Skip to main content
SpringerLink
Log in

The Judge, the Artist and the (Legal) Historian: Théophile Smekens, Pieter Van der Ouderaa, Pieter Génard and the Antwerp cour d’assises

  • Chapter
  • First Online:
The Art of Law

Part of the book series: Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice ((IUSGENT,volume 66))

  • 700 Accesses

Abstract

This paper presents an iconological interpretation of the courtroom decorations in the Antwerp cour d’assises. These decorations were created between 1886 and 1893 by three traditionalist artists and a legal historian, and commissioned by a conservative Catholic judge, Théophile Smekens. In the 1880s, under the influence of the international criminology movement, Belgian criminal law started to gravitate towards the so-called ‘social defence’ theory. However, not all members of the legal and political elite agreed with the changes propagated by Adolphe Prins, and installed by Minister of Justice Jules Le Jeune. Several conservative Catholics in particular held on to a moralising view on crime and criminality. This paper argues that, in the decoration commission, Smekens demonstrated his combined artistic and legal conservatism and his opposition to recent legal changes in his choice of collaborators and iconography. This is particularly clear in town archivist Pieter Génard’s coloured reading of Antwerp criminal history and artist Pieter Van der Ouderaa’s characteristic mode of depicting this subject matter.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Log in via an institution
Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 149.00
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Softcover Book
USD 199.99
Price excludes VAT (USA)
  • Compact, lightweight edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info
Hardcover Book
USD 199.99
Price excludes VAT (USA)
  • Durable hardcover edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Preview

Unable to display preview. Download preview PDF.

Unable to display preview. Download preview PDF.

References

  • Aron P (1997) Emile Verhaeren: Écrits sur l’art (1881–1916). Labor, Brussels

    Google Scholar 

  • Artibus P (1865) Journal des Beaux-Arts et de la Litérature 1865:164

    Google Scholar 

  • Baetens JD (2012) Voor vorst en vaderland. Een nieuwe lezing van de muurschilderingen van Henri Leys in het Antwerpse stadhuis. Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis/Revue belge de philologie et d’histoire 90(2):513–539

    Article  Google Scholar 

  • Block J (1997) The art of law: le jeune barreau: patron of arts and letters. In: Block J (ed) Belgium. The golden decades. Peter Lang, New York

    Google Scholar 

  • Bosmans J (1881) Le Salon de 1881 (Bruxelles, Palais des Beaux-Arts, 14 août-16 octobre 1881): Catalogue explicatif. Imprimerie Adolphe Mertens, Brussels

    Google Scholar 

  • De Bruyn H (1872) Exposition triennale des Beaux-Arts de Bruxelles 1872 (15 août-15 octobre 1872): compte rendu du salon. C. Muquardt, Brussels

    Google Scholar 

  • Buyck J (1980) Antwerp, Als Ik Kan, and the Problem of Provincialism. In: Botvinnik MM, Robert-Jones P, Block J (eds) Belgian art, 1880–1914. Brooklyn Museum, New York, pp 71–80

    Google Scholar 

  • Caeymaex C (1899) P. Génard (repr. from Dietsche Warande). A. Siffer, Ghent

    Google Scholar 

  • (1894) Catalogue of over Seven Hundred Paintings forming the Present Valuable Stock of the Haseltine Galleries. Davis & Harvey, Philadelphia

    Google Scholar 

  • Christiaensen S (2004) Tussen klassieke en moderne criminele politiek. Leven en beleid van Jules Lejeune. Samenleving, Criminaliteit & Strafrechtspleging, vol XXVIII. Universitaire Pers Leuven, Leuven

    Google Scholar 

  • (1891) Congrès International pour l’Etude des questions relatives au patronage des détenus et à la protection des enfants moralement abandonnés Anvers 1890. Compte rendu sténographique. Guyot, Brussels

    Google Scholar 

  • Conscience H (1859) Simon Turchi of de Italianen te Antwerpen (1550): historische tafereelen uit de XVIe eeuw. J.P. Van Dieren en C°, Antwerp

    Google Scholar 

  • Coppieters EL (1883) Critique du Salon Triennal de Gand, 1883. Volksdrukkerij, Ghent

    Google Scholar 

  • De Ghellinck Vaernewyck X (1961) Bosmans, Jules. In: Biographie nationale. vol XXXI. Bruylant, Brussels, pp 103–106

    Google Scholar 

  • De Longé G (ed) (1871) Coutumes du Pays et Duché du Brabant, Quartier d’Anvers, vol II (Coutume de la Ville d’Anvers). Gobbaerts, Brussels

