Umweltpolitik und Innovationen im Systemvergleich: Bundesrepublik Deutschland — Polen

Zusammenfassung

Anfang der 70er Jahre entstand sowohl in den Markt- als auch in den Planwirtschaften ein neuartiger politischer Aktionsbereich: die Umweltpolitik. Untersucht wird der Entwicklungsprozeß der Umweltpolitik in der BRD und Polen — zwei hier stellvertretend behandelten Ländern. Dieses neue Politikbereich steht für eine politische Produktinnovation; sie wurde notwendig aufgrund früherer technologischer “Fortschritte” und der Herausbildung der Massenkonsumgesellschaft. Analysiert wird die Rolle der Umweltpolitik in der Initiierung von technischen Innovationen. Die Einführung der Umweltpolitik bedeutet neue Anforderungen für den F&E-Prozeß: Bei neuen Produkten und Verfahren wird das Qualitätsmerkmal “umweltfreundlich” nachgefragt; ein entsprechendes innovatives Angebot hat sich herausgebildet-jedoch in Polen und der BRD im unterschiedlichem Maße. Die technischen Innovationen in der BRD sind viel stärker als in Polen auf die Umweltpolitik hin orientiert; dies zeigt sich unmittelbar in der unterschiedlichen “Umweltintensität” des Wirtschaftswachstums in den beiden Ländern. Grenzüberschreitende Emissionen erfordern neue Formen der politischen Ost-West- Zusammenarbeit, um das internationale Kollektivgut “saubere Umwelt” effizienter bereitzustellen.

Summary

In the early 1970s a new field of political activity has emerged both in market economies and in central planning economies: environmental policy. We analyze the development of environmental policy in Germany and Poland — the two countries selected here as representative examples. The adoption of this novel policy field reflects a “political product innovation”. It emerged as the consequence of earlier “technological progress” and the rise of the mass concumption society. The role of environmental policy with respect to stimulating technical innovations is discussed. Environmental policy introduces new requirements with respect to the R&D process. In the case of novel products and processes the qualitity label environment-consisistent is demanded. A corresponding supply has developed, however, in Germany and Poland to diverging degrees. In West Germany technical innovations are much more in accord with the requirements of environmental policy as is visible from macroeconomic indicators which measure the environment intensity of production. Border-crossing emissions make new forms of international cooperation necessary which allow the efficient provision of the international collective good clean environment in an efficient way.

Streszczenie

Na poczatku lat 70-tych powstaje zarowno w gospodarkach rynkowych, jak i planowych nowa dziedzina aktywnosci politycznej: polityka ochrony srodowiska. W opracowaniu zostal przedstawiony rozwoj procesu ksztaltowania sie polityki ochrony srodowiska w Polsce i w RFN, dwoch przykladowo wybranych krajach.Polityka ochrony srodowiska stala sie polityczna innowacja produktowa.Koniecznosc wprowadzenia tej innowacji wynika ze skutkow wczesniej realizowanego “postepu” technologicznego i rozwoju spoleczenstwa masowej konsumpcji. Zanalizowano rowniez role polityki ochrony srodowiska w inicjowaniu innowacji technicznych. Realizacja polityki ochrony srodowiska oznacza nowe wymagania odnosnie procesu B+R w stosunku do produktow i procesow technologicznych zaczyna byc wymagana nowa cecha jakosciowa “nieszkodliwy dla srodowiska”. Dochodzi do uksztaltowania sie odpowiednio innowacyjnej oferty podazowej, jednakze skala tego procesu jest inna w RFN niz w Polsce. Innowacje techniczne sa w RFN znacznie bardziej niz w Polsce zorientowane na potrzeby srodowiska. Znajduje to swoje odbicie bezposrednio w “srodowiskochlonnosci” wzrostu gospodarczego obydwu krajow. Transgraniczne przenoszenie sie zanieczyszczen wymaga nowych form wspolpracy politycznej Wschod-zachod w celu polepszenia zasad korzystania z miedzynarodowego kolektywnego dobra, jakim jest “czyste srodowisko”.