: Ebenda Bd. 82, S. 113 [ 1913 ].
Wnlstatter u. Fritsche: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 371. S. 49 [ 1909 ].
Küster, W.: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 45, S. 1935 [ 1912 ].
Nencri u. Sieber: Arch. f. exp. Pathol. u. Pharmakol. Bd. 24, S. 442 [ 1900 ].
Hoppe-Seyler: Mediz.-chem. Untersuchungen 1871, H. 1–4.
Bohr: Zentralbi. f. phys. Chem. Bd. 17, S. 688 [ 1909 ].
Herzfeld U. Klinger: Biochem. Zeitschr. Bd. 100, S. 70 [ 1919 ].
Calmus: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 70, S. 217. [ 1910 ]
Y. Zeynek: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 70, S. 228 [ 1910 ].
Pregl: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 44, S. 173 [ 1905 ].
Duink: Cpt. rend. des séances de la soc. de biol. Bd. 79, S. 1087 [1916]; Bd. 165, S. 515.
Schalfejeff, M.: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 18 (Ref. 232) [ 1885 ].
Teichmann, L. T. J.: Zeitschr. f. ration. Med. N. F. Bd. 3, S. 375 [1853]; Bd. 8. S. 143. [ 1857 ].
Fischer, H. u. Hahn: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 46, S. 2308 [ 1913 ].
Küster. W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 119, S. 98 [1922]; vgl. auch Parthos: Biochem. Zeitschr. Bd. 105, 5. 49 [ 1920 ].
Mörner, K. A.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 29, S. 187 [ 1900 ].
Küster, W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 86, S. 185 [ 1913 ].
Küster, W.: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 43, S. 2960 [ 1910 ].
Küster, W. Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 109, S. 117 [ 1920 ].
F. Haurowitz: ibidem, 173, 119 [ 1928 ].
Hamsick: Publications de la faculté de médic. Bd. T, S. 5. Briinn [ 1923 ].
Schumm, O.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 87, S. 171 [1913]; vgl. auch Vork. u. Nachw. einiger wichtiger Abbauprod. d. Blutfarbstoffs: Festschr. d. Eppend. Krankenhauses zum 25jähr. Bestehen 1914.
Näheres s. Handb. d. Biochemie. S. 358 [1923]; vgl. auch Hamsick: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 133, S. 174 [ 1924 ].
Willstätter, R. u. M. Fischer: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 87, S. 423 [ 1913 ].
Fischer, H. U. Walter bzw. Enk: Ber. d. dtsch. them. Ges. Bd. 60, S. 1987 [ 1927 ].
Zeitschr. f. physiol. Chem. 43, S. 11 [ 1904 ].
Fischer, H. u. Röse: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 88, S. 9 [ 1913 ].
Fischer, H. u. Hahn: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 91, S. 181 [1914]; s.auch Bd. 60, S. 1988 [ 1927 ].
Fischer, H. u. Klarer: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 448, S. 183 [ 1926 ].
Kuhn: Ber. d. dtsch. them. Ges. Bd. 59, S. 2370 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Röse: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 46, S. 2460 [ 1913 ].
Fischer, H., u. R. Müller Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 142, S. 130 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Röse: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 88, S. 11 [ 1913 ].
Küster, W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 86, S. 54 [ 1913 ].
Willstätter, R. u. M. Fischer, Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 87, S. 429 [ 1913 ].
Küster, W. u. Bauer: Zeitschr. f. physiol. Chem Bd. 94, S. 188 [ 1915 ].
Küster, W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 86, S. 187 [1913]; Bd. 136, S. 234 [ 1924 ].
Küster, W. u. W. Hess: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 58, S. 1022 [ 1925 ].
Fischer, H. u. R. Müller Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 142, S. 155 [ 1925 ].
Fischer, H. u. Lindner: Hoppe-Seylers Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 153, S. 175. [ 1926 ].
Fischer, H. u. Lindner: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 168, S. 152 [ 1927 ].
Kuhn: Zeitschr. f. angew. Chem. [ 1927 ], S. 1151.
Fischer, H. u. Hummel: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 175, S. 75 [ 1928 ].
Nencri u. Zaleski: Ber. d. dtsch. them. Ges. Bd. 34, S. 997 [ 1901 ].
Zaleski: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 37, S. 54 [1902]; Bd. 43, S. 11 [ 1904 ].
Fischer, H. u. Rose: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 87, S. 38 [ 1913 ].
Forsex, L.: Promotionsarbeit. Zürich [ 1913 ].
Fischer, H. u. Pümzer: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 154, S. 39 [ 1926 ].
Laidlaw: Journ. of Physiol. Bd. 31, S. 465 [ 1904 ].
