§ 40 Geschichte der Verwaltungsgerichtsbarkeit in Polen

Tkaczyński, Jan Wiktor

doi:10.1007/978-3-642-41235-6_40

Jan Wiktor Tkaczyński³

1611 Accesses
1 Citations

Zusammenfassung

Die im Jahre 1918 auferstandene Republik Polen (Rzeczpospolita Polska) vertrat von Anfang an entschlossen die Prinzipien der parlamentarischen Demokratie und der Rechtsstaatlichkeit. Die 123 Jahre, die seit der dritten Teilung Polens von 1795 vergangen waren, bedeuteten jedoch keinen weißen Fleck im verwaltungsgerichtlichen Atlas des wiedergegründeten polnischen Staates, auch wenn dies paradox klingen mag. Denn das „neue‟ Polen konnte zum einen auf die preußischen Erfahrungen und zum anderen auf die österreichischen Lösungen zurückgreifen. Nur die russische Situation blieb unberücksichtigt. Das autoritär regierte Zarenreich vor 1917 war kein Musterstaat und auch keine Heimat der Verwaltungsgerichtsbarkeit. Und nach dem bolschewistischen Umsturz galt das umso weniger.

Univ.-Prof. Dr. Jan Wiktor Tkaczyński ist Inhaber des Lehrstuhls für das politische System der Europäischen Union an der Universität Krakau.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Log in via an institution

Chapter: USD 29.95; Price excludes VAT (USA)

eBook: USD 349.00; Price excludes VAT (USA)

Hardcover Book: USD 449.99; Price excludes VAT (USA)

