Skip to main content

Annexionen und die Rückkehr zur Expansionsfeindlichkeit

  • Chapter
Zur Entstehung und Eigenart der Nordgrenzen Roms

Part of the book series: Rheinisch-Westfälische Akademie der Wissenschaften ((VG,volume G 229))

  • 95 Accesses

Zusammenfassung

Der Bruch mit dem Expansionsverbot begann unter Claudius und erreichte seinen Höhepunkt und sein Ende unter Traian. Hierzu muß der geographische Inhalt des Expansionsverbots noch einmal ins Auge gefaßt werden. Es braucht wohl nicht bewiesen zu werden, daß die europäischen termini imperii, die Augustus vor Augen hatte, der Rhein und die Donau waren. Daß diese Flüsse fast nirgends eine politische und ethnische Grenze bildeten, glaube ich anhand cäsarischer und taciteischer Aussagen und archäologischer Erkenntnisse behaupten zu können. Die Wahl fiel daher nicht aus politischen Gründen auf diese Wassergrenzen. Wenn Tacitus der Behauptung, das Imperium sei vom Ozean und von langen Flüssen umgeben, die Bemerkung anschließt, Legionen, Provinzen, Flotten und alles wären miteinander verbunden,21 so darf daraus wohl gefolgert werden, daß unter diesen Verbindungen Tacitus die Wasserwege verstand. Wollte Rom die Nordküste des Mittelmeeres fest in der Hand haben, so mußte es zumindest bis zum Rhein und zur Donau vordringen, weil das europäische Hinterland des Mittelmeeres auf Wasserwegen nicht erreicht werden konnte. Diplomatische Bemühungen galten von Augustus an ständig der Sicherung des Verkehrs, und erst, wenn die Diplomatie versagte, mußte es zu stärkeren Methoden kommen.22

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 54.99
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Preview

Unable to display preview. Download preview PDF.

Unable to display preview. Download preview PDF.

Literatur

  1. Tac. ann. I 9: mari Oceano aut amnibus longinquis saeptum Imperium; legiones, provincias, classis, cuneta inter se conexa.

    Google Scholar 

  2. Das grundlegende Werk ist immer noch E. Swoboda, Forschungen am oberrömischen Limes, Schr, der Balkankommission, Antiquarische Abt. X. (Wien, 1939). Die kritische Sammlung der Inschriften A. et J. Sasel, Inscriptiones Latinae quae in Iugoslavia inter annos MCMXL et MCMLX repertae et editae sunt, Situla 5. (Ljubljana, 1963) S. 31ff., neue Inschriften J. Sasel, JRS 63 (1973) 80ff. (Kanalbau Traians) und M. Gabričević, Arheoloski Vestnik 23 (1972) 408ff. (Votivinschrift einer Bauvexillation der Legio IUI. Flavia und der Legio VII. Claudia: lapidarli qui fuerunt at ancones faciendos; die Inschrift wird wohl nachtraianisch sein).

    Google Scholar 

  3. Hor. epod. XVI 2. Liv. praef. 4. Lucan. Phars. I 72 usw.

    Google Scholar 

  4. II 47 (= III 12).

    Google Scholar 

  5. I 33, 7 (= II 17): plus est provinciam retinere quam facere. II 30, 29 (= IV 12): sed difficillius est provincias obtinere quam facere; viribus parantur, iure retinentur, vgl. P. Jal, Revue des Ét. Latines 43 (1965) 376 ff.

    Google Scholar 

  6. Epit. Caes. 14, 10.

    Google Scholar 

  7. praef. 5.

    Google Scholar 

  8. Fronto princ. hist. 8 (p. 195 ed. van den Hout): omitiere maluit quam exercitu retinere.

    Google Scholar 

  9. Eutrop. VIII 6, 2.

    Google Scholar 

Download references

Authors

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 1978 Westdeutscher Verlag GmbH Opladen

About this chapter

Cite this chapter

Mócsy, A. (1978). Annexionen und die Rückkehr zur Expansionsfeindlichkeit. In: Zur Entstehung und Eigenart der Nordgrenzen Roms. Rheinisch-Westfälische Akademie der Wissenschaften, vol G 229. VS Verlag für Sozialwissenschaften. https://doi.org/10.1007/978-3-322-88170-0_3

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-322-88170-0_3

  • Publisher Name: VS Verlag für Sozialwissenschaften

  • Print ISBN: 978-3-531-07229-6

  • Online ISBN: 978-3-322-88170-0

  • eBook Packages: Springer Book Archive

Publish with us

Policies and ethics