Zusammenfassung
Der Beitrag analysiert die Rolle von Religion in den gesellschaftlichen Zusammenhängen Bosnien-Herzegowinas in Geschichte und Gegenwart. Dies geschieht aus religionshistorischer, religionssoziologischer und politikwissenschaftlicher Perspektive. Dargestellt werden die Bedeutung der Multireligiosität, die demographischen Verschiebungen der Religionsgemeinschaften im 19. und 20. Jahrhundert sowie die religiösen Organisationsstrukturen von Muslimen, Serbisch-Orthodoxen, Katholiken und Juden. Weitere Analysefelder sind die Veränderungen gelebter Religiosität, das Verhältnis von Religion und Nation, Religion und Politik sowie Religion und Gewalt. Dabei spielen auch genderspezifische Aspekte des religiösen Lebens sowie interreligiöses Zusammenleben und Versöhnung eine Rolle.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatur
Abazović, D., & Cvitković, I. (2015). Religion and politics in Bosnia and Herzegovina. In B. Radeljić, & M. Topić (Hrsg.), Religion in the post-Yugoslav context (S. 79 – 100). Lanham: Lexington Books.
Aleksov, B. (2004). Marian apparitions and the Yugoslav crisis. Southeast European Politics 1/5, S. 1 – 23.
Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. (2016). Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini, 2013. Rezultati popisa. http://www.popis2013.ba/popis2013/doc/Popis2013prvoIzdanje.pdf. Zugegriffen: 20. März 2017.
Azinović, V. & Jusić, M. (2015). The lure of the Syrian war. The foreign fighters’ Bosnian contingent. Preliminary report. Sarajevo: The Atlantic Initiative.
Azinović, V., Bassuener, K., & Weber, B. (2011). Assessing the potential for renewed ethnic violence in Bosnia and Herzegovina. A security risk analysis. http://www.atlanticinitiative.org/images/stories/ai/pdf/ai-dpc%20bih%20security%20study%20final%2010-9-11.pdf. Zugegriffen: 20. März 2017.
Borger, J. (2015). Isis targets vulnerable Bosnia for recruitment and attack. The Guardian. http://www.theguardian.com/world/2015/jun/25/isis-targets-vulnerablebosnia-for-recruitment-and-attack. Zugegriffen: 20. März 2017.
Bougarel, X. (2007). Bosnian Islam as „European Islam“. Limits and shifts of a concept. In A. Al-Azmeh, & E. Fokas (Hrsg.), Islam in Europe. Diversity, identity and influence (S. 96 – 124). Cambridge: Cambridge University Press.
Bremer, T. (1999). Die Religionsgemeinschaften im ehemaligen Jugoslawien. In Dunja Melčić (Hrsg.), Der Jugoslawien-Krieg. Handbuch zu Vorgeschichte, Verlauf und Konsequenzen (S. 235 – 248). Wiesbaden: Westdt. Verlag.
Brentin, D. (2015). Does Bosnian football have an anti-semitism problem? The Balkanist. http://balkanist.net/does-bosnian-football-have-an-anti-semitism-problem. Zugegriffen: 4. September 2017.
Cerić, M. (2005). Deklaration europäischer Muslime. http://www.islamskazajednica.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=45&Itemid=732. Zugegriffen: 20. März 2017.
Clark, J. N. (2014). The cross, the crescent, and the war in Bosnia. The legacy of religious involvement. In S. P. Ramet (Hrsg.), Religion and politics in post-socialist central and southeastern Europe (S. 155 – 179.). Challenges since 1989. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Čutura, V. (2006). Grkokatolici na Žumberku. Glas koncila https://web.archive.org/web/20080216182005/ http://www.glas-koncila.hr/rubrike_reportaza.html?news_ID=7624. Zugegriffen: 8. September 2017.
Draganić, M. (2015). Brčko: Prota iz čitanki. Večernje novosti. http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/republika_srpska/aktuelno.655.html%3A529328-Brcko-Protaiz-citanki. Zugegriffen: 4. September 2017.
