Actiones Hereditariae. Claims in Favour of, and Against Heirs in Medieval Ius Commune

Dondorp, J. H.

doi:10.1007/978-3-319-76258-6_3

J. H. Dondorp⁴

Part of the book series: Studies in the History of Law and Justice ((SHLJ,volume 14))

641 Accesses

Abstract

The question which claims are connected with inheritance concerns the transferability of claims. Scott devoted a chapter of his 1976 dissertation on the active and passive transmissibility of delictual claims to medieval ius commune, but only discusses claims for wrongful damage and contempt. This paper complements his study with regard to contractual actions and expands it with regard to delictual claims, esp. with Azo’s doctrine. Roman texts, which limit the heirs’ contractual liability to their enrichment, were interpreted restrictively. The civilians stuck to the Roman rule, that heirs are not liable for their testators’ delicts, but must give up the profit thereof passed on to them. Canon law declares that heirs of contrite sinners are to amend their wrongs. As to why, the canonists were divided: is his wrong the source of the obligation, his promise to make amends, or a tacit order to his heirs? As divided is the civilians’ reception. Révigny, for instance, was critical, Favre made use of Innocent IV’s doctrine, but many merely report the rule of canon law.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Log in via an institution

Chapter: USD 29.95; Price excludes VAT (USA)

eBook: USD 299.00; Price excludes VAT (USA)

Softcover Book: USD 379.99; Price excludes VAT (USA)

Hardcover Book: USD 379.99; Price excludes VAT (USA)

