Riassunto
L’indagine che intendo qui svolgere mira a evidenziare alcuni meccanismi del funzionamento del dialogo in tragedia prendendo spunto dai v. 640 s. dell’ Oreste di Euripide: λέγοιμ’ ἅν ἢδη- τὰ |μακρὰ τῶν σμικρῶν λόγων / ὲπίπροσθέν έστι καὶ σαΦῆ μᾶλλον κλύεν. È generalmente riconosciuto che in tragedia le lunghe rheseis — al di là di ogni altra loro funzione — incontravano decisamente il gusto del pubblico1. La formulazione euripidea dell’Oreste sembrerebbe confermare questo dato e rappresentare di conseguenza una sorta di enunciato di poetica programmatica che sancirebbe la preferibilità della lunga rhesis sull’intervento di ridotta estensione. M. L. West, nel suo commento ad loc., ha visto in questi versi l’eco di una polemica a distanza con Sofocle: “the new agon … begins with an unusually explicit announcement that a long speech is coming. The exaltation of long speeches reads almost like a riposte to Soph. Phil. 12 ‘this is no time for a long speech’, which in its turns is surely a dig at Euripides’ lenghthy opening monologues”.
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Bibliografia
C. Austin, Nova fragmenta euripidea in papyris reperta, Berlin 1968
J. L. Austin, Quando dire è fare, Torino 1974 (Oxford 1962)
W. S. Barrett, Euripides. Hippolytos, Oxford 1964
D. Bassi, Il nunzio nella tragedia greca, “RFIC” 27, 1899, pp. 50–89
A. Blasina, Personaggi, ruoli e attori nelle Troiane di Euripide, di prossima pubblicazione su “SemRom” (qui cit. Blasina, Personaggi)
G. W. Bond, Euripides. Heracles, Oxford 1981
J. M. Bremer, Why Messenger-speech?, in Bremer — Radt — Ruijgh 1976, pp. 29–48
J. M. Bremer, S. Radt, C. J. Ruijgh (edd.), Miscellanea tragica in honorem J. C. Kamerbeek, Amsterdam 1976
C. Collard, Formal Debates in Euripides’ Drama, “G&R” 22, 1975, pp. 58–71
C. Collard, Euripides. Supplices, I-II, Groningen 1975
J. Diggle, Marginalia Euripidea, “PCPS” 15, 1969, pp. 30–59 [= Diggle 1994, pp. 5–33]
J. Diggle, Studies on the Text of Euripides. Supplices, Electra, Heracles, Troades, Iphigenia in Tauris, Ion, Oxford 1981
J. Diggle, Euripidis fabulae, I-III, Oxford 1981–1994
J. Diggle, Euripidea. Collected Essays, Oxford 1994
L. Di Gregorio, Le scene d’annuncio nella tragedia greca, Milano 1967
E. R. Dodds, Euripides. Bacchae, Oxford 19602
M. Dubischar, Die Agonszenen bei Euripides. Untersuchungen zu ausgewählten Dramen, Stuttgart — Weimar 2001
J. Duchemin, L’ ’Aγών dans la tragédie grecque, Paris 19682
J. Duchemin, Les origines populaires et paysannes de l’agon tragique, “Dioniso” 43, 1969, pp. 247–275
K. Elam, Semiotica del teatro, Bologna 1988 (London — New York 1980) Enciclopedia Cambridge delle scienze del linguaggio, Bologna 1993 (Cambridge 1987)
A. Ercolani, Eur. Phoe. 443–445: usus linguistico, convenzioni sceniche e distribuzione del testo tra i personaggi, “Quad. Dip. Fil. Ling. Trad. Class. Torino” 1999, pp. 67–77
A. Ercolani, Il passaggio di parola sulla scena tragica. Didascalie interne e struttura delle rheseis, Stuttgart — Weimar 2000a
A. Ercolani, Costruzione del dialogo tragico: confronti tra epos e tragedia (con un excursus sul Dialogo dei Melii e degli Ateniesi), “Quad. Dip. Fil. Ling. Trad. Class. Torino” 2000b, pp. 67–79
G. Erdmann, Der Botenbericht bei Euripides, Diss. Kiel 1964
J. Fischl, De nuntiis tragicis, Diss. Wien 1910
R. C. Flickinger, The Greek Theatre and Its Drama, Chicago 1918
Ed. Fraenkel, Aeschylus. Agamemnon, I-III, Oxford 1950
Ed. Fraenkel, Zu den Phoenissen des Euripides, “SBAW” 1963, 1
M. Griffith, Sophocles. Antigone, Cambridge — New York — Melbourne 1999
R. Halleran, Euripides. Hippolytus, Warminster 1995
E. Henning, De tragicorum atiicortum narrationibus, Diss. Gottingae 1910
J. Humbert, Syntaxe grecque, Paris 1954
G. Italie, Index Aeschyleus, Leiden 19642 (ed. riv. da S. L. Radt)
J. Jackson, Marginalia scaenica, Oxford 1955
R. Jakobson, Saggi di linguistica generale, Milano 19702 (Paris 1963)
I. J. F. de Jong, Narrative in Drama, Leiden 1991
R. Kannicht, Euripides. Helen, I-II, Heidelberg 1969
J. Keller, Struktur und dramatische Funktion des Botenberichtes bei Aischylos und Sophocles, Diss. Tübingen 1959