    Google Scholar 

  • Demeyer F (2008) De muurschilderingen van de gebroeders De Vriendt in de gotische zaal van het Brugse stadhuis (1886–1905), panorama en pantheon van de Brugse geschiedenis. De rol van Louis Delacenserie, Albrecht en Juliaan De Vriendt, François Van den Abeele, Louis Gilliodts-Van Severen, Julius Sabbe en Georges Rodenbach, Master thesis, University of Leuven

    Google Scholar 

  • De Ruyver B (1998) De transformatie van het Belgisch strafrecht tegen de achtergrond van de politieke en sociaal-economische ontwikkelingen in het laatste kwart van de negentiende eeuw. In: Heirbaut D, Lambrecht D (ed) Van oud en nieuw recht. Kluwer Rechtswetenschappen, Antwerp, pp 191–218

    Google Scholar 

  • Deseure B (2014) Onhoudbaar verleden. Geschiedenis als politiek instrument tijdens de Franse periode in België. Universitaire Pers, Leuven

    Google Scholar 

  • De Smet J, Verleysen C (ed) (2016) Emile Verhaeren, de schrijver-criticus en de kunst van zijn tijd, 1881–1916. Snoeck, Gent

    Google Scholar 

  • De Taeye E-L (1894) Les artistes belges contemporains: Leur vie, leurs oeuvres, leur place dans l’art. Alfred Castaigne, Brussels

    Google Scholar 

  • De Vriendt J (1871) Over de noodzakelijkheid van een Vlaamse kunstbeweging. De Zweep 3:17, 18, 19, 21, 22 and 26

    Google Scholar 

  • De Vriendt J (1874) Over Nationalisme en Kosmopolitisme in de Beeldende Kunst. De Vlaamse Kunstbode 4:1

    Google Scholar 

  • Dumon M (1987) De Antwerpse schilder Karel Ooms (1845–1900): een studie van zijn leven en werk. Master thesis, University of Leuven

    Google Scholar 

  • Evens L (2002) Stalins en Janssens: Een Antwerps glazeniersatelier uit de late negentiende en vroege twintigste eeuw. Een historische en stilitische studie, Master thesis, University of Leuven

    Google Scholar 

  • (1881) Exposition générale des Beaux-Arts 1881 (Bruxelles, Palais des Beaux-Arts, 14 août-16 octobre 1881): Catalogue explicatif. Imprimerie Adolphe Mertens, Brussels

    Google Scholar 

  • (1882) Exposition nationale: catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, architecture, gravure et dessin, exécutés par des artistes vivants, et exposés au Salon d’Anvers, ouvert par la Société Royale d’Encouragement des Beaux-Arts le 13 août (-1er octobre 1882). J.P. van Dieren & Co, Antwerp

    Google Scholar 

  • Fijnaut C (2014) Criminologie en strafrechtsbedeling: een historische en transatlantische inleiding. Intersentia, Antwerpen

    Google Scholar 

  • G.S (1896) P. Génard en de glasschildering. De Dietsche Warande. Nieuwe reeks 9:89

    Google Scholar 

  • Génard P (1876) De oude kledij van het magistraat te Antwerpen. De Vlaamsche School 1876:30–31

    Google Scholar 

  • Génard P (1877) Een doodslag te Turnhout in 1577. De Vlaamsche School 1877:146–147

    Google Scholar 

  • Génard P (1879) Les Peintures Monumentales de l’Hôtel et du Château de Schilde. Van Os-De Wolf, Antwerp

    Google Scholar 

  • Génard P (1880) Une exécution au XVIe siècle. Imprimerie G. van Merlen, Antwerp

    Google Scholar 

  • Génard P (1881) Catalogue du Musée d’Antiquités. Buschmann, Antwerp

    Google Scholar 

  • Génard P (1888) Anvers à travers les âges. Bruylant, Brussels

    Google Scholar 

  • Génard P (1891) Les Peintures Murales du Palais de Justice d’Anvers. Province d’Anvers, Bulletin du Comité des Membres Correspondants de la Commission Royale des Monuments et de la Commission du Musée d’Antiquités, etc. d’Anvers 3:107–123

    Google Scholar 

  • Goovaerts A, Vandeweyer L (1998) Meetingpartij. In: De Wever B, De Schrijver R (eds) Nieuwe encyclopedie van de vlaamse beweging. Lannoo, Tielt, pp 2026–2028

    Google Scholar 

  • Grieten S, Mees M, Van Damme J, Van Langendonck L (1996) Een venster op de hemel: de glasramen van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen. Provinciebestuur, Antwerp