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Notes

1.
Berger, Adolf. 1953 (repr. 1991). Encyclopedic Dictionary of Roman Law. Philadelphia: The American Philosophical Society, 346 citing Inst. 4.12 and C. 4.16. See also Inst. 2.23.6 (“Actiones hereditariae ei et in eum transferuntur qui recipit hereditatem”) and D. 36.1.85.
2.
Cf. Metzger, Ernest. 1997. A Companion to Justinian’s Institutes. London: Duckworth, 224.
3.
Cf. Lange, Hermann. 1955. Schadensersatz und Privatstrafe in der mittelalterlichen Rechtstheorie (Forschungen zur neueren Privatrechtsgeschichte 2). Münster-Köln: Böhlau, 146–149.
4.
Lange 1955, 147–148 (Accursius), 149 (Bartolus).
5.
Lange 1955, 148: “In der Rechtslehre des B. ist der alte Grundsatz passiver Unvererblichkeit der Deliktsklagen im Ergebnis überwunden”.
6.
Cf. Bartolus de Saxoferrato. 1526/1996. Commentaria. Venetiis: per Baptistam de Tortis, repr. Roma: il cigno Galileo Galilei, VI, 127rb. n. 6 (ad D. 47.1.1pr): “Item hic dicitur ciuilis constitutio est, quero quid de iure naturali. Dicit glosa idem. Contra hoc uidetur quod de iure canonico teneantur heredes satisfacere de delicto defuncti ut extra de rapt. c.i. (X 5.17.5) et de sepult. c.i. (X 3.28.14) et not. in c. Quamquam de usur. l. 6 (VI. 5.5.2). Solutio: Quedam sunt actiones penales ex utraque parte et ille non transeunt contra heredes aliquo iure, nisi secundum distinctionem precedentem. Quedam sunt actiones penales ex parte rei sed persecutorie ex parte actori. tunc hoc casu differt ius ciuile a canonico, nam iure ciuili non datur nisi quatenus ad heredem peruenit, sed de iure canonico datur in solidum, ut dictum c.i. de rap. (X 5.17.5) et quod ibi per doctores notatur”.
7.
Cf. Scott, Tobias Johannes. 1976. Die geskiedenis van die oorerflikheid van aksies op grond van onregmatige daad in die Suid-afrikaanse reg. [Dissertation Leyden], 40–95.
8.
Scott 1976, 94: “Alhoewel Bartolus pertinent op die verskil tussen die sivielregtelike en Kanonieke reëling ten aansien van die hoogte van aansprakelikheid wys, deel ek nie die opinie dat hy laasgenoemde definitief oorgeneem het nie”.
9.
Cf. Haring, Johann. 1903. Die Schadenersatzpflicht des Erben für Delikte des Erblassers nach kanonischem Rechte. Unter Berücksichtigung der Bestimmungen des römischen und germanischen Rechtes (Theologische Studien der Leo Gesellschaft 6). Wien: Mayer.
10.
Haring 1903, 41: “[Innocenz] gibt zwar zu, dass nach kanonischem Rechte eine Klage ex maleficio defuncti möglich sei, jedoch bietet er nach dem Geschmacke der damaligen Zeit bei Erklärung von X 5.17.5 noch vier andere Lösungsversuche”. See also Descamps, Olivier. 2005. Les origines de la responsabilité pour faute personelle dans le Code civil de 1804 (Bibliothèque de droit privé 436). Paris: LGDJ, 139: “Pour la doctrine ultérieure voir par exemple Innocentius IV, Com. ad X 5.17.5, s.v. Et haeredes: ‘Vel dic quod secundum canones bene datur actio in haeredem ex maleficio defuncti’”. Descamps does not mention the other four solutions, which Innocent IV gives. He, therefore, erroneously asserts that Innocent acknowledged the passive transmissibility of a claim for wrongful damage.
11.
Cf. Dondorp, Harry. 2015. Die Haftung für Delikte des Erblassers nach klassischem kanonischen Recht. Österreichisches Archiv für Recht und Religion 62: 1–23, at 19–20. See Innocentius IV, gloss Heredes ad X 3.28.14.
12.
Zimmermann, Reinhard. 1990. The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition. Cape Town: Jutta, 1021.
13.
Cf. Bezemer, Kees. 1987. Les répétitions de Jacques de Révigny. Leiden: Brill, 14, 20.
14.
Blume erroneously translated in quantum ad eos peruenit with “for that proportion which they inherit”. His translation is available online at http://www.uwyo.edu/lawlib/blume-justinian.
15.
Cf. C. 4.17.1: “Post litis contestationem eo qui vim fecit vel concussionem intulit vel aliquid deli-quit, defuncto successores eius in solidum, alioquin in quantum ad eos pervenit conveniri iuris absolutissimi est, ne alieno scelere ditentur”.
16.
On transmissibility in classical Roman law, see Voci, Pasquale. 1967. Diritto ereditario romano, I. Milano: Giuffrè, 221f.; Kaser, Max. 1971. Das römische Privatrecht. Erster Abschnitt. Das altrömische, das vorklassische und klassische Recht. München: C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, passim; Wallinga, Tammo. 2006. Heredem eiusque potestatis iurisque esse cuius fuit defunctus, constat. Una regula iuris y sus excepciones. In Actas del VIII Congreso Internacional y XI Congreso Iberoamericano de Derecho Romano, 987–1005. Coimbra: Editoria, 993–998. Also published in German: 2008. Orbis Iuris Romani 14: 97–114.
17.
Transl. Beinart. Ulp. D. 47.1.1.1: “Heredem autem furti agere posse aeque constat … ita et legis Aquiliae actionem heres habet. Sed iniuriarum actio heredi non competit”. Consulted edition: The Digest of Justinian. 1983. English translation edited by Alan Watson. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
18.
The translations of iniuria vary: outrage (Scott, Bluhme), insult (Thomas), and contempt.
19.
Cf. Inst. 4.12.1: i.f. “Heredibus huiusmodi actiones competunt nec denegantur, excepta iniuriarum actione et si qua alia similis inveniatur”. Consulted edition Justinian’s Institutes. 1987. Transl. with an introduction by Peter Birks and Grant Mc Leod. London: Duckworth.
20.
Cf. Volterra, Edoardo. 1961. Istituzioni di diritto privato romano. Roma: Ricerche, 553: “ove era ancora più vivo il ricordo dell’antica vendetta”. See also Monier, Raymond. 1954/1977. Manuel élémentaire de droit Romain, II. Paris: Éditions Domat Montchrestien, repr. Aalen: Scientia, 266: “exclusivement fondé sur l’idee de vengeance”.
21.
The Digest provides a further example of a claim ad vindictam in D. 48.5.37 (38): the accusation on account of adultery. See Babusiaux, Ulrike. 2011. Papinians Quaestiones. Zur rhetorischen Methode eines spätklassischen Juristen. Munich: Beck, 258: “Papinian rechtfertigt das von der Genehmigung des Vaters unabhängige Klagerecht des Haussohnes bei Ehebruch seiner Frau damit, der Haussohn verfolge die Sanktion des eigenen Schmerzes”. For further examples, see Voci 1967, 303.
22.
Cf. Voci 1967, 303; Kaser 1971, 612: “Aktiv unvererblich sind nur einzelne Pönalklagen die sich, wie die iniuria stärker gegen den Person als gegen das Vermögen richten”; Kaser, Max. 1975. Das römische Privatrecht. Zweiter Abschnitt. Die Nachklassischen Entwicklungen. München: C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 429: “Die gemeinsamen Merkmale der Deliktsklagen bestehen … im wesentlichen unverändert vort”. See also Rohmann, Gerhard. 1968. Die Vererblichkeit des Schmerzensgeldanspruches: eine rechtsvergleichende Untersuchung. Frankfurt-Berlin: Alfred Metzner Verlag, 21.
23.
Inst. 4.12.1: i.m. “Aliquando tamen etiam ex contractu actio contra heredem non competit, cum testator dolose versatus sit, et ad heredem eius nihil ex dolo pervenit”. See Scott 1976, 30; Voci 1967, 242; Wallinga 2006, 996, 1003.
24.
Cf. Rotondi, Giovanni. 1913. Dolus ex delicto e dolus ex contractu nelle teorie bizantine sulla trasmissibilità delle azioni. Annali della Facoltà di Giurisprudenza dell’Università di Perugia 2, repr. 1922 in his Scritti giuridici II, 371–410. Milano: Hoepli; Lange 1955 (as n. 3) 147.
25.
Cf. Kaser, Max, and Hackl, Karl. 1996. Das römische Zivilprozessrecht. Munich: Beck, 594: “die Vererblichkeit unvererblicher Pönalklagen [wird] nur vereinzelt mit der Ladung verknupft”. See Riccobono, Salvatore. 1927. Die Vererblichkeit der Strafklagen und die Fiktion der Litiskontestation nach klassischem und justinianischem Rechte. Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung 47: 75–116, 115; Steinwenter, Artur. 1934. Review of Paul Collinet, La procédure par libelle. Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung 54: 373–382, 377 note 2; Voci 1967, 30.
26.
Cf. Inst. 4.12.1: “Est enim certissima iuris regula, ex maleficiis poenales actiones in heredem non competere, veluti furti, vi bonorum raptorum, iniuriarum, damni iniuriae”.
27.
Cf. Pomp. D. 50.17.38: “Sicuti poena ex delicti defuncti heres teneri non debeat, ita nec lucrum facere, si quid ex ea re ad eum pervenisset”; C. 4.17.1, quoted above, note 15.
28.
Cf. Scott 1976 (as n. 7) 25; Grüber, Erwin. 1886. The Roman Law of Damage to Property. Being a commentary to the title of the Digest on the lex Aquilia. Oxford: Clarendon Press, 70.
29.
Cf. Scott 1976 (as n. 7) 70 note 115. See also Lawson’s example: someone became heir by killing the slave whom the testator in his last will had (set free and) named as heir. See Lawson, Frederick Henry. 1950. Negligence in the civil law. Introduction and select texts. Oxford: Clarendon Press, 69.
30.
Cf. Gamauf, Richard. 2001. Vindicatio nummorum. Eine Untersuchung zur Reichweite und prak-tischen Durchführung des Eigentumsschutzes an Geld im klassischen römischen Recht. [Habilita-tionsschrift], 283–294. Online edition at https://roemr.univie.ac.at/fileadmin/user…/i…/Gamauf-Vindicatio_nummorum.pdf.
31.
Cf. Levy, Ernst. 1915. Privatstrafe und Schadensersatz im klassischen römischen Recht. Berlin: Vahlen, 88; Niederländer, Hubert. 1953. Die Bereicherungshaftung im klassischen römischen Recht. Weimar: Böhlau, 145ff.