Funk, J. (2015). Public expressions of Bosnian muslim religiosity and lived faith. The case of Friday prayer and hijab. In A. Elbasani, & O. Roy (Hrsg.), The revival of Islam in the Balkans. From identity to religiosity (S. 204 – 221). Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Hasić, N. (2016). Kako je džemat u Bočinji integrisan u Islamsku zajednicu. N1. http://ba.n1info.com/a93459/Vijesti/Vijesti/Kako-je-dzemat-u-Bocinji-integrisan-u-Islamsku-zajednicu.html. Zugegriffen: 4. September 2017.
Hodžić, D. (2009). Der Sufiislam in Bosnien und Herzegovina. In Akademie der Diözese Rottenburg-Stuttgart, Brückenschläge – „Bosnischer Islam“ für Europa. http://www.akademie-rs.de/fileadmin/user_upload/download_archive/interreligioeser-dialog/091120_hodzic_sufiislam.pdf. Zugegriffen: 20. März 2017.
Höpken, W. (1994). Konfession, territoriale Identität und nationales Bewusstsein. Die Muslime in Bosnien zwischen österreichisch-ungarischer Herrschaft und Zweitem Weltkrieg (1878 – 1941). In E. Schmidt-Hartmann (Hrsg.), Formen des nationalen Bewußtseins im Lichte zeitgenössischer Nationalismustheorien. Vorträge der Tagung des Collegium Carolinum in Bad Wiessee vom 31. Oktober bis 3. November 1991 (S. 233 – 253). München: Oldenbourg.
Istraživanje o poziciji i ulozi žena u tradicionalnim crkvama i vjerskim zajednicama u BiH. (2013). Centar za edukaciju i istraživanje „Nahla“. http://www.nahla.ba/cms/tekstovi10/tekstovi_datoteke/141113090824_ISTRAZIVANJE_O_POZICIJI_ZENA.pdf. Zugegriffen: 9. September 2017.
Ivanišević, A. (Hrsg.). (2012). Re-Sakralisierung des öffentlichen Raums in Südosteuropa nach der Wende 1989? Frankfurt a. M.: Lang.
Jelin-Dizdar, T. (2016). Hidžab na sudu: Napad na vjerske slobode ili sekularizam. N1. http://ba.n1info.com/a78928/Vijesti/Vijesti/Zabrana-nosenja-vjerskih-obiljezja-u-pravosudju-BiH.html. Zugegriffen: 18. Mai 2016.
Karčić, H. (2013). Islam after communism in Bosnia and Herzegovina. A brief study. In O. Listhaug, & S. P. Ramet (Hrsg.), Bosnia-Herzegovina since Dayton. Civic and uncivic values (S. 285 – 307). Ravenna: A. Longo.
Kardinal Müller über Papst-Entscheid zu Medjugorje: „Könnte noch lange dauern“. (2017). https://www.domradio.de/node/242350. Zugegriffen: 8. September 2017.
Karić, E. (2002). Is ‚Euro-Islam‘ a myth, challenge or a real opportunity for Muslims and Europe? Journal of Muslim Minority Affairs, 22, 435 – 442.
Komšić: BiH nije leopardova koža. (2013). B92. http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2013&mm=07&dd=14&nav_id=732331. Zugegriffen: 18. Mai 2016.
Lebl, L. S. (2014). Islamism and security in Bosnia-Herzegovina. Carlisle: United States Army War College Press.
Leggewie, C. (2002). Auf dem Weg zum Euro-Islam? Moscheen und Muslime in der Bundesrepublik Deutschland. Bad Homburg v. d. Höhe: Herbert-Quandt-Stiftung.
Listhaug, O., & Ramet, S. P. (Hrsg.). (2013). Bosnia-Herzegovina since Dayton. Civic and uncivic values. Ravenna: A. Longo.