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Notes

1.
Vgl. Georg Jellinek, Allgemeine Staatslehre, 3. Aufl., Berlin 1920, S. 286: „Auch ein Wiederaufleben eines untergegangenen Staates ist möglich, wofern die Verbandselemente sich von neuem zusammenfügen. Daß der wiederhergestellte Staat mit dem untergegangenen identisch sei, ist wiederum nur durch soziale, nicht durch formal juristische Betrachtung zu erkennen“.
2.
Vgl. Stanisław Kutrzeba, Idea wolności w ustroju dawnej Rzeczypospolitej Polskiej, in: Themis Polska 1930, S. 28. Eine ähnliche Bewertung nimmt Oswald Balzer, Z zagadnień ustrojowych Polski, Lwów 1917, S. 36, vor.
3.
Cicero, De re publica, 1, 49.
4.
Vgl. Władysław L. Jaworski, Nauka prawa administracyjnego, Warszawa 1924, S. 13.
5.
Hans Kelsen, Vom Wesen und Wert der Demokratie, 2. Aufl., Tübingen 1929, S. 3.
6.
Ebd., S. 14.
7.
Vgl. Verfassung der Republik Polen v. 17.03.1921 (Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej – Dz.U. RP – Gesetzblatt der Republik Polen Nr. 44 Pos. 267).
8.
Jaworski (Fn. 4), S. 13. Dem pflichtete ein anderer damaliger Gelehrter, Jerzy Stefan Langrod, Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce, Warszawa 1925, S. 6, bei: „Der Rechtsstaat ist untrennbar mit der Institution der Verwaltungsgerichtsbarkeit verbunden – ohne sie gibt es keinen Rechtsstaat und ohne den Rechtsstaat gibt es keine Verwaltungsgerichtsbarkeit. Daher liegt es im vitalen Interesse der Wissenschaft sowohl des Staats- als auch des Verwaltungsrechts, dass dieses Gedankengut in breiten Kreisen der Gesellschaft verinnerlicht wird.“
9.
Jaworski (Fn. 4), S. 19.
10.
Otto Mayer, Deutsches Verwaltungsrecht, Bd. 1, 2. Aufl., München 1914, S. 95.
11.
Ustawa z 3 sierpnia 1922 o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. RP Nr. 67 Pos. 600).
12.
Jaworski (Fn. 4), S. 67.
13.
Art. 137 ff. Bundes-Verfassungsgesetz v. 01.10.1920 (BGBl. Nr. 1).
14.
Deutsche Version von Art. 86 der Märzverfassung: „Zur Entscheidung von Zuständigkeitsstreitigkeiten zwischen Verwaltungsbehörden und Gerichten wird durch Gesetz ein besonderer Kompetenzgerichtshof eingesetzt.“
15.
Ustawa z 25 listopada 1925 o Trybunale Kompetencyjnym (Dz.U. RP Nr. 126 Pos. 897).
16.
Diese Situation bestand auch nach Erlass der Verfassung v. 23.04.1935 (Dz.U. RP Nr. 30 Pos. 227) fort, obwohl diese in Art. 70 Abs. 1 lit. b mit dem OVGH nur noch eine einzige Instanz vorsah.
17.
Vgl. Gesetz betreffend die Verfassung der Verwaltungsgerichte und das Verwaltungsstreitverfahren v. 03.07.1875 (PrGS S. 375)
18.
Vgl. Gesetz betreffend die Errichtung eines VwGH v. 22.10.1875 (ÖRGBl. 1876 Nr. 36).
19.
Urt. v. 09.11.1909, E 55, 277.
20.
Das Amt des Ersten Präsidenten des OVGH bekleideten Jan Sawicki (1922–28), Rudolf Różycki (1928–32), Jan Kanty Piętak (1932–33), Władysław Orski (1933–34) und Bronisław Hełczyński (1934–39).
21.
Die Zahl der Kammern am OVGH war nicht per Gesetz festgelegt und variierte deshalb von vier (1922–1924) über fünf (1924–1932) und drei (1932–1939) bis zwei (seit März 1939). Die Kammern wurden für Zuständigkeiten nach sachlichen Kriterien gebildet.
22.
Jaworski (Fn. 4), S. 65 f.
23.
Vgl. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1932 o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. RP Nr. 94 Pos. 806).
24.
Zarządzenie Ministra Opieki Społecznej z 3 grudnia 1932 wydane w porozumieniu z Ministrem Skarbu w sprawie rewizji prawomocnych orzeczeń komisji rewizyjno-lekarskich, względnie inwalidzkich komisji odwoławczych, co do istnienia dowodów związku przyczynowego uszkodzenia zdrowia lub okaleczenia ze służbą wojskową (Monitor Polski Nr. 282 Pos. 331).
25.
Ustawa z 26 marca 1935 o Inwalidzkim Sądzie Administracyjnym (Dz.U. RP Nr. 26 Pos. 177). Laut Art. 21 ISA-Gesetz sollte dieses Gericht bis 30.09.1940 tätig sein. Nach diesem Datum sollten die betreffenden Verfahren erneut vom OVGH übernommen werden.
26.
Vgl. Antoni Chmurski, Reforma Najwyższego Trybunału Administracyjnego, Warszawa 1934, S. 21.
27.
Vgl. Jerzy Stefan Langrod, Zagadnienia wybrane z praktyki administracyjnej, Kraków 1938, S. 3 f.; und Wojciech Wasiutyński, Glosse, in: Orzecznictwo Sądów Polskich 14 (1935), S. 79 f.
28.
Dass die öffentliche Verwaltung den Leitsätzen des OVGH jedoch nicht widerspruchlos gefolgt ist, belegt am besten die Denkschrift seines Ersten Präsidenten v. 09.04.1933: Okólnik nr 15 Prezesa Rady Ministrów, in: Orzecznictwo Sądów Polskich 14 (1935), S. 1 ff.
29.
Siehe Fn. 16. Vgl. auch Wacław Komarnicki, Ustrój państwowy Polski współczesnej, Wilno 1937, S. 383 ff.
30.
