Skip to main content

Bedeutung und Wirkungsweise von Antioxidanzien

  • Conference paper
Reaktive Sauerstoffspezies in der Medizin

Zusammenfassung

Aus den Beiträgen von Flohé, Saran und Elstner läßt sich entnehmen, daß aufgrund ihrer Reaktivität verschiedenste schädliche Wirkungen von Sauerstoffradikalen ausgehen. Es ist nun gleicherweise anzunehmen, daß die Natur und nach ihr der Mensch Substanzen entwickelt haben müssen, die diesen Schäden entgegenwirken, also eine Schutzfunktion ausüben. Da die meisten Schäden von Sauerstoff und seinen Stoffwechselprodukten ausgehen, faßt man die Schutzsubstanzen unter dem Begriff „Antioxidanzien“zusammen [1–3]. Im folgenden soll versucht werden, diese Antioxidanzien zu klassifizieren und danach ihren Mechanismus und die Methoden für den Nachweis ihrer Aktivität zu erläutern. Abschließend soll noch auf die pharmakologischen und medizinischen Aspekte eingegangen werden.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Institutional subscriptions

Preview

Unable to display preview. Download preview PDF.

Unable to display preview. Download preview PDF.

Literatur

  1. Hiatt RR (1975) CRC Crit Rev Food Sei Nutr 7: 1–12

    Article  CAS  Google Scholar 

  2. Burlakova EB (1975) Russ Chem Rev 44: 871–880

    Article  Google Scholar 

  3. Dugan LR (1980) In: Simic MG, Karel M (eds) Autoxidation in food and biological systems. Plenum, New York, pp 261–282

    Google Scholar 

  4. Landi L, Cabrini L, Sechi AM, Pasquali P (1984) Biochem J 222: 463–466

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  5. Lenaz G, Parenti CG (1984) Drugs Expt Clin Res 10: 481–490

    CAS  Google Scholar 

  6. Cole ER, Crank G, Minh H (1982) J Agric Food Chem 30: 719–724

    Article  CAS  Google Scholar 

  7. Meisinger MAP, Kuehl FA, Rickes EL, Brink NG, Folkers K, Forbes M, Zilliken F, Gyorgy P (1959) J Am Chem Soc 81: 4979–4985

    Article  CAS  Google Scholar 

  8. Oliveto EP (1972) Chemistry & Industry 677–679

    Google Scholar 

  9. Schegg KM, Welch W (1984) Biochim Biophys Acta 788: 167–170

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  10. Wood AW, Huang M-T, Chang RL, Newmark HL, Lehr RE, Yagi H, Sayer JM, Jerina DM, Conney AH (1982) Proc Natl Acad Sei USA 79: 5513–5517

    Article  CAS  Google Scholar 

  11. Shugart L, Kao J (1984) Int J Biochem 16: 571–573

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  12. Kimura Y, Okuda H, Okuda T, Hatano T, Agata I, Arichi S (1984) Planta Medica 50: 473–477

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  13. Inatani R, Nakatani N, Fuwa H (1983) Agric Biol Chem 47: 521–528

    Article  CAS  Google Scholar 

  14. Stuckey BN, Gearhart WM (1957) Food Technol 11: 676–679

    CAS  Google Scholar 

  15. Furia TE, Bellanca N (1977) J Am Oil Chem Soc 54: 239–244

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  16. Halladay SC, Ryerson BA, Smith CR, Brown JP, Parkinson TM (1980) Food Cosm Toxicol 18: 569–574

    Article  CAS  Google Scholar 

  17. Lang K, (ed) (1967) Tocopherole; Dtsch Gesell Ernähr Wiss VeröfF Steinkopff, Darmstadt

    Google Scholar 

  18. Nair HJ, Kayden (eds) Vitamin E. Annu NY Acad Sei 203 (1972)

    Google Scholar 

  19. de Duve C, Hayaishi O (eds) (1978) Tocopherol, oxygen and biomembranes. Elsevier/North-Holland Biomedical Press, Amsterdam

    Google Scholar 

  20. Visser CM (1980) Bioorg Chem 9: 411–422

    Article  CAS  Google Scholar 

  21. McCay PB (1985) Annu Rev Nutr 5: 323–340

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  22. Lea CH, Ward RJ (1959) J Sei Food Agric 10: 537–548