32.
Cf. Kaser 1971 (as n. 16) 600; Kaser 1975 (as n. 22) 429; Guarino, Antonio. 1994. Diritto privato romano. Napoli: Jovene, 979.
33.
Ulp. D. 13.1.7.2: “Condictio rei furtivae, quia rei habet persecutionem, heredem quoque furis obligat…”.
34.
Cf. Scott 1976 (as n. 7) 54–55.
35.
Cf. C.16 q.6 c.2(3): “Si autem dicitur, quia Comitiolus defunctus est, ab herede eius que iniuste ablate sunt sine excusatione reddantur”. On the canonists’ interpretation see Dondorp 2015 (as n. 11).
36.
Cf. Quinque Compilationes Antique. 1882. Ed. Friedberg, Emil. Leipzig: Bernhard Tauschnitz, 58. On the canonists’ interpretation see Dondorp, Harry. 2017. Transmissibility of delictual claims. Bulletin of Medieval Canon Law 35 (forthcoming).
37.
For a detailed discussion of X 3.28.14 and other relevant decretals, see Haring 1903 (as n. 9) 28–35; Dondorp 2015 (as n. 11).
38.
Summa Trecensis, printed under the title Summa Codicis des Irnerius. 1894. Ed. Fitting, Hermann. Berlin: Gutentag Verlagsbuchhandlung. On its date and author see Gouron, André. 1984. L’auteur et la patrie de la Summa Trecensis. Ius Commune 12: 1–38, repr. 1987 in his Études sur la diffusion des doctrines juridiques médiévales. London: Variorum.
39.
Summa Trecensis 1894, 88: “Defuncto eo qui tenebatur, iustum est successores eius, siue ciuili siue praetorio iure succedant, teneri, et e contrario eas actiones que defuncto competierunt eis dari, que actiones hereditarie dicuntur. In heredem et heredi competunt”.
40.
Summa Trecensis 1894, 89: “Si defunctus ex contractu uel quasi obligatus fuit, qualiter heredes teneantur dictum est. nunc quomodo ex delictis defunctorum heredes non tenentur (traditum enim est ex penalibus actionibus que sunt ex malefitiis heredes non te[ne]ri), nisi quatenus ad eos peruenit. tunc enim tenentur ne alieno scelere ditentur: turpia enim lucra heredibus extorquenda sunt. hoc ante litem contestatam, post enim contestatam in solidum tenentur”.
41.
See above, note 15.
42.
Ulp. D. 3.6.5pr.: “In heredem autem competit in id quod ad eum pervenit. Nam est constitutum turpia lucra heredibus quoque extorqueri, licet crimina extinguantur: ut puta ob falsum vel iudici ob gratiosam sententiam datum et heredi extorquebitur et si quid aliud scelere quaesitum”.
43.
Cf. William de Cabriano. 2005. The Casus Codicis of Wilhelmus de Cabriano, ed. Wallinga, Tammo. Frankfurt am Main: Klostermann, 256 (casus C. 4.17.1): “At in contractibus delictum admissum heredem etiam obligat”.
44.
Cf. Rogerius, Summa ad C. 4.16: “Et sciendum est lege xii. tabularum actiones ipso iure esse divisas, et pro hereditaria portione heredibus et contra heredes competere, siue sint personales siue sint in rem, excepta ypothecaria actione que in solidum pignoris competit heredi, quamvis personaliter non possit agere nisi pro parte, et contra possidentem insolidum competit, quamuis pro parte sit heres. Circa personales in rem actiones hic aliud excipitur, nam si talis res debita sit que pro parte praestari non possit, ut puta uia iter et actus, unusquisque heres siue personaliter agat siue in rem in solidum agit, et omnes heredes obligantur”. Collated manuscripts: Grenoble, Bibliothèque municipale, MS 391.2, 56v; Berlin, SB, Ms. lat. 271, 126v; Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Fondo Santa Croce, Plut. 5 sin. 10, 21ra–21rb; Tübingen, UB, Mc 14, 26.
45.
Rogerius (as n. 44): “Dictum est heredem ex facto defuncti conueniri posse. Et quia quandoque heres ex facto defuncti non conuenitur, dicendum est ex delictis defunctorum heredes non teneri. Quod sic exaudiendum est. Si delictum in contractu commissum est uel quasi, omnimodo heredes conueniantur. Sin autem solummodo delictum est, inest heredes non tenentur, nisi quatenus ad eos peruenit, nam non debent ex alieno scelere ditari. Hoc verum est nisi sit lis contestata cum defuncto uel uiuus conuentus sit, tunc enim conueniuntur heredes et si nichil ad ad eos peruenit”.
46.
Cf. Pomp. D. 44.7.12: “Ex depositi et commodati et mandati et tutelae et negotiorum gestorum ob dolum malum defuncti heres in solidum tenetur”.
47.
Cf. Placentinus. 1536. In Codicis … Summa. Moguntiae: in officina Iuonis Schuffer, 147 (ad C. 4.17): “Distinguitur defunctus deliquerit in negocio uel extra, ut rapiendo. Si in negocio, heres etiam si nil ad eum peruenerit in solidum urgebitur, non tamen semper in tantum in quantum defunctus, si uiueret, urgeretur, puta in tutela in quodam casu. ut C. de hered. tutor. l.i. (C. 5.54.1) et Inst. de perpet. act. (Inst. 4.12)”.
48.
Cf. Placentinus (as n. 47) 145 (ad C. 4.11): “Prisco iure reprobato cautum est moderno actiones ab heredibus et in heredes incipere. ita tamen si nascuntur ex contractu uel quasi. Aliquando tamen nec hodie dantur in heredes (…) aliquando tamen heredibus non dantur, nisi prius litis contestata, puta iniuriarum, et si agitur de homine libero occiso, et si quae similes inueniantur. ut Inst. de perp. et temp. action. (Inst. 4.12)”.
49.
Cf. Descamps 2005, 137: “La transmissibilité active paraît plus controversée et ne fait pas l’unanimité chez les Glossateurs”. The quoted passage from Azo’s Summa (C. 3.35) (“sed certe haeres liberi hominis non agit lege Aquilia, quia absurdum est, ut sui testatoris consequatur aestimationem”) concerns a claim for wrongful damage in case a free person is killed, which Azo considered possible. See Lange 1955, 59; Feenstra, Robert. 1979. L’actio legis Aquiliae utilis en cas d’homicide chez les Glossateurs. In Spruit, Jop E. (ed.), Maior viginti quinque annis. Essays in commemoration of the sixth lustrum of the Institute for Legal History of the University of Utrecht, 45–65. Assen: Van Gorcum, also in German translation 1987. Die Glossatoren und die actio legis Aquiliae utilis bei Tötung eines freien Menschen. In Schrage, Eltjo J. H. (ed.), Das römische Recht im Mittelalter, 205–232. Darmstad: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
50.
The third being an actio popularis implicitly. Cf. Azo. 1506/1966. Summa super Codicem. Papie: per Bernardinum et Ambrosius frates de Rouellis, repr. Augustae Taurinorum: ex officina Erasmiana, 119; Accursius, gloss Scelere ditantur ad C. 4.17.1.
51.
Cf. Placentinus. 1535. Summa Institutionum. Moguntiae: per Ivonem Schoeffer, 76 (Inst. 4.12): “Omnes actiones etiam ex maleficio personales heredibus dantur. Excipitur (actio) iniuriarum et de libero occiso [Omnes – occiso om. ed. homoiotel.] et que reuocabit ab ingrato, et que punit libertum uel filium emancipatum uocantem patronum contra edictum parentemque, et que punit uiolatores supulchri similiter non dantur heredi”. Collated with Ms. Admont, Stiftsbibliothek 182, 20ra; Berlin, SB, Ms. lat. 405, 15va; Vatican City, BAV, Chig. E. VII. 217, 25vb.
52.
Cf. Azo (as n. 50) ad C. 4.16; Accursius, gloss Scelere ad C. 4.17.1, adding the rescissory claims in C. 8.55.1.1 and C. 8.55.7.3: “Item in alio casu, scilicet in condictione in qua reuocatur donatio quae non datur heredi. ut infra de reuoc. do. l.i. et l. His solis (C. 8.55.1 & 7)”; Odofredus. 1552/1968. Lectura super Codice. Lugduni, repr. Bologna: Forni, ad C. 5.13.1.1 s.v. Accepit.
53.
Cf. Azo, gloss Iniuriarum ad Inst. 4.12.1 in Ms. Florence, Biblioteca Medicea Laurenziana, 392, 44ra and Bamberg, SB, Jur. 4, 80: “Hoc ideo quia nec in bonis nostris est ante litem contestatam ut ff. de iniuriis Iniuriarum primum (D. 47.10.13) et tertium (D. 47.10.28). az”.
54.
Paul. D. 37.6.2.4: “Emancipatus filius, si iniuriarum habet actionem, nihil conferre debet: magis enim vindictae quam pecuniae habet persecutionem: sed si furti habeat actionem, conferre debebit”.
55.
Cf. Azo (as n. 50) ad C. 4.17, 119: “Si ex maleficio uel quasi (nascitur actio), semper dabitur heredibus, nisi ad solam vindictam sit prodita, non quia ex patrimonio nobis aliquid absit, nec dabitur contra te, quia aliquid ad te peruenit. ut in actione iniuriarum et actione que contra libertum temere vocantem patronum in ius datur … Item in pupillaribus actionibus ut ff. de his qui deiect. uel eff. Si uero plures §. Hec autem (D. 9.3.5.5)”.
56.
In his procedural tract on actions Placentin too characterized the latter as “ad vindictam prodita”. See Placentinus. 1897. Summa ‘Cum essem mantue’ siue de actionibus uarietatibus, ed. Pescatore, Gustav. Greifswald: Abel, 9.
57.
Cf. Accursius, gloss Magis etiam ad D. 37.6.2.4: “Non enim in condemnatione iniuriarum habetur respectus ad rem uel pecuniam, sed ad ipsam contumeliam. ut hic … Sed in actioe furti secus, quia ibi ipsa res aestimatur, ut dupletur”. Consulted edition 1604. Lugduni: sumptibus Horatii Cardon, available online at http://amesfoundation.law.harvard.edu.
58.
Cf. Rogerius, gloss Haec actio ad D. 3.6.4 in Mss. Trier, SB, Hs. 838/1634, 46rb and München BSB, Clm 3887, 35va: “quoniam in uindictam competit ut iniuriarium actio. R(ogerius)”.
59.
Cf. Azo (as n. 50) ad C. 4.17, 119: “Non autem ita seruatur in actione in factum de calumnatoribus, nam illa datur aut quia mihi abest aut quia ad te peruenit. ut not(aui) ff.de calum. l. Hec actio (D. 3.6.4)”.
60.
Cf. D. 3.6.4: “Haec actio heredi quidem non competit, quia sufficere ei debet, quod eam pecuniam quam defunctus dedit repetere potest”.
61.