D. Lanza, Il tiranno e il suo pubblico, Torino 1977
M. Lechner, De Euripide rhetorum discipulo, Gymn.-Progr. Ausbach, Begrüssungsschr. d. 29. Philolog. Versamml., Innsbruck 1874
J. T. Lees, δικανικὸς λόγoς in Euripides, Diss. Lincoln 1891 [Nebraska University Studies, I, nr. 4, 1892, 367–408]
A. Lesky, Die tragische Dichtung der Hellenen, Göttingen 19723 (qui cit. nella trad. it. Bologna 1996)
R. G. Lewis, An Alternative Date for Sophocles’ Antigone, “GRBS” 29, 1988, pp. 35–50
M. Lloyd, The Agon in Euripides, Oxford 1992
H. Lloyd-Jones, N. G. Wilson, Sophoclis fabulae, Oxford 1990
O. Longo, Commento linguistico alle Trachinie di Sofocle, Padova 1968
B. Mannsperger, Die Rhesis, in W. Jens (ed.), Die Bauformen der griechischen Tragödie, München 1971, pp. 143–181
A. Marchese, Dizionario di retorica e stilistica, Milano 19844
D. J. Mastronarde, Contat and Discontinuity: Some Conventions of the Speech and Action on the Greek Tragic Stage, Berkeley 1979
D. J. Mastronarde, Euripides. Phoenissae, Leipzig 1988
D. J. Mastronarde, Euripides. Phoenissae, Cambridge 1994 (con commento)
A. N. Michelini, MAKPAN ΓAP EΞETEINAΣ, “Hermes” 102, 1974, pp. 524–539
A. N. Michelini, Euripides and the Tragic Tradition, Madison — London 1987
T. Miller, Euripides rhetoricus, Diss. Göttingen 1887
G. Murray, Euripidis fabulae, I-III, Oxford 1902–19132
G. Murray, Aeschyli septem quae supersunt tragoediae, Oxford 19552
A. Nauck, Euripidis tragoediae, I-III, Leipzig 18713
A. Nauck, Tragicorum Graecorum Fragmenta, Lipsiae 18892
A. S. Owen, Euripides. Ion, Oxford 1939
D. L. Page, Aeschyli septem quae supersunt tragoediae, Oxford 1972
A. C. Pearson, Sophoclis fabulae, Oxford 1924
G. Proverbio, Le didascalie implicite nel dramma antico, in Voce di molte acque, Miscellanea di studi offerti a E. Corsini, Torino 1994, pp. 47–58
S. Radt, Sophocles, Göttingen 1977 [TrGF IV]
S. Radt, Aeschylus, Göttingen 1985 [TrGF III]
J. Rassow, Quaestiones selectae de Euripideorum nuntiorum narrationibus, Diss. Greifswald 1883
P. Ricoeur, La semantica dell’azione, Milano 1986 (Paris 1977)
A. Rijksbaron, How Does a Messenger Begin His Speech?, in Bremer — Radt — Ruijgh 1976, pp. 293–308
D. Sansone, Euripides. Iphigenia in Tauris, Leipzig 1981
J. R. Searle, Speech Acts. An Essay in the Philosophy of Language, Cambridge 1969 (Torino 1976)
J. R. Searle, A Taxonomy of Illocutory Acts, in K. Gunderson (ed.), Language, Mind, Knowledge, Minneapolis 1975
D. P. Stanley-Porter, Messenger-Scenes in Euripides, Diss. London 1968
P. T. Stevens, Euripides. Andromache, Oxford 1971
P. T. Stevens, Colloquial Expressions in Euripides, Wiesbaden 1976 [Hermes Einzelschrift. 38]
H. Strohm, Euripides. Interpretationen zur dramatischen Form, München 1957 [Zetemata 15]
F. Tietze, Die euripideischen Reden und ihre Bedeutung, Diss. Breslau 1933
A. W. Verrall, The Ion of Euripides, Cambridge 1890
P. Walcot, Greek Drama in Its Theatrical and Social Context, Cardiff 1976
J. Walker, Rhetoric and Poetics in Antiquity, Oxford 2000
K. Walter, Kritisch-exegetische Beiträge zu den griechischen Tragikern, Progr. Wurzenae 1888
N. Wecklein, Ausgewählte Tragödien des Euripides, II, Iphigenie im Taurierland, Leipzig 1888
M. L. West, Euripides. Orestes, Warminster 1987
J. Wilkins, Euripides. Heraclidae, Oxford 1993
P. J. Wilson, O. Taplin, The “Aetiology” of Tragedy in the Oresteia, “PCPhS” 39, 1993, pp. 169–180
W. Zipperer, De Euripidis Phoenissarum versihus suspectis et interpolatis, Herbipoli 1875
Author information
Authors and Affiliations
Editor information
Rights and permissions
Copyright information
© 2001 Springer-Verlag GmbH Deutschland
About this chapter
Cite this chapter
Ercolani, A. (2001). Enunciati programmatici nel dialogo della tragedia attica. In: Zimmermann, B. (eds) Rezeption des antiken Dramas auf der Bühne und in der Literatur. J.B. Metzler, Stuttgart. https://doi.org/10.1007/978-3-476-02840-2_2
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-02840-2_2
Publisher Name: J.B. Metzler, Stuttgart
Print ISBN: 978-3-476-45285-6
Online ISBN: 978-3-476-02840-2
eBook Packages: J.B. Metzler Humanities (German Language)