    Article  CAS  Google Scholar 

  23. Kovats, LT, Berndorfer-Kraszner E (1968) Nahrung 12: 407–414

    Article  Google Scholar 

  24. Burton GW, Ingold KU (1981) J Am Chem Soc 103: 6472–6477

    Article  CAS  Google Scholar 

  25. Scott ML (1980) Fed Proc 39: 2736–2739

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  26. Mukai K, Takamatsu K, Ishizu K (1984) Bull Chem Soc Jpn 57: 3507–3510

    Article  CAS  Google Scholar 

  27. Skinner WA, Johnson HL, Ellis M, Parkhurst RM (1971) J Pharm Sei 60: 643–645

    Article  CAS  Google Scholar 

  28. Cort WM, Scott JW, Araujo M, Mergens WJ, Cannalonga MA, Osadca M, Harley H, Parrish DR, Pool WR (1975) J Am Oil Chem Soc 52: 174–179

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  29. Arkhipenko YV, Lobrina SK, Kagan VE, Kozlov YP, Nadirov NK, Pisarev VA, Ritov VB,Khavizov RK (1977) Biochemistry USSR 42: 1194–1198

    Google Scholar 

  30. Burlakova EB, Kukhtina EN, Sarycheva IK, Khrapova NG, Aristarkhova SA (1982) Biochemistry USSR 47: 825–828

    Google Scholar 

  31. Niki E, Kawakami A, Saito M, Yamamoto Y, Tsuchiya J, Kamiya Y (1985) J Biol Chem 260: 2191–2196

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  32. Srivastava S, Phadke RS, Govil G, Rao CNR (1983) Biochim Biophys Acta 734: 353–362

    Article  CAS  Google Scholar 

  33. Dobretsov GE, Borschevskaya TA, Petrov VA, Vladimirov YA (1977) FEBS Lett 84: 125–128

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  34. Giasuddin ASM, Diplock AT (1981) Arch Biochem Biophys 210: 348–362

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  35. Kornbrust DJ, Mavis RD (1980) Lipids 15: 315–322

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  36. Burton GW, Joyce A, Ingold KU (1983) Arch Biochem Biophys 221: 281–290

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  37. Kuehnau J (1976) World Rev Nutr Diet 24: 117–191

    CAS  Google Scholar 

  38. Havsteen B (1980) Z Lebensm Unters Forsch 170: 36–41

    Article  CAS  Google Scholar 

  39. Middleton E (1984) Trends Pharm Sei 5: 335–338

    CAS  Google Scholar 

  40. Bentsath A, Rusznyak S, Szent-Györgyi A (1937) Nature 139: 326–327

    Article  Google Scholar 

  41. Naim M, Gestetner B, Bondi A, Birk Y (1976) J Agric Food Chem 24: 1174–1177

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  42. Pratt DE (1980) In: Simic MG, Karel M (eds) Autoxidation in food and biological systems. Plenum, New York, pp 283–293

    Google Scholar 

  43. Zilliken FW (1981) United States Patent 4, 264, 509

    Google Scholar 

  44. Dziedzic SZ, Hudson BJF (1983) Food Chem 11: 161–166

    Article  CAS  Google Scholar 

  45. Murakami H, Asakawa T, Terao J, Matsushita S (1984) Agric Biol Chem 48: 2971–2975

    Article  CAS  Google Scholar 

  46. Heimann W, Reifl F (1953) Fette, Seifen, Anstrichmittel 55: 451–454

    Google Scholar 

  47. Hudson BJF, Lewis JI (1983) Food Chem 10: 47–55

    Article  CAS  Google Scholar 

  48. Pratt DE, Watts BM (1964) J Food Sei 29: 27–30

    Article  CAS  Google Scholar 

  49. Pratt DE (1976) In: Phenolic, sulfur and nitrogen Compounds in food flavor. (ACS Symp Ser 26, ACS Publ, Washington, DC ) pp 1–13