Cf. D. 3.6.3.3: “Illud erit notandum, quod qui dedit pecuniam, ut negotium quis pateretur, non habebit ipse repetitionem: turpiter enim fecit: sed ei dabitur petitio, propter quem datum est ut calumnia ei fiat. Quare si quis et a te pecuniam accepit, ut mihi negotium faceret, et a me, ne mihi faceret, duobus iudiciis mihi tenebitur”.
62.
See the interlinear gloss in Ms. Ghent, UB, Ms. 23, 32va: “y. si dederit defunctus quod ne fieret ei negotium ut supra l. §. Illud (D. 3.6.3.3.)”.
63.
Cf. Azo, gloss Repetere potest ad D. 3.6.4: “per condictionem ob turpem causam. az”. Collated manuscripts Amiens, Bibliothèque centrale Louis Aragon, Ms. 347, 36ra; Bamberg, SB, Ms. Jur. 11, 45vb; Gent, UB, Hs. 23, 32va; München, BSB, Clm 3887, 35va and Clm 14028, 32va; Paris, BNF 4459, 36va; Vatican city, BAV, Vat. lat. 1408, 42ra and Vat. lat. 2512, 41ra.
64.
See above, note 58.
65.
Cf. Azo, gloss Quam defunctus dedit ad D. 3.6.4: “Melior ratio, quia ad uindictam tantum est, ut in actione iniuriarum. az”. Collated manuscripts, see above, note 63.
66.
Cf. Azo, gloss Heredi quidem ad D. 3.6.4: “Quid si dedi pecuniam tibi ne mihi moueas per calumniam et decedam infra annum, an heres meus habebit actionem in quadruplum in factum? Responde sic, quia non est ad uindictam tantum prodita. Sed si decedam post annum, non dabitur heredi, quia nec mihi daretur. ut infra I. prox. in fine (D. 3.6.5.1) et infra quod metus causa. Si cum §. Satis (D. 4.2.14). az”. Collated manuscripts, see above, note 63.
67.
Cf. gloss Haec actio ad D. 3.6.4: “[…] Sed an dabitur heredi eius cui debebat fieri negotium per calumpniam haec actio? […] Dicendum ergo est actionem in factum tunc dari heredi. Nec dici potest eam non dari quia solam uindictam contineat. Cum enim ideo datur quia ad eum peruenit, non potest dici ad solam uindictam eam proditam, idem et si mihi daretur, quia mihi abest uel abfuit. az”. Collated manuscripts, see above, note 63.
68.
Cf. Azo, Summa Inst. 4.6: “Sed hic est interferendum quod quandoque dicitur poena respectu actoris et rei, quandoque actoris tantum, quandoque rei tantum. Actoris et rei, ut in furti actione dictum est, quia reus praestat quod numquam ad se peruenit, et actor persuitur quod numquam amisit”. Consulted edition in his Summa super codicem (as n. 50). Scott 1976 (as n. 7) 79 asserts erroneously Jacques de Révigny was the first to use the distinction.
69.
Azo (as n. 68) ibid.: “Rei tantum ut cum ego meum interesse propter tuum delictum a te peto, ut ff. de eo per quem factum erit l. Ex hoc edicto (D. 2.10.3pr) et l.i. §. Si plures (D. 2.10.1.4), id est quod mihi abest ex patrimonio. ut ff. eod. in honorariis §. Ille autem (D. 4.7.35). Secundum hoc et rei uendicatio dicetur poenalis et quaelibet in rem actio uel quia potest iurari in litem”.
70.
Azo (as n. 68) ibid.: “Actoris enim respectu dicitur poenalis, ut cum dedisti Titio ut mihi negotium faceret per calumniam, ego enim repeto, licet hoc non sit meum interesse, nec agam quod mihi aliquid absit de patrimonio. Item tu praestas quod ad te peruenit, unde tibi non est poena. ut ff. de calum. l. Et generaliter §. Illud est erit notandum (D. 3.6.3.3)”.
71.
See also Azo’s gloss to D. 3.6.5. The text discusses the case, where I have brought a condictio for recovery of the money and intend to bring the claim on account of calumnia within one year. Is this claim now lost? Is it reduced to a threefold? Can I still claim a fourfold? According to the Digest text it suffices to use either one (“sed puto sufficere alterutram actionem”). In Azo’s interpretation this is a answer to the third question (Can I still claim a fourfold?), not to the first (Is this claim now lost?).
Cf. Azo, gloss Alterutram actionem ad D. 3.6.5: “Sed ad reipersecutionem. Ita agetur infra annum ad penam tripli uel quadrupli. Et ita respondet ei quod innuitur in questione (B. add secunda et) tertia, non ei quod in prima. arg. ut infra de furt. Si pignore §. Cum furti (D. 47.2.55[54].3) si tamen condi-cere uis. do arg. ut infra quod metus causa Metum §. Licet (D. 4.2.9.6). Vel melius est cum una sit ordinaria et alia extraordinaria, ergo una electa repellitur quis ab altera, licet ad diuersa dentur. ut sic infra nau cau sta. Idem ait §.ult. (D. 4.9.3.5) infra quod me. c. Metum (D. 4.2.9), licet una ad rem altera ad penam, sed uni hec alteri illa datur. ut infra eod. l. prox. i. resp. et §.ii. (D. 3.6.7.pr.–1). Videtur ex predicta lege quod totum quadruplum sit pena. Et huic opinioni illud tantum uidetur obstare quod (hic) dicitur eam dari post annum in simplum, quod rei persecutionem uidetur continere, sed certe totum est pena que minoratur tempore. Planius dic unum simplum succedit loco rei, quia ab uno uere accepit et ab alio uidetur accepisse, ideo utrique in solidum nomine rei dampnantur in lege proximam (D. 3.6.7.pr.–1). Ideo est hec uerior sententiam et ita reddeo ad opinionem primam. az”.
72.
Cf. Odofredus de Denariis. 1550/1967. Lectura super Digesto Veteri. Lugduni: excudebant P. Compater et B. Guido, J. Bullon, repr. Bologna: Forni, 146vb (super D. 3.6.4 s.v. repetere potest): “[…] hec actio in factum competit ex hoc edicto est penalis in totum. ut infra eod. l. Si quis ab alio in princ. (D. 3.6.7pr.) et ibi dicam. Et ideo potest legi et intelligi hec lex secundo modo secundum Jo(hannem Bassianum) et Az(onem)”. See Azo, gloss Quam defunctus dedit, above note 65.
73.
Cf. Accursius gloss Scelere ditentur ad C. 4.17.1 (c. 759): “[…] Non ita in actione in factum de calumniatoribus, nam illa datur aut quia mihi abest aut quia aliquid ad te peruenit, ut ff. de calumn. Hec actio (D. 3.6.4). Potest tamen dici speciale in eo, ne detur heredibus eius qui dedit pecuniam cum habeat condictionem ob turpem causam”.
74.
Cf. Accursius gloss Hec actio ad D. 3.6.4: “Duobus modis potest legi hec lex. Primo ut hec actio in factum non detur heredi etiam in simplum. Et quod dicit ‘repetere potest’, scilicet per condictionem ob turpem causam. … Secundo dicas, quod est uerius, quod hec regula que est in principio restringuitur per subsequens. ut est alias infra de acquir. poss. Si is qui (D. 41.2.27). Et quod dicit in fine ‘repetere potest’, scilicet actione in factum ex hoc edicto”.
75.
Accursius (as n. 74) ibid.: “[…] an dabitur heredi eius ob cuius malum causam facta fuit? … Dic ergo actionem in factum dari ex hoc edicto heredi etiam in quadruplum intra annum, nec dicas quod sit ad uindictam cum enim ideo detur quia ad eum peruenit, non potest ad solam uindictam dari”.
76.
Cf. Jacques de Révigny, Lectura super D. 3.6.4 s.v. Haec actio edicti etc. in Ms. Leiden, UB, d’Ablaing 2, 91va: “Dicitur hic quod hec actio non datur heredi, sed sufficit quod pecuniam quam dedit defunctus possit repetere. Sed dicit lex sequens quod in heredem datur in id quod ad eum peruenit, nam turpia lucra ab heredibus sunt extorquenda. Intelligitur duobus modis. Vno modo sic. Hec actio non datur heredi eius qui dedit post annum in simplum, ut uerbi gratia dedi pecuniam alicui ne mihi faceret negotium per calumpniam, decedo, heredi mei post annum etiam in simplum non competit contra recipientem actio ex hoc edicto. Et ratio est quia competit alia actio, id est condictio ob turpem causam, ad repetendum id simplum. Et uidetur probari hec lectura e. I. In heredem in fine (D. 3.6.5.1 i.m). Simile habetis quod (si) competit una actio non datur alia infra de ui bo. rapt. l.ii. §.ult. (D. 47.8.2.27)”. Collated with Ms. Napoli, Biblioteca Nazionale Vittorio Emanuele III, Ms. III.A.6, 69r. [eius – In heredem in fine: eius contra quem competit, quia sufficit quod ab herede eius contra quem competit pecuniam repetat].
77.
See above, note 66.
78.
See above, note 73.
79.
Cf. Jacques de Révigny (as n. 76) ibid.: “Ista non est bona. Dicemus ergo quod hec actio non competit in solidum, scilicet in quadruplum, [L: post annum] heredi eius cui competit, quia sufficit quod heres possit repetere pecuniam in simplum, unde ratio constringit dictum. et simile habetis infra de acquir. pos. l. Si is qui (D. 41.2.27). Dictum huius legis est quod heredi non competit hec actio. Ecce ratio, quia sufficit quod pecuniam quam defunctus de(dit) repetere posse, unde intelligimus quod hec actio non competit nisi ad simplum. Et hoc intellige per rationem que dicit ‘quia sufficere ei debere etc.’ Lex ista apertissime loquitur quando competit danti qui dedit pecuniam ne fiet sibi negotium calumpniam”.
80.
Jacques de Révigny (as n. 76) ibid.: “Ista actio quandoque competit non danti, ut supra l. prox. in fine (D. 3.6.3.3), dedisti alicui pecuniam ut negotium faceret per calumpniam. Competit mihi actio contra recipientem, numquid heredi meo dabitur? Glosa dicit resp. dabitur hec actio in factum heredi danti in simplum tantum et infra annum, licet non danti competeret infra annum in quadruplum. ut infra e. l. Si quis ab alio (D. 3.6.6)”. See Accursius, gloss Hec actio ad D. 3.6.4, above note 75.
81.