    Google Scholar 

  • Huygebaert S, Vandenbogaerde S (2014) Êtes-vous Justice, Minerve ou Thémis? Een tijdschriftlogo als numen mixtum en symptoom van de versmelting van kunst en recht in het Belgische fin de siècle. Pro Memorie. Bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden 16(2):244–258

    Google Scholar 

  • Huygebaert S (2014) “Le décor au milieu duquel ils vivront”: Beeldhouwkunst en decoratie in het Justitiepaleis. In: Van Eeckhoutte W, Maes B (eds) Genius, grandeur en gêne. Het Fin de Siècle rond het Justitiepaleis te Brussel en de controversiële figuur van Edmond Picard. Cassatio, vol. I. Knops, Gent, pp 117–183

    Google Scholar 

  • Huygebaert S (2016) Het ‘Justitiepaleis der schone kunsten’ als symbiose van kunst en recht in het fin-de-siècle. In: Debaenst B (ed) De Belle Époque van het Belgisch recht (1870–1914). Die Keure, Bruges, pp 155–184

    Google Scholar 

  • Huygebaert S (2018) Legal Imagery on the Edge of Symbolism: The Decoration Projects for the Belgian Cour de Cassation. In: Manderson D (ed) Law and the visual: transition, transformation and transmission. University of Toronto Press, Toronto, pp 122–140

    Chapter  Google Scholar 

  • Laenens C (1953) De geschiedenis van het Antwerps gerecht. P. Van de Velde, Antwerp

    Google Scholar 

  • Laenens C (1977) Tijdsbeeld en historische herinneringen uit de periode van de oprichting van het Justitiepaleis. In: Van Camp C (ed) Juristen en rechtsleven ten tijde van Rubens. Paul van de Velde, Antwerp, pp 178–212

    Google Scholar 

  • Le Maitron (2007–2017) Baraquin Edmond, Auguste. In: Le Maitron, dictionnaire biographique. http://maitron-en-ligne.univ-paris1.fr. Accessed 18 June 2017

  • Monballyu J (2006) Spiegelstraffen in het Brugse strafrecht in de eerste helft van de 16e eeuw. Handelingen van het Genootschap voor geschiedenis te Brugge 143:164–186

    Google Scholar 

  • Monballyu J (2014) Six centuries of criminal law. History of criminal law in the southern Netherlands and Belgium (1400–2000). Brill Leiden

    Google Scholar 

  • Monballyu J (2016) Joos de Damhouder. An internationally influential jurist from Bruges. In: Huygebaert S, Martyn G, Paumen V, Van Poucke T (eds) The art of law. Three centuries of justice depicted (exh. cat. Bruges). Lannoo, Tielt, pp 106–119

    Google Scholar 

  • Ogonovszky-Steffens J (1999) La peinture monumentale d’histoire dans les édifices civils en Belgique (1830–1914). Académie royale de Belgique. Classe des Beaux-Arts, Brussels

    Google Scholar 

  • (1888) P. Van Ouderaa’s Great Picture “The Last Appeal” at Koekkoek’s Exhibition, Melbourne Athletic Club. Carron, Bird & Co, Melbourne

    Google Scholar 

  • Persoons G, Buyck J, Bedeer G (1976) Schone Kunsten in Antwerpen: de Koninklijke Vereniging tot Aanmoediging der Schone Kunsten te Antwerpen sinds 1788. Nationaal Hoger Instituut en Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, Antwerp

    Google Scholar 

  • Petkov K (2003) The kiss of peace: ritual, self, and society in the high and late medieval west. Brill, Leiden

    Google Scholar 

  • Smekens T (1873) Très-humble remontrance d’un ignorant à un savant: lettre à M. Ed. Didron au sujet de ses vitraux d’Anvers. Van Roey, Anvers

    Google Scholar 

  • Snieders A (1893) Hoe mijn vriend de Archivarius in de Vlaamsche beweging kwam. In: Werken, vol VIII (Dit sijn Snideriën). Maatschappij ‘Voor God en ‘t Volk’, Antwerp, pp 61–73 (1925)

    Google Scholar 

  • Somers M, van Roey J (1998) Génard, Pieter. In: De Wever B, De Schrijver R (eds) Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Lannoo, Tielt, p 1252

    Google Scholar 

  • Todts H (1985) Aspecten en tendensen in de laat-19de eeuwse Antwerpse schilderkunst, 1880–1914. In: Buyck J (ed) Antwerpen 1900. Schilderijen en tekeningen 1880–1914. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Antwerp