    Book  Google Scholar 

  50. Daniels DGH, Martin FH (1967) J Sei Food Agric 18: 589–592

    Article  CAS  Google Scholar 

  51. Krygier K, Sosulski F, Hogge L (1982) J Agric Food Chem 30: 334–336

    Article  CAS  Google Scholar 

  52. Sosulski F, Krygier K, Hogge L (1982) J Agric Food Chem 30: 337–340

    Article  CAS  Google Scholar 

  53. Bors W, Michel C, Saran M (1984) Biochim Biophys Acta 796: 312–319

    CAS  Google Scholar 

  54. Depner M, Kahl GF, Kahl R (1982) Food Cosm Toxicol 20: 507–511

    Article  CAS  Google Scholar 

  55. Kahl R (1984) Toxicology 33: 185–228

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  56. Branen AL (1975) J Am Oil Chem Soc 52: 59–66

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  57. Babich H (1982) Environ Res 29: 1–29

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  58. Meerson FZ, Dolgikh VT, Merzhinskii VE (1983) Bull Exp Biol Med 96: 1528–1531

    Article  Google Scholar 

  59. Meerson FZ, Sazontova TG, Kagan VE, Tverdokhlib VP, Arkhipenko YV (1984) Bull Exp Biol Med 96: 1699–1702

    Article  Google Scholar 

  60. Nickel U (1981) Ber Bunsenges Physik Chem 85: 266–270

    CAS  Google Scholar 

  61. Hicks M, Gebicki JM (1981) Arch Biochem Biophys 210: 56–63

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  62. Sridhar R, Crossley CA, Wise WW (1984) In: Bors W, Saran M, Tait D (eds) Oxygen radicals in chemistry and biology. de Gruyter, Berlin, pp 309–315

    Chapter  Google Scholar 

  63. Smith D, Rehncrona S, Siesjoe BK (1980) Acta Physiol Scand 492: 129–134

    CAS  Google Scholar 

  64. Searle AJF, Gee C, Willson RL (1984) In: Bors W, Saran M, Tait D (eds) Oxygen radicals in chemistry and biology. de Gruyter, Berlin, pp 377–381

    Chapter  Google Scholar 

  65. Fukuzumi K, Ikeda N, Egawa M (1976) J Am Oil Chem Soc 53: 623–626

    Article  CAS  Google Scholar 

  66. Dobbs CR, Weiss JF, Kumar KS, Chirigos Ma (1981) In: Rodgers MAJ, Powers EL (eds) Oxygen and oxy-radicals in chemistry and biology. Academic Press, New York, pp 622–624

    Google Scholar 

  67. Sevilla MD, Neta P, Marnett LJ (1983) Biochem Biophys Res Comm 115: 800–806

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  68. Koreh K, Seligman ML, Flamm ES, Demopoulos HB (1981) Biochem Biophys Res Comm 102: 1317–1322

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  69. Yasuda H, Izumi N, Shimada O, Kobayakawa T, Nakanishi M (1980) Toxicol Appl Pharmacol 52: 407–413

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  70. Cathcart RF (1985) Med Hypotheses 18: 61–77

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  71. Reed DJ (1983) In: Nygaard OF, Simic MG (eds) Radioprotectors and anticarcinogens. Academic Press, New York, pp 153–168

    Google Scholar 

  72. Arnes BN, Cathcart R, Schwiers E, Hochstein P (1981) Proc Natl Acad Sei USA 78: 6858–6862

    Article  Google Scholar 

  73. Smith RC, Lawing L (1983) Arch Biochem Biophys 223: 166–172

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  74. Burton GW, Ingold KU (1984) Science 224: 569–573

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  75. Welch SC, Gruber JM, Rao ASCP (1982) J Med Chem 25: 81–84

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  76. Levy L, Kerley TL (1974) Life Sei 14: 1917–1925

    Article  CAS  Google Scholar 

  77. Lin JS, Olcott HS (1975) J Agric Food Chem 23: 798–800

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  78. Kim HL, Herrig BW, Anderson AC, Jones LP, Calhoun MC (1983) Toxicol Lett 16: 23–29

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  79. Reyes P, Lüh BS (1962) Food Technol 16: 116–118

    CAS  Google Scholar 

  80. Leung HW, Vang MJ, Mavis RD (1981) Biochim Biophys Acta 664: 266–272

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  81. Niki E, Saito T, Kawakami A, Kamiya Y (1984) J Biol Chem 259: 4177–4182

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  82. Doba T, Burton GW, Ingold KU (1985) Biochim Biophys Acta 835: 298–303

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  83. Lambelet P, Saucy F, Loeliger J (1985) Experientia 41: 1384–1388