Jacques de Révigny (as n. 76) ibid.: “Ista actio non est penalis ex parte recipiens, quia recipiens habet pecuniam, unde torquetur ab eo. Dabitur heredi non dantis hec actio in simplum, scilicet in residuo, sed in triplo non dabitur, credo bene quod non in quadruplum. Que est ergo ratio quod hic non detur heredi penalis actio in solidum, scilicet in quadruplo, sicut et defuncto? Speciale est hic, sicut in actionem iniurarum et in actione contra eum qui aliquem in ius temere uocauit ut supra de in ius uo. l. penul. (D. 2.4.25) infra de iniur. l. Iniuriarum in princ. (D. 47.10.13.pr.) et Inst. de perpet. et temp. act. Omnes (Inst. 4.12.1). Quedam est actio penalis ex utraque parte, ibi bene habemus legem. Quedam ex parte rei et ibi bene habemus legem. Quedam ex parte actoris, quia actori non abest quia ipse non dedit, sed alii, id est reo, bene adest in illa. Vtrum sit transitoria non habemus nisi istam (legem), unde potestis dicere uoluntatem unum”.
82.
Cf. Pomp. D. 44.7.12: “Ex depositi et commodati et mandati et tutelae et negotiorum gestorum ob dolum malum defuncti heres in solidum tenetur”; Ulp. D. 44.7.49: “Ex contractibus venientes actiones in heredes dantur, licet delictum quoque versatur, veluti cum tutor in tutela gerenda dolo fecerit aut is apud quem depositum est”; Papin. D. 45.1.121.1: “Ex facto rei promittendi doli stipulatio heredem eius tenet, sicut in ceteris aliis contractibus, veluti mandati, depositi”.
83.
From Johannes Bassianus’ commentary derives that Albericus mentioned D. 43.26.8.8, others D. 2.11.10.2. Johannes Bassianus seems to refer to D. 3.6.1.1. See Johannes Bassianus, Lectura super Inst. 4.12.1 s.v. Aliquando in Ms. Leiden, UB, d’Ablaing 3 [L], 19va; New Haven, Yale University, JC 817, 183rb; Leipzig, UB, 921 [Lp], 185ra: “contrarium ff. de act. et obl. Ex depositi (D. 44.7.12) et l. Ex contractu (D. 44.7.49) et ff. de uerb obl. Ex ea §.ult. (D. 45.1.121.2). Resp. Hoc quod hic dicitur uerum est in casu de precario secundum al. ut ff. de precario Quesitum in fine legis (D. 43.26.8.8). Vel secundum io. b. non datur in heredem, scilicet talis qualis in defuncti. Et quidam dicunt ex contractu non datur in heredem, ueluti ex actione ex stipulatu que datur in loco actionis iniuriarum. ut ff. si quis caut. Si eum §.ii. (D. 2.11.10.2)”. Contrarium – depositi om. L; secundum io. b. om NLp; et quidam dicunt: vel ita NLp.
84.
On the cautio iudicii sisti see Finkenauer, Thomas. 2010. Vererblichkeit und Drittwirkungen der Stipulation im klassischen römischen Recht. Tübingen: Möhr, 251.
85.
D. 11.6.3.5 and D. 14.4.7.5. See Bernardus Parmensis, gloss Sed eius heredes ad X 3.28.14. Consulted edition Corpus iuris canonici emendatum et notis illustratum. 1582. Romae: in aedibus populi Romani. Available online at www.digital.library.ucla.edu/canonlaw.
86.
Cf. Lange 1955, 146. See D. 44.7.33.
87.
Cf. Johannes Bassianus. 1983. De regulis iuris, ed. Caprioli, Severino. Rimini: Maggioli, 25 (ad D. 50.17.38): “et tamen ex furto defuncti rei subtracte nomine condictione tenetur heres, et si nihil ad eum peruenerit ex re furtiua. … Ratione itaque ipsius rei et non delicti transire in heredes uidetur pena”; Accursius, gloss Scelere ditentur ad C. 4.17.1 (“Sed dic eam non esse ex maleficio, sed ex uariis figuris causarum”); Odofredus 1552/1968 (as n. 52) ad C. 4.17.1 (“Vel dicatis quod condictio furtiva est ex variis figuris causarum, non ex delicto uel quasi”). See, however, Pierre de Belleperche, Repetitio in C. 4.17.1: “Qui diceret quod non nascetur ex furto non haberet sanum intellectum, si numquam esset furtum commissum non competeret. Quare transmittitur? … item actiones distinguuntur penes media immediata, spoliasti me ideo mihi teneris, sed in condictione furtiua surripuisti quia obligatus est ad restituendum, ideo transmittitur”.
88.
Cf. Odofredus 1552/1968 (as n. 52) 206 (ad C. 4.17.1): “Signori, ultimo formo super legem istam questionem talem. Quidam fecit mihi furtum uel commisit incendium; delatus de furto uel incendio uenit ad iudicium; quia dicebatur quod famosus latro erat uel incendarius, subiectus est questionibus; confessus est de intententione mea, de quibus depositus postea dudum persuerauit in confessione sua, quia hoc necesse est ad hoc ut talis confessio preiudicet. ut ff. de questioni. (D. 48.18); antequam sentiaretur super intentione mea, ipse decessit, numquid potero conuenire heredes suos?”.
89.
Odofredus 1552/1968 (as n. 52) ibid.: “Sed certe in quaestione ista potest dici quod possum conuenire heredes suos, non quia lis sit contestata cum defuncto, sed quia ex quasi contractu tenetur ex confessione sua. Vnde datur actio confessoria, id est in factum, ex tali confessione contra heredes suos. ut ff. de interrog. act. (D. 11.1) et ff. ad l. Aquiliam Proinde §. Si procurator (D. 9.2.25.1). Item hec confessio quam ipse fecit declarat ipsum furem esse, sed heres furis tenetur condictione furtiva l. Si pro fure in fine (D. 13.1.7.2); et simile alias quia actio non daretur prius in partem de peculio datur postmodum ratione sententie late, quia in iudicio quasi contrahitur. ut ff. de pecul. l. Licet §. Idem (D. 15.1.3.11)”.
90.
Scott wrongly assumes, that he contrasts roman and canon law. Cf. Scott 1976, 78: “Pertinent stel hy die maatreëls van die Romeinse en Kanonieke reg teenovermekaar”.
91.
Cf. Jacques de Révigny, Lectura super Inst. 4.12.1 s.v. Non autem omnis in Ms. Paris, BNF 14350, 182rb: “Quidam canoniste dicunt quod tenetur heres ad quem bona perueniunt, ad michi resarciri dampnum. Seruent hoc in iure suo. De iure ciuili non tenetur ex quo lis non est contestata nec aliquid ex eod delicto ad eum peruenit”.
92.
Cf. Jacques de Révigny. 1519/1967. Lectura insignis et fecunda super prima parte Codicis. Parrhisijs: in edibus M. Petri Gromorsi sub insigni Britannie in via ad Divum Jacobum sitis, repr. Bologna: Forni, 176vb (ad C. 4.17.1 rubr.): “Et non intelligas quod hoc casu teneantur de eo quod ad eos peruenit, scilicet ex bonis defuncti, sed in quantum ad eos peruenit, scilicet ex delicto defuncti. […] Hec certe prima expositio magis respicit rusticanam equitatem, ut si pater meus dedit tibi damnum et mortuus est antequam litis contesta(uerit) reus contra ipsum, quod ego qui succedo sibi, quia habeo bona delinquentis, si tanta fuerit ut possit sibi satisfieri quod tibi satisfaciam. Hoc diceret equitas rusticana. Ita non est, sed solum tenebor hoc casu inquantum ad me peruenit ex delicto defuncti per l(egem) preall(egatam), licet lite iam contestata tenerer in solidum”.
93.
Cf. Alanus, gloss Compellas ad 1Comp. 5.14.6 in Ms. Paris, BNF 3932, 63rb: “Vel compelluntur quia defuncto lis fuit contesta(ta) et ideo heredes tenentur in solidum C. ne delict. defunct. l.i. (C. 4.17.1) uel quia defunctus eis pro se satisfacere mandauit. Alioquin ultra quam ad eos de maleficio peruenit non tenentur, ut predicta lege”.
94.
Cf. gloss Ab heredibus ad C.12 q.2 c.34. Consulted edition Corpus iuris canonici emendatum et notis illustratum. 1582. Romae: in aedibus populi Romani, available online at www.digital.library.ucla.edu/canonlaw. The early-modern printed editions contain his apparatus as revised by Bartholomeus Brixiensis after the promulgation of the Liber Extra. Manuscripts with Johannes Teutonicus’ original version contain the same gloss. See Dondorp 2015, footnote 61.
95.
Cf. gloss Male acquisita ad C.1 q.4 DG §.3 p.c.11. See also Laurentius Hispanus (Glossa Palatina) gloss Item peccato Israelitarum ad C.1 q.4 DG §.3 p.c.11 (cited Dondorp 2017, footnote 78).
96.
Cf. Raimundus de Pennaforte. 1976. Summa de paenitentia, ed. Ochoa, Xavier, and Diez, Aloisus. Rome: Commentarium pro religiosis, c. 498. For a detailed discussion, see Haring 1903, 40; Dondorp 2017.
97.
Cf. Jacques de Révigny, 176vb (ad C.4.17.1 rubr.): “sed pro rusticana equitate est decretalis extra de sepul. c. ult. (X 3.28.14). … Et decretalis illa (X 3.28.14) cum similibus intelligitur (quod) sententia erat iam delata contra defunctum, videlicet sententia exemplificationis a lege uel ab homine, et sic unus dicit quod lex nostra loquitur: ubi erat sententia, cum dicit (lex) quod ex quo lis contestata est cum defuncto, licet non fuerit sententiatum, tenere (corr. dare) heres in solidum. Et decretalis illa loquitur cum similibus ubi erat sententiatum ad minus sententia excommunicationis”.
98.
On his repetitiones on the Code, see Bezemer, Kees. 2005. Pierre de Belleperche. Portrait of a legal puritan. Frankfurt: Klostermann, 171–180.
99.
Transl. Bezemer 2005 (as n. 98) 125. Cf. Pierre de Belleperche. 1571/1968. Commentaria in Digestum novum. Repetitiones variae. Francofurti ad Moenum: apud Georgium Coruinum, impensis Hieronymi Feyrabend, repr. 1968 Bologna: Forni, Repetitio on C. 4.17.1 Post litis, 99.
100.
Cf. Bernardus Parmensis, gloss Et eius heredes ad X 3.28.14: “et ita ex hoc capitulo et illo patet quod haeredes conueniuntur ex maleficio defuncti, licet nihil inde peruenerit ad eos, quamuis lis contestate non fuerit cum defuncto, cum ad eos bona defuncti peruenerint”. See Scott 1976, 57. His chapter on canon law is published in English translation in Scott, Johan. 1978. Passive Transmissibility of Delictual Actions in Old Canon Law. Acta Juridica 15: 15–28.
101.
Innocentius IV. 1570/1968. Super libros quinque decretalium commentaria. Francofurti ad Moenum: per Martinum Lechler, repr. Frankfurt am Main: Minerva, 412ra (gloss Heredes ad X 3.28.14).
102.
Cf. Innocentius IV 1570/1968 (as n. 101) ibid.: “Argumentum contra C. ex delict. defunc. l.u. (C. 4.17.u). Solutio: Hic non agitur contra heredes ex delicto defuncti, set sacerdos non debet absoluere excommunicatum, nisi ei qui est publica persona de satisfaciendo sufficientem prestiterit cautionem, supra de ap. Qua fronte § Sane (X 2.28.25 i.m.), et ex illa stipulatione agent omnes quorum interest ff. rem pup. sa. fo. Non queritur (= D. 46.6.2)…”.