    Google Scholar 

  • Todts H (1998) Beeldende kunsten. In: De Wever B, De Schrijver R (eds) Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Lannoo, Tielt, pp 413–422

    Google Scholar 

  • VandenBorre H, Weissenborn H, De Houwer V (1999) De ‘Gotische zaal’ van het Brugse stadhuis; neogotische herinrichting en huidige proefrestauratie. Monumenten & Landschappen 18(5):4–32

    Google Scholar 

  • Van Caenegem RC (1956) Geschiedenis van het strafprocesrecht in Vlaanderen van de XIe tot de XIVe eeuw. Brussels: Koninklijke Vlaamse Academic voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België

    Google Scholar 

  • Van Cleven J (ed) (1994) Neogotiek in België (exh. cat. Ghent). Lannoo, Tielt

    Google Scholar 

  • Van den Nieuwenhuizen J (2002) Génard, Pieter Marius Nicolaas Johannes. In: National Biografisch Woordenboek, vol XVI. Paleis der Academiën, Brussels, pp 377–385

    Google Scholar 

  • Van Doorslaer D (1984) Biografie van Pieter Genard, stadsarchivaris van Antwerpen (1830–1899). Katholieke Universiteit Leuven, Leuven

    Google Scholar 

  • Van Goethem H (1985) De Bond der Vlaamse Rechtsgeleerden (1885–1964). In: Van Goethem H (ed) Honderd jaar Vlaams rechtsleven. Story Scientia, Gent, pp 13–199

    Google Scholar 

  • Van Huerck E (1919) Notice nécrologique sur M. Pierre Van der Ouderaa. Anvers Secelle, Antwerp

    Google Scholar 

  • Van Langendonck L (2002) Het hôtel van de Werve de Schilde in het Antwerpse Kipdorp (ca. 1783). Sic transit gloria mundi. In: Grieten S (ed) Vreemd gebouwd: westerse en niet-westerse elementen in onze architectuur. Brepols, Antwerp, pp 199–222

    Google Scholar 

  • Van Maanen A (2017) Meneer de opsteller: de Antwerpse journalisten in de negentiende eeuw. University Press, Antwerp

    Google Scholar 

  • Verbruggen C (2009) Schrijverschap in de Belgische belle époque: een sociaal-culturele geschiedenis. Vantilt, Nijmegen

    Book  Google Scholar 

  • Weber D (1996) Homo criminalis. Belgische parlementsleden over misdaad en strafrecht 1830–1940. VUB Press, Brussels

    Google Scholar 

Download references

Acknowledgment

I would like to thank Dirk Heirbaut, Georges Martyn, Marjan Sterckx and Bruno De Wever for their comments, as well as Jan Caudron, Brecht Deseure, Rita S’Jegers, Jeroen Van Steenkiste, my fellow editors and all conference participants.

Author information

Authors and Affiliations

  1. Department of Art History, Musicology and Theatre Studies, Ghent Legal History Institute, Ghent University and Research Foundation Flanders (FWO), Ghent, Belgium

    Stefan Huygebaert

Authors
  1. Stefan Huygebaert
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to Stefan Huygebaert .

Editor information

Editors and Affiliations

  1. Department of Art, Ghent Legal History Institute, FWO (Research Foundation Flanders), Ghent University, Ghent, Belgium

    Stefan Huygebaert

  2. Ghent Legal History Institute, Ghent University, Ghent, Belgium

    Georges Martyn

  3. Flemish research centre for the arts of the Burgundian Netherlands, Musea Brugge, Bruges, Belgium

    Vanessa Paumen

  4. Centre de recherches en histoire du droit et des institutions, Université Saint-Louis, Brussels, Belgium

    Eric Bousmar

  5. Centre d’histoire du droit et de la justice, Université catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve, Belgium

    Xavier Rousseaux

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2018 Springer International Publishing AG, part of Springer Nature

About this chapter

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this chapter

Huygebaert, S. (2018). The Judge, the Artist and the (Legal) Historian: Théophile Smekens, Pieter Van der Ouderaa, Pieter Génard and the Antwerp cour d’assises. In: Huygebaert, S., Martyn, G., Paumen, V., Bousmar, E., Rousseaux, X. (eds) The Art of Law. Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice, vol 66. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-90787-1_20

Download citation

  • DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-90787-1_20

  • Published:

  • Publisher Name: Springer, Cham

  • Print ISBN: 978-3-319-90786-4

  • Online ISBN: 978-3-319-90787-1

  • eBook Packages: Law and CriminologyLaw and Criminology (R0)

Publish with us

Policies and ethics

Search

Navigation