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  84. Meister A (1983) In: Nygaard OF, Simic MG (eds) Radioprotectors and anticarcinogens. Academic Press, New York, pp 121–151

    Google Scholar 

  85. Meeks RG, Zaharevitz D, Chen RF (1981) Arch Biochem Biophys 207: 141–147

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  86. Gutteridge JMC, Stocks J (1981) CRC Crit Rev Clin Lab Sei 14: 257–309

    Article  CAS  Google Scholar 

  87. Wayner DDM, Burton GW, Ingold KU, Locke S (1985) FEBS Lett 187: 33–37

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  88. Buening MK, Chang RL, Huang MT, Fortner JG, Wood AW, Conney AH (1981) Cancer Res 41: 67–72

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  89. Dewhirst FE (1980) Prostaglandins 20: 209–222

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  90. Barclay LRC, Locke SJ, MacNeil JM, VanKessel J (1984) J Am Chem Soc 106: 2479–2481

    Article  CAS  Google Scholar 

  91. Bors W, Michel C, Saran M (1983) In: Cohen G, Greenwald RA (eds) Oxy radicals and their seavenger systems, vol I Molecular aspects. Elsevier, New York, pp 38–43

    Google Scholar 

  92. Kittridge KJ, Willson RL (1984) FEBS Lett 170: 162–164

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  93. Burton GW, Doba T, Gabe EJ, Hughes L, Lee FL, Prasad L, Ingold KU (1985) J Am Chem Soc 107: 7053–7065

    Article  CAS  Google Scholar 

  94. Fueno T, Ree T, Eyring H (1959) J Phys Chem 63: 1940–1948

    Article  CAS  Google Scholar 

  95. Baird NC (1984) Tetrahedron 40: 3383–3385

    Article  CAS  Google Scholar 

  96. Niki E, Tsuchiya J, Tanimura R, Kamiya Y (1982) Chem Lett 789–792

    Google Scholar 

  97. Miyazawa T, Tsuchiya K, Kaneda T (1984) Nutr Rep Int 29: 157–161

    CAS  Google Scholar 

  98. Hughes RE, Wilson HK (1977) Medical Chem 14: 285–299

    CAS  Google Scholar 

  99. Bors W (1985) Life Chem Rep 3: 16–21

    CAS  Google Scholar 

  100. Mahoney LR, DaRooge MA (1975) J Am Chem Soc 97: 4722–4731

    Article  CAS  Google Scholar 

  101. Campbell TW, Coppinger GM (1952) J Am Chem Soc 74: 1469–1471

    Article  CAS  Google Scholar 

  102. Winterte J, Dulin D, Mill T (1984) J Org Chem 49: 491–495

    Article  Google Scholar 

  103. Boozer CE, Hammond GS, Hamilton CE, Sen JN (1955) J Am Chem Soc 77: 3233–3237

    Article  CAS  Google Scholar 

  104. Howard JA, Yamada T (1982) Can J Chem 60: 224–228

    Article  CAS  Google Scholar 

  105. Sexton MD (1984) JCS, Perkin 11: 1771–1776

    Article  Google Scholar 

  106. Flesch C, Schuler W, Meier R (1960) Helv Chim Acta 43: 2014–2018

    Article  CAS  Google Scholar 

  107. Simpson TH, Uri N (1956) Chemistry & Industry 956–957

    Google Scholar 

  108. Wefers H, Komai T, Talalay P, Sies H (1984) FEBS Lett 169: 63–66

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  109. Benson AM, Hunkeler MJ, Talalay P (1980) Proc Natl Acad Sei USA 77: 5216–5220

    Article  CAS  Google Scholar 

  110. Lam LKT, Sparnins VL, Hochalter JB, Wattenberg LW (1981) Cancer Res 41: 3940–3943

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  111. Morgenstern R, Dock L (1982) Acta Chem Scand 36B: 255–256

    Article  CAS  Google Scholar 

  112. Benson AM, Hunkeler MJ, Morrow JF (1984) Cancer Res 44: 5256–5261

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  113. Ketterer B (1982) Drag Metab Rev 13: 161–187

    Article  CAS  Google Scholar 

  114. Habig WH (1983) In: Nygaard OF, Simic MG (eds) Radioprotectors and anticarcinogens. Academic Press, New York, pp 169–190