Lovrenović, I. (2016). Život u ostacima „leopardove kože“. Telegram 29 (1./2. 1. 2016). http://ivanlovrenovic.com/2016/01/zivot-u-ostacima-%E2%80%9Eleopardovekoze/ Zugegriffen: 8. September 2017
Macháček, Š. (2007). „European Islam“ and Islamic education in Bosnia-Herzegovina. Südosteuropa. Zeitschrift für Politik und Gesellschaft, 55, 395 – 428.
Marković, I. (2013). Friedensaufbau durch Religion. In R. Mokrosch, T. Held, & R. Czada (Hrsg.), Religionen und Weltfrieden. Friedens- und Konfliktlösungspotenziale von Religionsgemeinschaften (S. 326 – 338). Stuttgart: Kohlhammer.
Međureligijsko vijeće u Bosni i Hercegovini. (2016). Monitoring napada na vjerske objekte i druga mjesta od značaja za crkve i vjerske zajednice u BiH. Peti godišnji izvještaj (izvještajni period od 1. novembra/studenog 2014. do 31.oktobra/listopada 2015.). http://www.mrv.ba/upload/attachments/izvjestaj_zastita_svetih_mjesta_februar_2016_SDp.pdf. Zugegriffen: 8. September 2017.
Mehmedović, J. (2014). Organizacija religijske nastave u javnim školama BiH i zemalja regiona. Religija i tolerancija, 12, 297 – 312.
Moore, S. K. (2013). Military chaplains as agents of peace religious leader engagement in conflict and post-conflict environments. Lanham: Heath.
Neuman, P. R. (2015). Foreign fighter total in Syria/Iraq now exceeds 20,000; surpasses Afghanistan conflict in the 1980s. International Centre for the Study of Radicalisation. http://icsr.info/2015/01/foreign-fighter-total-syriairaq-now-exceeds-20000-surpasses-afghanistan-conflict-1980s. Zugegriffen: 20. März 2017.
Öktem, K. (2011). Between emigration, de-Islamization and the nation-state. Muslim communities in the Balkans today. Southeast European and Black Sea Studies, 11, 155 – 171.
Omerdić, M. (1999). Prilozi izučavanju genocida nad Bošnjacima (1992 – 1995). Sarajevo: El-Kalem.
Perić, R. (2007). Međugorje – tajne, poruke, zvanja, molitve, ispovjedi, komisije. Biskupije Mostar-Duvno. http://www.md-tm.ba/clanci/me%C4%91ugorije-tajneporuke-zvanja-molitve-ispovjedi-komisije. Zugegriffen: 20. März 2017.
Perry, V. (2013). Classroom battlegrounds for hearts and minds. Efforts to reform and transform education in post-war Bosnia and Herzegovina. In O. Listhaug, & S. P. Ramet (Hrsg.), Bosnia-Herzegovina since Dayton. Civic and uncivic values (S. 225 – 246). Ravenna: A. Longo.
Potpisan Sporazum BiH i Ukrajine o saradnji u borbi protiv kriminala. (2016). FENA. http://fena.ba/article/832916/potpisan-sporazum-bih-i-ukrajine-o-saradnji-uborbi-protiv-kriminala. Zugegriffen: 20. März 2017.
Pravoslavna crkva sprečava obnovu Careve džamije u Foči. (2012). Klix. http://www.klix.ba/vijesti/bih/pravoslavna-crkva-sprecava-obnovu-careve-dzamije-u-foci/121107074. Zugegriffen: 18. Mai 2016.
Predsjednik Jevrejske općine Boris Kožemjakin: Zaključak VSTV-a o zabrani nošenja vjerskih obilježja je neprimjeren. (2016). http://faktor.ba/predsjednik-jevrejskeopcine-boris-kozemjakin-zakljucak-vstv-a-o-zabrani-nosenja-vjerskih-obiljezja-je-neprimjeren. Zugegriffen: 18. Mai 2016.