103.
Cf. Innocentius IV 1570/1968 (as n. 101) ibid.: “et plus dicimus, quia si ommitatur cautio uel stipulatio, tamen intelligitur apposita, et ex ea agitur ac si interposita esset, ff. de adop. His uerbis (D. 1.7.19). Tamen, cum nullum ius det eis ex stipulatione agere, nisi interposita, non uidemus quomodo agere possint. Set cogendi sunt officio iudicis ut satisfaciant. Et hoc inuenitur hic. Item ratio uidetur quod ex quo poenituit nec aliter poenitere potuit nisi faceret satisfieri, videtur heredibus iniunxisse ut satisfacerent et ideo cogendi sunt”.
104.
Cf. Faure, Jean. 1531. Lectura super quatuor libros Institutionum. Lugduni: per Benedictum Bonyn, impensis Iacobi q. Francisci de Giuncta Florentini ac sociorum, 377r, n. 5 (ad Inst. 4.12.1): “Dic ergo quod actiones ex delicto descendentes non transeunt in heredes, nisi lis fuerit contestata, ut hic, uel pro contestata habita ut scripsi supra in princ. § (Inst. 4.12pr) uel nisi quantum peruenit, subaudi ex delicto uel occasione ipsius. C. si ex delict. defunct. l.u (C. 4.17.1) secundum rigorem iuris civilis, uel ex bonis defuncti secundum aequitatem iuris canonici, quae est seruanda etiam in curia laicali, et de hoc uide in parlamento Parisiis obseruare”.
105.
Cf. Innocentius IV, gloss Ad satisfaciendum ad X 5.39.28, discussed in Dondorp 2017.
106.
Cf. Hostiensis, Lectura super X 5.38.29 and Dondorp 2017.
107.
Scott 1976, 82 note 182 wrongly assumes a delictual claim is brought.
108.
Cf. Faure 1531 (as n. 104) ibid.: “Quid si delinquens iussit forefacta emendari, sicut tota die faciunt testantes, numquid tenerentur heredes? Non uidetur per hos textus qui requirunt (litis) contestationem. Dicas contra extra de sepul. c. fin. (X 3.28.14), de rapt. In literis (X 5.17.5) et idem si nihil dixit, tamen confessus fuerit sacerdoti. Presumitur enim quod uoluerit sua forefacta emendari ex quo apparent signa poenitentie. ut ibi notat Inno(centius). Et hoc casu certum est de hoc facere mentionem in libello seu petitionem, nam si ageretur simpliciter actione descendente ex delicto, et exciperetur quod non transit contra heredem, forte non audiretur, si per uiam replicationis proponeret ordinationem seu poenitentiam testantis, quia dispositio testatoris non potest facere actionem transitoriam quae de iure non transit. l. Nemo potest (in testamento cauere) ff. de leg. i. (D. 30.55) per quam uidetur quod debeat agi ex dispositione que est ualida de equitate canonical”.
109.
Faure 1531 (as n. 104) ibid.: “Quid si nihil disposuit uel non appareant signa penitentiae? Videtur quod actio sit extincta per hanc legem (Inst. 4.12.1), nec iura canonica in hoc immutant. Ratio enim est iurium illorum ut a peccato defunctus ualeat liberari, ut patet in c. In litteris in fine supra alleg. (X 5.17.5). Si non appareat poenitentia non liberatur, igitur cum ratio cesset illius, uidetur quod et ipsum ius. extra de sent. excom. A nobis (X 5.39.28), ubi concluditur quod etiam pro tali non est orandum. Quid dicendum? Ista est dura, aequitas canonica dulcis et rationabilis. Vnde credo quod heredes teneantur de iure canonico, etiam si signa poenitentiae non appareant. Nam licet ecclesia non presumit pro peccatore nisi signa poenitentiae appareant, nihilominus nescit pro certo an sit absolutus apud Deum, qui de intrinsecis iudicat. ut d. c. A nobis (X 5.39.28), ideo in tanto dubio iudicarem in tutiorem partem, quod eius forefacta emendarentur, ut a peccato ualeat liberari iuxta dictas decretales”.
110.
Faure 1531 (as n. 104) ibid.: “Sed quid si in fine talis delinquens inhibuit heredibus quod non facerent emendam? Vel quid si iudeus uel saracenus dedit damnum et morietur ante contestationem litis? Videtur contra, cum cessent omnes rationes predicto. Ego non video cur heredes illorum sunt melioris conditionis heredibus aliorum, unde crederem quod de iure canonico heredes teneantur emendare damna et excessus predecessorum indistincte de bonis eorum quantum se exten-dunt. et hoc uolunt dictae decretales […]”.
111.
See Lambertus de Salinis. 1571. Distinctiones quaestionum in … Codicis libros. Heidelbergae: excudebat Joannes Mayer, 200 (ad C. 4.17, quaestio 91: an accusatio transit in heredem).
112.
Cf. Bohic, Henricus. 1576. In quinque libris decretalium commentaria. Venetiis: apud haeredem Ieronymi Scoti, 488 (ad X 3.28.14): “aut defunctus in vita fuit condemnatus uel confessus in iudicio, et tunc tenentur heredes, nam ex confessione datur actio ac si sententia lata fuisset”. Bohic cites D. 9.2.25.2, D. 15.1.3.11, D. 11.1.11.1, and Guillelmus Duranti, Speculum III.1, n. 25 and II.1 §.2 n. 4.
113.
Bohic 1576 (as n. 112) ibid.: “Si queritur de iure canonico tunc, aut queritur utrum ex delictis defuncti heres tenetur usque ad uires et secundum uires hereditatis, et dic quod sic, licet ad eum nihil exinde peruenerit”.
114.
See above, note 6. Of the consulted editions only Tours 1577 and Basle 1588 contrapose civil and canon law, the majority contraposes civil and natural law. Cf. editions Venice 1473, 1482, 1491, and 1499, Parma 1478, Lyon 1493 and 1523.
115.
Cf. Azo, Summa Inst. 4.6. See above, notes 68–70.
116.
Cf. above, note 69.
117.
Cf. Jacques de Révigny, Lectura super Inst. 4.12.1 s.v. Non autem omnis etc. in Ms. Paris, BNF 14350, 182rb: “Pone ego interfeci equum tuum et sic teneor tibi actione legis Aquiliae. Pone quod non sit penalis in aliquo. Decedo. Tenetur ne heres meus? Certe non, ex quo nihil ad eum peruenit uel lis non contestata. Vnde actio ex delicto non transit in heredem, siue sit penalis siue non, siue ex utraque parte sit penalis, siue ex altera tantum ex parte rei uel actoris”.
118.
Cf. Pierre de Belleperche. 1513. Lectura aurea super librum Institutionum. Parhisii: expensis magistri Nicoali Uvautier, 241v (ad Inst. 4.6.12): “Dico quedam sunt que rei persecutionem continent ex parte actoris, non ex parte rei. ut in actione legis Aquiliae, si tu seruum meum occidisti, ex parte mea rei persecutionem continet, cum abest mihi, ex parte tua non habes rei persecutionem, cum tibi nihil adest. ut ff. ad legem Aquil. l. Item Mela § Si plures (D. 9.2.)”. Angelus Aretinus and Jason de Maino gave the same example. Cf. Angelus Aretinus. 1585. In quatuor Institutionum commentaria. Venetiis: apud Andream Muschium, 222va (ad Inst. 4.6.12 n. 3); Jason de Maino. 1506. Lectura super titulo Institutionum de actionibus. Venetiis: per d. Georgium Arriuabenum Mantuanum, 56va (ad Inst. 4.6.12).
119.
Scott 1976, 90 note 219 quotes Bartolus ad Inst. 4.3.9. His commentary to the Institutes is, however, nowadays attributed to Jacques de Révigny or Raoul d’Harcourt.
120.
Cf. Panormitanus. 1571. Commentaria in decretales, II. Venetiis: apud Ioannem de Ghara, 177va (ad X 3.28.14): “Sed aduerte. Nam primum dictum Bartolis, quatenus uult quod actio ex utraque parte penalis non transeat in haeredem etiam de iure canonico, uidetur posse optime iuuare per glosam not. in. c. Fraternitas xii. q.ii (C.12 q.2 c.11) ubi dicitur quod in foro conscientiae non iniungitur ut quis soluat poenam delicti. Cum ergo de iure canonico agatur contra haeredem solum ratione peccati, ergo non debet contra haeredem agi, nisi pro satisfactionem interesse seu damni proprii”. See also Rampelberg, Réné. 2015. Remarques sur l’influence canonique en matière de transmissibilité passive des obligations délictuelles. In Basdevant-Gaudemet, Brigitte, Jankowiak, François, and Roumy, Franck (eds.), Plenitudo Juris. Mélanges en hommage à Michèle Bégou-Davia, 475–488. Paris: mare & martin, 478.
121.
Panormitanus 1571 (as n. 120) ibid.: “Sed contra hoc dictum alle. tex. hic. Nam hic agebatur ut satisfacerent haeredes de homicidio et incestu, et ut dicit hic Johannes Andreae, non potest satisfieri de homicidio nisi quia aut interfectus fuit seruus, aut agebatur ad penam consuetudinariam, nam in aliquibus locis soluitur poena applicanda laeso seu heredibus suis”.
122.
Panormitanus 1571 (as n. 120) ibid.: “saluando utrumque dictum distinguerem quod aut quis fuit excommunicatus quia non satisfaciebat de delicto et absolutus maxime cum cautione. Et tunc procedit dictum huius c. (X 3.28.14), quia non pure agitur in foro poenitentiali, nec agitur mere ex delicto, sed ex contractu uel quasi prout supra dixi”.
123.
Panormitanus 1571 (as n. 120) ibid.: “Aut simpliciter quis decessit sine excommunicatione et absolutione sequenti, et tunc forte posset procedere dictum Bartoli intelligendo quod tunc agatur ex delicto. Sed si teneremus opinionem quod agatur tunc ex quasi contractu propter absolutionem praestitam non uideo quod dictum Bartoli posset tolerari. Sed ipse habuit respectum ad communem opinionem canonistarum, ut agatur ex delicto”.
124.
Panormitanus 1571 (as n. 120) ibid.: “Sed ego semper tenui quod nulla in hoc sit differentia inter ius canonicum et ius ciuile, nam istud c. (X 3.28.14) et c. In litteris de rapt. alleg. (X 5.17.5) ponderant quem fuisse contritum in morte et uidetur tacite mandasse satisfactione heredibus, ubi enim ista cessarent, ut quia decessit sine confessione, non uideo quod possit agi contra haeredem ex delicto defuncti, nisi quatenus potest agi de iure ciuili […]”.