    Google Scholar 

  115. Lind C, Hochstein P, Ernster L (1982) Arch Biochem Biophys 216: 178–185

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  116. Stuckey BN (1972) In: Furia TE (ed) CRC Handbook on food additives. CRC Press, Cleveland, pp 185–223

    Google Scholar 

  117. Pryor WA, Stanley JP, Blair E (1976) Lipids 11: 370–379

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  118. Asakawa T, Matsushita S (1980) Lipids 15: 137–140

    Article  CAS  Google Scholar 

  119. Marco GJ (1968) J Am Oil Chem Soc 45: 594–597

    Article  CAS  Google Scholar 

  120. Cort WM (1974) Food Technol 28: 60–66

    CAS  Google Scholar 

  121. Kawashima K, Itoh H, Chibata I (1978) Chem Pharm Bull (Tokyo) 26: 3558–3562

    CAS  Google Scholar 

  122. Tanizawa H, Sazuka Y, Komatsu A, Toda S, Takino Y (1983) Chem Pharm Bull (Tokyo) 31: 4139–4143

    CAS  Google Scholar 

  123. Ikeda N, Fukuzumi K (1976) J Am Oil Chem Soc 54: 360–366

    Article  Google Scholar 

  124. Blois MS (1958) Nature 226: 1199–1200

    Article  Google Scholar 

  125. Imam MP, Recknagel RO (1977) Toxicol Appl Pharmacol 42: 455–461

    Article  Google Scholar 

  126. Kurechi T, Kikugawa K, Kato T (1980) Chem Pharm Bull (Tokyo) 28: 2089–2093

    CAS  Google Scholar 

  127. Smith RC (1982) Bioorg Chem 11: 436–442

    Article  CAS  Google Scholar 

  128. Niki E, Tanimura R, Kamiya Y (1982) Bull Chem Soc Jpn 55: 1551–1555

    Article  CAS  Google Scholar 

  129. Weenen H, Porter NA (1982) J Am Chem Soc 104: 5216–5221

    Article  CAS  Google Scholar 

  130. Chipault JR (1962) In: Lundberg WO (ed) Autoxidation and antioxidants, vol 1, Wiley-Interscience, New York, pp 478–544

    Google Scholar 

  131. Johnson FC (1971) CRC Crit Rev Food Techn 2: 267–304

    Google Scholar 

  132. de Long MJ, Prochaska HJ, Talalay P (1985) Cancer Res 45: 546–551

    PubMed  Google Scholar 

  133. Siess MH, Vernevaut MF (1982) Food Chem Tox 20: 883–886

    Article  CAS  Google Scholar 

  134. Varma SD, Kinoshita JH (1976) Biochem Pharmacol 25: 2505–2513

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  135. Das M, Bickers DR, Mukhtar H (1984) Biochem Biophys Res Comm 120: 427–433

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  136. Graziani Y (1977) Biochim Biophys Acta 460: 364–373

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  137. Kozumbo WJ, Seed JL, Kensler TW (1983) Cancer Res 43: 2555–2559

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  138. Nakadate T, Yamamoto S, Aizu E, Kato R (1984) Gann 75: 214–222

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  139. Ferrell JE, Chang Sing PDG, Loew G, King R, Mansour JM, Mansour TE (1979) Mol Pharmacol 16: 556–568

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  140. Yang CS, Sydor W, Martin MB, Lewis KF (1981) Chem Biol Interact 37: 337–350

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  141. Levy L (1976) Inflammation 1: 333–345

    Article  CAS  Google Scholar 

  142. Bragt PC, Bonta IL (1980) Agents & Actions 10: 536–539

    Article  CAS  Google Scholar 

  143. Panganamala RV, Miller JS, Gwebu ET, Sharma HM, Cornwell DG (1977) Prostaglandins 14: 261–271

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  144. van Wauwe J, Goossens J (1983) Prostaglandins 26: 725–735

    Article  PubMed  Google Scholar 

  145. Landolfi R, Mower RL, Steiner M (1984) Biochem Pharmacol 33: 1525–1530

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  146. Baumann J, von Bruchhausen F, Wurm G (1979) Arch Pharmacol 307: 73–78

    Article  CAS  Google Scholar 

  147. Ts’o POP, Caspary WJ, Lorentzen RJ (1977) In: Pryor WA (ed) Free radicals in biology, vol III. Academic Press, New York, pp 251–303