Prijedlog biskupa BK BiH za društveno-pravno uređenje BiH: „Bosna i Hercegovina – izvor nestabilnosti i prijetnja miru ili buduća članica EU“. (2005). Biskupska konferencija Bosne i Hercegovine. http://www.bkbih.ba/info.php?id=391. Zugegriffen: 20. März 2017.
Puhalo, S. (2015). Ko je i koliko rušio vjerske objekte u Bosni i Hercegovini? http://www.frontal.ba/blogovi/blog/60507/ko-je-i-koliko-rusio-vjerske-objekte-ubosni-i-hercegovini. Zugegriffen: 20. März 2017.
Rad u skladu sa hanefijskim mezhebom u okvirima Islamske zajednice. (2011). http://medzlisbrcko.ba/vijesti/rad-u-skladu-sa-hanefijskim-mezhebom-u-okvirimaislamske-zajednice. Zugegriffen: 4. September 2017.
Ramet, S. P. (1998). Nihil obstat. Religion, politics, and social change in East-Central Europe and Russia. Durham: Duke University Press.
Ramet, S. P. (2013). Bosnia-Herzegovina since Dayton – an introduction. In O. Listhaug, & S. P. Ramet (Hrsg.), Bosnia-Herzegovina since Dayton. Civic and uncivic values (S. 11 – 47). Ravenna: A. Longo.
Ramet, S. P. (Hrsg.) (2014). Religion and politics in post-socialist central and southeastern Europe. Challenges since 1989. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Rijaset predstavio izvještaj o razgovorima sa nelegalnim džematima. (2016). http://www.islamskazajednica.ba/vijesti/aktuelno/23732-rijaset-predstavio-izvjestajo-razgovorima-sa-paradzematima. Zugegriffen: 17. Mai 2016.
RS obeležava Dan Republike. (2017). Nova Srpska Politička Misao. http://www.nspm.rs/hronika/republika-srpska-obelezava-dan-republike-patrijarh-irinej-sluzi-liturgiju-u-hramu-hrista-spasitelja-u-banjaluci.html. Zugegriffen: 20. März 2017.
Russo, C. J. (2000). Religion and education in Bosnia. Integration not segregation? Brigham Young University Education & Law Journal, 2000, 945 – 966.
Saopćenje Ureda za odnose s javnošću Rijaseta o paradžematima. (2016). http://www.islamskazajednica.ba/vijesti/mina-vijesti/23393-saopcenje-za-javnost-uredaza-odnose-s-javnoscu-rijaseta. Zugegriffen: 13. Januar 2016.
Sells, M. (2003). Crosses of blood. Sacred space, religion and violence in Bosnia-Hercegovina. Sociology of Religion, 64, 309 – 331.
Srbi i Hrvati iz BiH ratuju u Ukrajini. (2015). http://www.rtvbn.com/333418/Srbi-i-Hrvati-iz-BiH-ratuju-u-Ukrajini. BN. Zugegriffen: 20. März 2017.
Statistika. (2017). http://www.medjugorje.hr/hr/medjugorski-fenomen/statistike. Zugegriffen: 20. März 2017.
Sundhaussen, H. (2012). Jugoslawien und seine Nachfolgestaaten 1943 – 2011. Eine ungewöhnliche Geschichte des Gewöhnlichen. Wien: Böhlau.
Suppan, A. (2003). Yugoslavism versus Serbian, Croatian, and Slovene nationalism. Political, Ideological, and cultural cuases of the rise and fall of Yugoslavia. In N. M. Naimark, & H. Case (Hrsg.), Yugoslavia and its historians. Understanding the Balkan wars of the 1990s (S. 116 – 139). Stanford: Stanford University Press.
Šeta, Đ. (2013). Kreiranje religijskog identiteta bh. muslimanki. In N. Mikašinović (Hrsg.), Prevazilaženje tradicionalne uloge žene u crkvama i verskim zajednicama Zapadnog Balkana (S. 120 – 138). Beograd: Centra za teološka istraživanja.