Willstätter: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 371, S. 49 [ 1910 ].
Fischer, H.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 97, S. 124 [ 1916 ].
Fischer, H., M. Bartholomäus u. Rose: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 84, S. 262 [ 1913 ].
Fischer, H. u. Kotter: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 60, S. 1861 [ 1927 ].
Fischer, H. u. Hummel Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 175, S. 75 [ 1928 ].
Willstätter, R. u. M. Fischer, Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 87, S. 429 [ 1913 ].
Laidlaw: Journ. of physiol. Bd. 31, S. 465 [ 1905 ].
Fischer, H. u. Scineller Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 130, S. 316 [ 1923 ].
Fischer, H. u. Pützer: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 154, S. 39 [ 1926 ].
Willstätter U. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer [1913.]
Willstätter, R.: Über Pflanzenfarbstoffe. Ber. 47. S. 2831 [ 1914 ].
Willstätter R. u. M. Fischer, Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 87, S. 429 [ 1913 ].
Willstätter U. M. Fischer: Liebigs Ann d Chem. Bd. 400, S. 182 [ 1913 ].
Willstätter U. Stoll: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 47, S. 2861 [ 1914 ].
Salkowsri: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 15, S. 286 [ 1891 ].
Günther, H.: Ergebnisse d. allgem. Pathologie u. patholog. Anatomie der Menschen u. der Tiere. 20, I, S. 609–764; dort auch nähere Angaben über die umfangreiche Literatur.
Hammarsten: Skandinay. Arch. f. Physiol. Bd. 3, S. 319.
Fischer, H. u. Lindner: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 153, S. 175 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Andersan: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 458, S. 127 u. 147 [ 1927 ].
Nencki: Op. omn. Bd. 2, S. 760 [ 1905 ].
Fischer, H.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 96, S. 174 [ 1914 ].
Ellinger U. Riesser: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 98, S. 1 [ 1916 ].
Löffler: Biochem. Zeitschr. Bd. 98, S. 105 [ 1919 ].
Abderhalden: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 106, S. 178 [ 1919 ].
Garrod: Quart. Il. of Med. Bd. 15, Nr. 60 [ 1922 ].
Veil u. Weiss: Verhandl. d. Kongr. f. inn. Med. Wien [ 1923 ], S. 189.
H. Fischer: Konstitution der eiweißfreien Farbstoffkomponenten und ihrer Derivate.
Garrod: Inborn Errors of Metabolisme, II. Aufl. London [ 1923 ].
Fischer, H.: Neuere Methoden der Isolierung u. des Nachweises von Porphyrinen. Abderhaldens Handbuch der biologischen Arbeitsmethoden, November 1926; ferner Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 132, S. 15 [1923]; Bd. 137, S. 228 [ 1924 ].
SaLlet: Rev. de méd. Bd. 16, S. 542 [1896]; vgl. auch Schúmm: Die spektrochemische Analyse natürlicher organischer Farbstoffe. Jena [ 1927 ]; 156.
Fischer, H.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 96, S. 170 [ 1915 ].
Fischer, H.: Neuere Methoden d. Isolierung u. d. Nachweises von Porphyrinen. Abderhaldens Handb. d. biolog. Arbeitsmethoden. November [ 1926 ].
Fischer, H. u. Schneller: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 135, S. 253 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Hiller: Ebenda Bd. 138, S. 49. u. 288 [ 1924 ].
Fischer, H. u. Fink: Ebenda Bd. 144, 5. 102 [ 1925 ].
Fischer, H. u. Schwrrdtel: Ebenda Bd. 159, S. 120 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Hiller: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 138, S. 49 [ 1924 ].
Fischer, H.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 97, S. 115 [1916]; Bd. 149, S. 65 [ 1925 ].
Fischer, H. u. Hiller: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 140, S. 231 [ 1924 ].
Liebermann: Ber. d. dtsch. them. Ges. Bd. 11, S. 605 [ 1878 ].
Fischer, H. u. Kögi.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 131, S. 241 [1923]; Bd. 138, S. 262 [ 1924 ].
Fischer, H. D. Lindner: Ebenda Bd. 142, S. 142 [ 1925 ].
Papendieck, A.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 134, S. 158 [ 1924 ].
Fischer, H. u. F. Lindner: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 1.42, S. 146 [ 1925 ].
Fischer, H. u. R. Müller Ebenda Bd. 142, S. 156 [ 1925 ].
Kämmerer: Dtsch. Arch. f. klin. Med. Bd. 145, S. 257 [ 1924 ].
Kämmerer u Kühner: Zeitschr. Chem. Centralbl. [1917], I, S. 76 Minch. med. Wochenschr. [1923],. Chem. Bd. 135, S. 268 [ 1923 ].