References

Sources

Angelus Aretinus. 1585. In quatuor Institutionum commentaria. Venetiis: apud Andream Muschium.
Google Scholar
Azo. 1506/1966. Summa super Codicem. Papie: per Bernardinum et Ambrosius frates de Rouellis. Repr. Augustae Taurinorum: ex officina Erasmiana.
Google Scholar
Bartolus de Saxoferrato. 1526/1996. Commentaria. Venetiis: per Baptistam de Tortis. Repr. Roma: il cigno Galileo Galilei.
Google Scholar
Bohic, Henricus. 1576. In quinque libris decretalium commentaria. Venetiis: apud haeredem Ieronymi Scoti.
Google Scholar
Corpus iuris canonici emendatum et notis illustratum. 1582. Romae: in aedibus populi Romani.
Google Scholar
Corpus iuris civilis cum glossis. 1604. Lugduni: sumptibus Horatii Cardon.
Google Scholar
Innocentius IV. 1570/1968. Super libros quinque decretalium commentaria. Francofurti ad Moenum: per Martinum Lechler. Repr. Frankfurt am Main: Minerva.
Google Scholar
Jacques de Révigny. 1519/1967. Lectura insignis et fecunda super prima parte Codicis. Parrhisijs: in edibus M. Petri Gromorsi sub insigni Britannie in via ad Divum Jacobum sitis. Repr. Bologna: Forni.
Google Scholar
Jason de Maino. 1506. Lectura super titulo Institutionum de actionibus. Venetiis: per d. Georgium Arriuabenum Mantuanum.
Google Scholar
Faure, Jean. 1531. Lectura super quatuor libros institutionum. Lugduni: per Benedictum Bonyn, impensis Iacobi q. Francisci de Giuncta Florentini ac sociorum.
Google Scholar
Johannes Bassianus. 1983. De regulis iuris, ed. Caprioli, Severino. Rimini: Maggioli.
Google Scholar
Lambertus de Salinis. 1571. Distinctiones quaestionum in … Codicis libros. Heidelbergae: excudebat Joannes Mayer.
Google Scholar
Odofredus de Denariis. 1550/1967. Lectura super Digesto Veteri. Lugduni: excudebant P. Compater et B. Guido, J. Bullon. Repr. Bologna: Forni.
Google Scholar
Odofredus. 1552/1968. Lectura super Codice. Lugduni. Repr. Bologna: Forni.
Google Scholar
Panormitanus. 1571. Commentaria in decretales, II. Venetiis: apud Ioannem de Ghara.
Google Scholar
Pierre de Belleperche. 1513. Lectura aurea super librum Institutionum. Parhisii: expensis magistri Nicoali Uvautier.
Google Scholar
Pierre de Belleperche. 1571/1968. Commentaria in Digestum novum. Repetitiones variae. Francofurti ad Moenum: apud Georgium Coruinum, impensis Hieronymi Feyrabend. Repr. 1968 Bologna: Forni.
Google Scholar
Placentinus. 1536. In Codicis … Summa. Moguntiae: in officina Iuonis Schuffer.
Google Scholar
Placentinus. 1535. Summa Institutionum. Moguntiae: per Ivonem Schoeffer.
Google Scholar
Placentinus. 1897. Summa ‘Cum essem mantue’ siue de actionibus uarietatibus, ed. Pescatore, Gustav. Greifswald: Abel.
Google Scholar
Quinque Compilationes Antique. 1882. Ed. Friedberg, Emil. Leipzig: Bernhard Tauschnitz.
Google Scholar
Raimundus de Pennaforte. 1976. Summa de paenitentia, ed. Ochoa, Xavier, and Diez, Aloisus. Rome: Commentarium pro religiosis.
Google Scholar
Summa Codicis des Irnerius. 1894. Ed. Fitting, Hermann. Berlin: Gutentag Verlagsbuchhandlung.
Google Scholar
William de Cabriano. 2005. The Casus Codicis of Wilhelmus de Cabriano, ed. Wallinga, Tammo. Frankfurt am Main: Klostermann.
Google Scholar