Das belegt die erste Änderung zum OVGHG v. 25.03.1926 (Dz.U. RP Nr. 37 Pos. 237). Um der Überschwemmung des Gerichtshofs mit offensichtlich unbegründeten Anträgen entgegenzuwirken, führte man den Anwaltszwang ein. Art. 12 OVGHG wurde um den folgenden Absatz ergänzt: „Die Beschwerde muss von einem Rechtsanwalt unterzeichnet sein, es sei denn, dass der Kläger selbst das juristische Hochschulstudium abgeschlossen hat.“
31.
Vgl. Archiv der Neuen Aktenstücke (Archiwum Akt Nowych) in Warschau, Teil 8, Prezes Rady Ministrów, Signatur 11–35.
32.
Paul Johnson, Historia świata, London 1992, S. 268.
33.
Vgl. Józef Stojanowski, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, in: K. Konarski (Hrsg.), Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, Bd. 2, Warszawa 1956, S. 278 ff. und 324 ff. Die erstgenannte Zahl kann nur geschätzt werden, weil die Archivinventur nach den Verlusten gleich zu Beginn des Krieges (ca. 5.000 Aktenstücke) sowie nach der in unbekanntem Ausmaß von der deutschen Besatzungsmacht durchgeführten Aussonderung und Umlagerung einiger Aktenstücke nach Lötzen in Ostpreußen (seither gelten sie als verschollen) bis zum Ausbruch des Aufstands am 01.08.1944 nicht abgeschlossen wurde. Grundlegende Entscheidungen sind allerdings in der publizierten Urteilssammlung (Zbiór Wyroków Najwyższego Trybunału Administracyjnego) enthalten und in den damaligen juristischen Fachzeitschriften abgedruckt.
34.
Vgl. Jerzy Malec/Dorota Malec, Historia administracji i myśli administracyjnej, 2. Aufl., Kraków 2003, S. 246.
35.
Vgl. Maurycy Jaroszyński, Nowe aspekty zagadnienia kontroli administracji, in: Państwo i Prawo 1950, S. 95 ff.
36.
Ustawa Konstytucyjna z 19 lutego 1947 o ustroju i zakresie działania najważniejszych organów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. RP Nr. 18 Pos. 71).
37.
Ustawa z 9 stycznia 1947 o zasadach zaszeregowania do grup uposażenia sędziów w sądownictwie powszechnym i administracyjnym (Dz.U. RP Nr. 10 Pos. 44).
38.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22 lipca 1952 (Dz.U. PRL Nr. 33 Pos. 232).
39.
Vgl. Józef Paliwoda, Nadzór ogólny prokuratury a sądownictwo administracyjne, in: Nowe Prawo 1960, S. 33 ff. (gegen die Einführung der Verwaltungsgerichtsbarkeit); sowie Emanuel Iserzon, Fundamentum regnorum, in: Nowe Prawo 1960, S. 155 ff. (dafür).
40.
Vgl. Mirosław Wyrzykowski, Sądownictwo administracyjne w PRL, Warszawa 1983, S. 34.
41.
Vgl. Sebastian Gajewski, Próba reaktywacji sądownictwa administracyjnego w latach 1956–1959 (wokół projektu ustawy – Prawo o sądach administracyjnych z 1958 roku), in: Studia Iuridica 2014, S. 83 ff.
42.
Vgl. Jan Zimmermann, Z dziejów nauki prawa administracyjnego i nauki o samorządzie terytorialnym. Marian Zimmermann (1901–1969), in: Samorząd Terytorialny 1993, S. 125 ff. Dort ist auch der Text abgedruckt: Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnym z 1958 r. (S. 108 ff.).
43.
Ustawa z 31 stycznia 1980 o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. PRL Nr. 4 Pos. 8).
44.
§ 3 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 25 lutego 1981 w sprawie struktury organizacyjnej Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz ustalenia siedzib, właściwości i organizacji ośrodków zamiejscowych tego sądu (Dz.U. PRL Nr. 5 Pos. 21).
45.
Ustawa z 24 maja 1990 o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. RP Nr. 34 Pos. 201).
46.
Ustawa z 11 maja 1995 o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. RP Nr. 74 Pos. 368).
47.
Vgl. Art. 175 Abs. 1, Art. 176 Abs. 1 und Art. 184 Verfassung v. 2. April 1997 (Dz.U. RP Nr. 78 Pos. 483).
48.
Ustawa z 25 lipca 2002 – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. RP Nr. 153 Pos. 1269).
49.
Ustawa z 30 sierpnia 2002 – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. RP Nr. 153 Pos. 1270).
50.
Ustawa z 30 sierpnia 2002 – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. RP Nr. 153 Pos. 1271).
51.
Zuletzt bei: Jan Zimmermann, Prawo administracyjne, 7. Aufl., Warszawa 2016, S. 503.
52.
Vgl. Ustawa z 17 czerwca 2004 o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. RP Nr. 179 Pos. 1843).
53.
Vgl. Tadeusz Woś, Mechanizm orzekania przez sąd administracyjny, in: ders. (Hrsg.), Postępowanie sądowo-administracyjne, 7. Aufl., Warszawa 2015, S. 273 ff.
54.
Siehe Fn. 23. Vgl. aber zur offeneren Regelung im OVGHG a.F. → III.
55.
Vgl. Magdalena Maciołek, O publicznym prawie podmiotowym, in: Samorząd Terytorialny 1992, S. 13.
56.
Vgl. Zimmermann (Fn. 51), S. 471 ff.
57.
Die statistischen Jahresdaten sind der Webseite des NSA (HVG) zu entnehmen: http://bip.nsa.gov.pl/index.php/bip/BIP/Statystyka.