Fischer, H. u. Treibs: Liebigs Ann d. Chem. Bd. 457, S. 209 [ 1927 ].
Fischer, H. u. J. Klarer Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 448, S. 178 [ 1926 ].
Ischer, H. u. P.Halbig: Ebenda Bd. 448, S. 193 [ 1926 ].
Fischer, H. u. A. Treibs: Ebenda Bd. 450, S. 132 [ 1926 ].
Fischer, H. u. P. Halara: Ebenda Bd. 450, S. 151 [ 1926 ].
Fischer, H. u. F. Lindner: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 161, S. 1 [ 1926 ].
Fischer, H. u. B. Walach: Liebigs Ann d. Chem. Bd. 450, S. 164 [ 1926 ].
Fischer, H. u. J. Klarer: Ebenda Bd. 450, 5. 181 [ 1926 ].
Fischer, H. u. H. Axdertsag: Ebenda Bd. 450, S. 201 [ 1926 ].
Fibcher, H. u. P. Halbrg u. B. Walach: Ebenda Bd. 452, S. 268 [ 1927 ].
Fischer, H. u. P. Heisel: Ebenda Bd. 457, S. 83 [ 1927 ].
Fischer, H. u. A. Treibs: Ebenda Bd. 457, S. 209 [ 1927 ].
Fischer, H. u. H. Andersag: Ebenda Bd. 458, S. 117 [ 1927 ].
Fischer, H. u. G. Stangler: Ebenda Bd. 459, S. 53 [ 1927 ].
Fischer, H. u. H. Andersag: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 450, S. 201 [1926]; Bd. 458, 5. 117 [ 1927 ].
Die Schmelzpunkte sind: I251, II 287, III 135, IV 168.
Fischer, H. u. G. Stangler: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 459, S. 53 [ 1927 ].
Fischer, H.: Strahlentherapie Bd. 18, S. 192 [1924]; Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 153, S.181 u. 182. [ 1926 ].
Fischer, H., Hilmer, Lindner U. Phtzer: Ebenda Bd. 150, S. 53. [1925]; vgl. auch Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 60, S. 2629 [ 1927 ].
Ellinger U. Riesser: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 98, S. 8 [ 1916 ].
Willstätter U. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer [ 1913 ].
Willstätter, R.: Über Pflanzenfarbstoffe. Ber. 47, S. 2831.
Borodin: Botan. Ztg. Bd. 40, S. 608 [ 1882 ].
MonteVerde: Acta Horti Petropolitani Bd. 13, Nr. 9, S. 123 [ 1893 ].
Willstätter u. Benz: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 358, S. 277 [ 1907 ].
Willstätter U. Utzinger: Liebigs Ann d Chem. Bd. 382, S. 142 [ 1911 ].
Willstätter, R., O. Schublitz U. E. W. Mayer: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 418, S. 121 [1919]; Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 47, S. 2839 [ 1914 ].
Stokes: Proc. of the roy. soc. of London Bd. 13, S. 144 [ 1864 ].
Tswett: Ber. d. dtsch. botan. Ges. Bd. 24, S. 316 u. 385 [ 1906 ].
Willstätter U. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer [ 1913 ].
Willstätter, R.: Über Pflanzenfarbstoffe. Ber. 47, S. 2831 [ 1914 ].
Willstätter: Ber. d. dtsch. them. Ges. Bd. 47, S. 2857 [ 1914 ].
Küster, W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 109, S. I17 u. 125 [ 1920 ].
Willstätter, U. Pfannenstiel: Über Rhodophyllin. Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 358, S. 205 [ 1907 ].
Willstätter U. Fritscre: Über den Abbau von Chlorophyll durch Alkalien. Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 371, S. 33 [ 1909 ].
Marchlewski u. Robel: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 45, S. 816 [ 1912 ].
Willstätter u. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer [ 1913 ].
Willstätter, R.: Über Pflanzenfarbstoffe. Ber. 47, S. 2831 [ 1914 ].
Willstätter u. Mieg: Über eine Methode der Trennung und Bestimmung von Chlorophyllderivaten. Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 350, S. 1 [ 1906 ].
Willstätter U. Abahina: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 373, S. 227 [ 1910 ].
Willstätter U. Stoll: Untersuchungen über Chlorophyll. Berlin: Julius Springer [ 1913 ].
Willstätter, R.: Über Pflanzenfarbstoffe. Ber. 47, S. 2831 [ 1914 ].
Virchow: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 78, S. 353 [ 1851 ].
Reindel: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 127, S. 300 [ 1922 ].
Asexoff: Munch. med. Wochenschr. Bd. 69, S. 352 [ 1922 ].