Terzić, S. (1996). Religion und Staat bei den Moslems. In T. Bremer (Hrsg.), Religion und Nation im Krieg auf dem Balkan. Beiträge des Treffens deutscher, kroatischer und serbischer Wissenschaftler vom 05. bis 09. April 1995 in Freising (S. 87 – 107). Bonn: Zentralstelle Weltkirche der Deutschen Bischofskonferenz.
Topalović, E. (2015). Niste ni zapamtili, a već ste zaboravili… http://www.islamskazajednica.ba/vijesti/aktuelno/22240-niste-ni-zapamtili-a-vec-ste-zaboravili. Zugegriffen: 20. März 2017.
Trifunović, D., & Mijalkovski, M. (2014). Terrorist threats by Balkan radical Islamist to international security. Politologija religije, 8, 291 – 326.
U. S. Department of State (2016). Bosnia and Herzegovina. International religious freedom report for 2015. https://www.state.gov/documents/organization/256383.pdf. Zugegriffen: 20. März 2017.
Velikonja, M. (2003). Religious separation and political intolerance in Bosnia-Herzegovina. College Station: Texas A&M University Press.
Vijeće ministara potvrdilo. (2005). Novo Vrijeme. http://novovrijeme.ba/vijece-ministara-potvrdilo-nacrt-ugovora-bih-i-islamske-zajednice. Zugegriffen: 18. Mai 2016.
Vlada Srbije na proslavi Dana RS, razgovarali Vučić i Dodik. (2016). N1. http://rs.n1info.com/a124680/Svet/Region/Proslava-Dana-Republike-Srpske.html. Zugegriffen: 20. März 2017.
Vukšić, T. (n. d.). Demografsko stanje i procesi katolika u Bosni i Hercegovini od 1996. do 2015. godine prema izvorima katoličke crkve. Biskupska konferencija Bosne i Hercegovine. http://www.bkbih.ba/info.php?id=900. Zugegriffen: 4. September 2017.
Vukšić, T. (2000). Stradanja hrvatskih katolika u Bosni i Hercegovini u ratu od 1991 do 1995. In T. Vukšić, Mi i oni. Siguran identitet pretpostavke susretanja (S. 71 – 98). Sarajevo: Vrhbosanska Katolička Teologija.
World value survey. Wave 4 (1999 – 2004). http://www.worldvaluessurvey.org/WVSDocumentationWV4.jsp. Zugegriffen: 11. Mai 2016.
Zovkić, M. (2012). Das Ringen um das Denkmal für Papst Johannes Paul II. in Sarajevo. In A. Ivaniševic (Hrsg.), Re-Sakralisierung des öffentlichen Raums in Südosteuropa nach der Wende 1989? (S. 205 – 207). Frankfurt a. M.: Lang.
Zovkić, M. (2013). Jesu li vjerski poglavari u Bosni i Hercegovini otvoreni za nove izazove? Vrhbosnensia, 17, 77 – 98.
Zrinščak, S. (2013). Religion and society in Bosnia and Herzegovina. In O. Listhaug, & S. P. Ramet (Hrsg.), Bosnia-Herzegovina since Dayton. Civic and uncivic values (S. 183 – 214). Ravenna: A. Longo.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Editor information
Editors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 2018 Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH
About this chapter
Cite this chapter
Grunert, H. (2018). Religion in Bosnien-Herzegowina: Nebeneinander, Miteinander, Gegeneinander. In: Flessenkemper, T., Moll, N. (eds) Das politische System Bosnien und Herzegowinas. Springer VS, Wiesbaden. https://doi.org/10.1007/978-3-531-19084-6_6
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-19084-6_6
Published:
Publisher Name: Springer VS, Wiesbaden
Print ISBN: 978-3-531-18501-9
Online ISBN: 978-3-531-19084-6
eBook Packages: Social Science and Law (German Language)