Auswahlbibliographie

Antoni Chmurski, Reforma Najwyższego Trybunału Administracyjnego, Warszawa 1934;
Google Scholar
Sebastian Gajewski, Próba reaktywacji sądownictwa administracyjnego w latach 1956–1959 (wokół projektu ustawy – Prawo o sądach administracyjnych z 1958 roku), in: Studia Iuridica 2014, S. 83 ff.;
Google Scholar
Emanuel Iserzon, Fundamentum regnorum, in: Nowe Prawo 1960, S. 155 ff.;
Google Scholar
Władysław L. Jaworski, Nauka prawa administracyjnego, Warszawa 1924;
Google Scholar
Wacław Komarnicki, Ustrój państwowy Polski współczesnej, Wilno 1937;
Google Scholar
Jerzy Stefan Langrod, Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce, Warszawa 1925;
Google Scholar
ders., Zagadnienia wybrane z praktyki administracyjnej, Kraków 1938;
Google Scholar
Jerzy Malec/Dorota Malec, Historia administracji i myśli administracyjnej, 2. Aufl., Kraków 2003;
Google Scholar
Tadeusz Woś, Mechanizm orzekania przez sąd administracyjny, in: ders. (Hrsg.), Postępowanie sądowo-administracyjne, 7. Aufl., Warszawa 2015, S. 273 ff.;
Google Scholar
Jan Zimmermann, Z dziejów nauki prawa administracyjnego i nauki o samorządzie terytorialnym. Marian Zimmermann (1901–1969), in: Samorząd Terytorialny 1993, S. 125 ff.;
Google Scholar
ders., Prawo administracyjne, 7. Aufl., Warszawa 2016.
Google Scholar

Download references

Author information

Authors and Affiliations

Instytut Europeistyki, Uniwersytet Jagielloński, Jodłowa 13, PL 30-252, Kraków, Poland
Jan Wiktor Tkaczyński

Authors

Jan Wiktor Tkaczyński
View author publications
You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Editor information

Editors and Affiliations

Deutsche Universität für Verwaltungswissenschaften, Speyer, Germany
Karl-Peter Sommermann
Präsident des Verwaltungsgerichts Chemnitz, Chemnitz, Germany
Bert Schaffarzik

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

About this chapter

Cite this chapter

Tkaczyński, J.W. (2019). § 40 Geschichte der Verwaltungsgerichtsbarkeit in Polen. In: Sommermann, KP., Schaffarzik, B. (eds) Handbuch der Geschichte der Verwaltungsgerichtsbarkeit in Deutschland und Europa. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-41235-6_40

Download citation

DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-41235-6_40
Published: 28 August 2018
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-642-41234-9
Online ISBN: 978-3-642-41235-6
eBook Packages: Social Science and Law (German Language)

Publish with us

Policies and ethics