Stadeler: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 132, S. 323 [ 1864 ].
Ioster, W.; Abderhaldens biol. Arbeitsmethoden, Abtlg. I, Teil 2, H. 8 [ 1921 ].
Fischer, H.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 73, S. 227 [ 1911 ].
Stadeler: Liebigs Ann. d. Chem. Bd. 132, S. 323 [ 1864 ].
Küster, W.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 94, S. 152. [1915]; Bd. 99, S. 87 [ 1917 ].
Sonstige Reaktionen s. Hammarstens Lehrb. 9. Aufl., S. 343 [ 1922 ].
Ehrlich: Zeitschr. f. analyt. Chem. Bd. 32, S. 275 [ 1883 ].
Proescher: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 29, S. 411 [ 1900 ].
Orndorffu. Teeple: Salkowski-Festschr. Berlin 1904.
Hymmanns V. D. Bergh: Monographie. Leipzig 1918.
Reindel: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 127, S. 300 [ 1922 ].
Lehrbuch der physiolog. Chemie. 9. Aufl. S. 239 [ 1922 ].
Fischer, H. u. Niemann: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 127, S. 317 [1923]; Bd. 137, S. 294 [ 1924 ].
Ehrlich, P.: Med. «loche [1901], S. 151.
Neubauer, O.: Sitzungsber. d. Ges. f. Morphol. u. Physiol., München [ 1903 ].
Fischer, H.: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 73, S. 238. [ 1911 ].
Fischer, H. u. Nenitzescu: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 145, S. 296 [ 1926 ].
Fischer, H. u. Meyer-Betz: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 75, S. 253 [ 1911 ].
Fischer, H. u. G. Niemann: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 137. S. 294 [ 1924 ].
Müller, FR.: Jahresbericht d. Schlesischen Ges. f. vaterländische Kultur. Breslau [ 1892 ].
Kämmerer u. Miller Dtsch. Arch. f. klin. Med. Bd. 141, S. 318 [ 1923 ].
Fischer, H. u. Meyer-Betz: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 75, S. 232 [ 1911 ].
Fischer, H.: Zeitschr. f. Biol. Bd. 65, S. 163 [ 1914 ].
Müller, FR.: Jahresbericht d. Schlesischen Ges. f. vaterländische Kultur. Breslau [ 1892 ].
Kämmerer u. Miller Dtsch. Arch. f. k]in. Med. Bd. 141, S. 318 [ 1923 ].
Fischer, H. u. Röse: Ber. d. dtsch. chem. Ges. Bd. 45, S. 1579 [ 1912 ].
Piloty u. Thannhauser: Liebigs Ann. f. Chem. Bd. 390, S. 191 [1912.]
Fischer, H. u. G. Niemann Ztschr. f. physiol. Chem. Bd. 137, S. 294 [ 1924 ].
Piloty u. Thannhauser: Ber. d. dtsch. them. Ges. Bd. 45, S. 2393 [ 1912 ].
Fischer, H. u. Röse: Zeitschr. f. physiol. Chem. Bd. 89, S. 255 [ 1912 ].
Fischer, H. u. Röse: Zeitschr. f. Biol. Bd. 65, S. 163 [ 1914 ].
Küster, W.: Chemie der Zelle u. Gewebe Bd. 12, S. 337 [ 1926 ].
Fischer, H. u. J. Postowsxy: Zeitschr. f. physiol. Client. Bd. 152, S. 300 [ 1926 ].
Author information
Authors and Affiliations
Editor information
Additional information
Besonderer Hinweis
Dieses Kapitel ist Teil des Digitalisierungsprojekts Springer Book Archives mit Publikationen, die seit den Anfängen des Verlags von 1842 erschienen sind. Der Verlag stellt mit diesem Archiv Quellen für die historische wie auch die disziplingeschichtliche Forschung zur Verfügung, die jeweils im historischen Kontext betrachtet werden müssen. Dieses Kapitel ist aus einem Buch, das in der Zeit vor 1945 erschienen ist und wird daher in seiner zeittypischen politisch-ideologischen Ausrichtung vom Verlag nicht beworben.
Rights and permissions
Copyright information
© 1928 Julius Springer in Berlin
About this chapter
Cite this chapter
Fischer, H. (1928). Konstitution der eiweißfreien Farbstoffkomponenten und ihrer Derivate (Chlorophyll). In: Adler, E., et al. Blut und Lymphe. Handbuch der Normalen und Pathologischen Physiologie, vol 6/1. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-91034-0_5
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-91034-0_5
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-642-89178-6
Online ISBN: 978-3-642-91034-0
eBook Packages: Springer Book Archive