Literature

Babusiaux, Ulrike. 2011. Papinians Quaestiones. Zur rhetorischen Methode eines spätklassischen Juristen. Munich: Beck.
Google Scholar
Berger, Adolf. 1953 (repr. 1991). Encyclopedic Dictionary of Roman Law. Philadelphia: The American Philosophical Society.
Google Scholar
Bezemer, Kees. 1987. Les répétitions de Jacques de Révigny. Leiden: Brill.
Google Scholar
Bezemer, Kees. 2005. Pierre de Belleperche. Portrait of a legal puritan. Frankfurt: Klostermann.
Google Scholar
Descamps, Olivier. 2005. Les origines de la responsabilité pour faute personelle dans le Code civil de 1804 (Bibliothèque de droit privé 436). Paris: LGDJ.
Google Scholar
The Digest of Justinian. 1983. English translation edited by Alan Watson. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Google Scholar
Dondorp, Harry. 2015. Die Haftung für Delikte des Erblassers nach klassischem kanonischen Recht. Österreichisches Archiv für Recht und Religion 62: 1–23.
Google Scholar
Dondorp, Harry. 2017. Transmissibility of delictual claims. Bulletin of Medieval Canon Law 35 (forthcoming).
Google Scholar
Feenstra, Robert. 1979. L’actio legis Aquiliae utilis en cas d’homicide chez les Glossateurs. In Spruit, Jop E. (ed.), Maior viginti quinque annis. Essays in commemoration of the sixth lustrum of the Institute for Legal History of the University of Utrecht, 45–65. Assen: Van Gorcum, also in German translation 1987. Die Glossatoren und die actio legis Aquiliae utilis bei Tötung eines freien Menschen. In Schrage, Eltjo J. H. (ed.), Das römische Recht im Mittelalter, 205–232. Darmstad: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Google Scholar
Finkenauer, Thomas. 2010. Vererblichkeit und Drittwirkungen der Stipulation im klassischen römischen Recht. Tübingen: Möhr.
Google Scholar
Gamauf, Richard. 2001. Vindicatio nummorum. Eine Untersuchung zur Reichweite und prak-tischen Durchführung des Eigentumsschutzes an Geld im klassischen römischen Recht. [Habilita-tionsschrift]. Online edition at https://roemr.univie.ac.at/fileadmin/user…/i…/Gamauf-Vindicatio_nummorum.pdf.
Grüber, Erwin. 1886. The Roman Law of Damage to Property. Being a commentary to the title of the Digest on the lex Aquilia. Oxford: Clarendon Press.
Google Scholar
Guarino, Antonio. 1994. Diritto privato romano. Napoli: Jovene.
Google Scholar
Gouron, André. 1984. L’auteur et la patrie de la Summa Trecensis. Ius Commune 12: 1–38, repr. 1987 in his Études sur la diffusion des doctrines juridiques médiévales. London: Variorum.
Google Scholar
Haring, Johann. 1903. Die Schadenersatzpflicht des Erben für Delikte des Erblassers nach kanonischem Rechte. Unter Berücksichtigung der Bestimmungen des römischen und germanischen Rechtes (Theologische Studien der Leo Gesellschaft 6). Wien: Mayer.
Google Scholar
Justinian’s Institutes. 1987. Transl. with an introduction by Peter Birks and Grant Mc Leod. London: Duckworth.
Google Scholar
Kaser, Max. 1971. Das römische Privatrecht. Erster Abschnitt. Das altrömische, das vorklassische und klassische Recht. München: C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung.
Google Scholar
Kaser, Max. 1975. Das römische Privatrecht. Zweiter Abschnitt. Die Nachklassischen Entwicklungen. München: C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung.
Google Scholar
Kaser, Max, and Hackl, Karl. 1996. Das römische Zivilprozessrecht. Munich: Beck.
Google Scholar
Lange, Hermann. 1955. Schadensersatz und Privatstrafe in der mittelalterlichen Rechtstheorie (Forschungen zur neueren Privatrechtsgeschichte 2). Münster-Köln: Böhlau.
Google Scholar
Lawson, Frederick Henry. 1950. Negligence in the civil law. Introduction and select texts. Oxford: Clarendon Press.
Google Scholar
Levy, Ernst. 1915. Privatstrafe und Schadensersatz im klassischen römischen Recht. Berlin: Vahlen.
Google Scholar
Metzger, Ernest. 1997. A Companion to Justinian’s Institutes. London: Duckworth.
Google Scholar
Monier, Raymond. 1954/1977. Manuel élémentaire de droit Romain, II. Paris: Éditions Domat Montchrestien, repr. Aalen: Scientia.
Google Scholar
Niederländer, Hubert. 1953. Die Bereicherungshaftung im klassischen römischen Recht. Weimar: Böhlau.
Google Scholar
Rampelberg, Réné. 2015. Remarques sur l’influence canonique en matière de transmissibilité passive des obligations délictuelles. In Basdevant-Gaudemet, Brigitte, Jankowiak, François, and Roumy, Franck (eds.), Plenitudo Juris. Mélanges en hommage à Michèle Bégou-Davia, 475–488. Paris: mare & martin.
Google Scholar
Riccobono, Salvatore. 1927. Die Vererblichkeit der Strafklagen und die Fiktion der Litiskontestation nach klassischem und justinianischem Rechte. Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung 47: 75–116.
Google Scholar
Rohmann, Gerhard. 1968. Die Vererblichkeit des Schmerzensgeldanspruches: eine rechtsvergleichende Untersuchung. Frankfurt-Berlin: Alfred Metzner Verlag.
Google Scholar
Rotondi, Giovanni. 1913. Dolus ex delicto e dolus ex contractu nelle teorie bizantine sulla trasmissibilità delle azioni. Annali della Facoltà di Giurisprudenza dell’Università di Perugia 2, repr. 1922 in his Scritti giuridici II, 371–410. Milano: Hoepli.
Google Scholar
Scott, Tobias Johannes. 1976. Die geskiedenis van die oorerflikheid van aksies op grond van onregmatige daad in die Suid-afrikaanse reg. [Dissertation Leyden].
Google Scholar
Scott, Johan. 1978. Passive Transmissibility of Delictual Actions in Old Canon Law. Acta Juridica 15: 15–28.
Google Scholar
Steinwenter, Artur. 1934. Review of Paul Collinet, La procédure par libelle. Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung 54: 373– 382.
Google Scholar
Voci, Pasquale. 1967. Diritto ereditario romano, I. Milano: Giuffrè.
Google Scholar
Volterra, Edoardo. 1961. Istituzioni di diritto privato romano. Roma: Ricerche.
Google Scholar
Wallinga, Tammo. 2006. Heredem eiusque potestatis iurisque esse cuius fuit defunctus, constat. Una regula iuris y sus excepciones. In Actas del VIII Congreso Internacional y XI Congreso Iberoamericano de Derecho Romano, 987–1005. Coimbra: Editoria. Also published in German: 2008. Orbis Iuris Romani 14: 97–114.
Google Scholar
Zimmermann, Reinhard. 1990. The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition. Cape Town: Jutta.
Google Scholar

Download references

Author information

Authors and Affiliations

Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Vrije Universiteit Amsterdam, Amsterdam, The Netherlands
J. H. Dondorp

Authors

J. H. Dondorp
View author publications
You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to J. H. Dondorp .

Editor information

Editors and Affiliations

Department of Private Law and Legal History, University of Milan, Milan, Italy
Maria Gigliola di Renzo Villata

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

About this chapter

Cite this chapter

Dondorp, J.H. (2018). Actiones Hereditariae. Claims in Favour of, and Against Heirs in Medieval Ius Commune. In: di Renzo Villata, M. (eds) Succession Law, Practice and Society in Europe across the Centuries. Studies in the History of Law and Justice, vol 14. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-76258-6_3

Download citation

DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-76258-6_3
Published: 20 March 2018
Publisher Name: Springer, Cham
Print ISBN: 978-3-319-76257-9
Online ISBN: 978-3-319-76258-6
eBook Packages: Law and CriminologyLaw and Criminology (R0)

Publish with us

Policies and ethics