    Google Scholar 

  148. Kahl R (1982) Trends Pharm Sei 3: 72–74

    Article  CAS  Google Scholar 

  149. Arnes BN (1983) Science 221: 1256–1264

    Article  Google Scholar 

  150. Nygaard OF, Simic MG (eds) (1983) Radioprotectors and anticarcinogens. Academic Press, New York

    Google Scholar 

  151. Wattenberg LW (1985) Cancer Res 45: 1–8

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  152. Floyd RA (ed) (1982) Free radicals and cancer. New York, Dekker

    Google Scholar 

  153. McBrien DCH, Slater TF (ed) (1982) Free radicals, lipid peroxidation and cancer. Academic Press, London

    Google Scholar 

  154. Cerutti PA (1985) Science 227: 375–381

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  155. Hathway DE (1966) Adv Food Res 15: 1–54

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  156. Gilbert D, Goldberg L (1967) Food Cosm Toxicol 5: 481–490

    Article  CAS  Google Scholar 

  157. Nagao M, Morita N, Yahagi T, Shimizu M, Kuroyanagi M, Fukuoka M, Yoshihira K, Natori S, Fujino T, Sugimura T (1981) Environ Mutagen 3: 401–419

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  158. Elliger CA, Henika PA, MacGregor JT (1984) Mutat Res 135: 77–86

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  159. McKee RH, Tometsko AM (1979) JNCI 63: 473–477

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  160. Huang MT, Wood AW, Newmark HL, Sayer JM, Yagi H, Jerina DM, Conney AH (1983) Cancer Lett 4: 1631–1637

    CAS  Google Scholar 

  161. Wargovich MJ, Eng VWS, Newmark HL (1985) Food Chem Toxicol 23: 47–49

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  162. Harman D (1956) J Gerontol 11: 298–300

    PubMed  CAS  Google Scholar 

  163. Harman D (1983) Age 6: 86–94

    Article  CAS  Google Scholar 

  164. Mehlhorn RJ, Cole G (1985) Adv Free Rad Biol Med 1: 165–223

    Article  CAS  Google Scholar 

  165. Marshall PJ, Kulmacz RJ, Lands WEM (1984) In: Bors W, Saran M, Tait D (eds) Oxygen radicals in chemistry and biology. de Gruyter, Berlin, pp 299–307

    Chapter  Google Scholar 

  166. Cutler RG (1985) Proc Natl Acad Sei USA 82: 4798–4802

    Article  CAS  Google Scholar 

  167. Bindoli A, Cavallini L, Siliprandi N (1977) Biochem Pharmacol 26: 2405–2409

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  168. Fiebrich F, Koch H (1979) Experientia 35: 1548–1550, 1550–1552

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  169. Valenzuela A, Barria T, Guerra R, Garrido A (1985) Biochem Biophys Res Comm 126:712–718

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

  170. Conn HO (ed) (1981) (+)-Cyanidanol-3 in diseases of the liver. Proc Int Workshop, Grune & Stratton, San Francisco

    Google Scholar 

  171. Altoijay I, Dalmi L, Sari B (1984) Acta Physiol Hung 64: 471–474

    Google Scholar 

  172. Voelter W, Jung G (eds) (1978) 0-(ß-Hydroxyethyl)-ratoside - experimentelle und klinische Ergebnisse. Springer, Berlin Heidelberg New York

    Google Scholar 

  173. Cousin JL, Motais R (1978) Biochim Biophys Acta 507: 531–538

    Article  CAS  Google Scholar 

  174. Forman SA, Verkman AS, Dix JA, Solomon AK (1982) Biochim Biophys Acta 689: 531–538

    Article  PubMed  CAS  Google Scholar 

Download references

Authors

Editor information

Editors and Affiliations

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 1987 Springer-Verlag Berlin Heidelberg

About this paper

Cite this paper

Bors, W. (1987). Bedeutung und Wirkungsweise von Antioxidanzien. In: Elstner, E.F., Bors, W., Wilmanns, W. (eds) Reaktive Sauerstoffspezies in der Medizin. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-71583-9_15

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-71583-9_15

  • Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg

  • Print ISBN: 978-3-540-17067-9

  • Online ISBN: 978-3-642-71583-9

  • eBook Packages: Springer Book Archive

Publish with us

Policies and ethics