Abstract
The paper is devoted to two Polish philosophers and logicians Henryk Struve and Władysław Biegański. They represented the traditional pre-mathematical approach to logic and stood on the threshold of the new paradigm of logic as formal mathematical logic. Their views concerning logic and its philosophy as well as its relations to philosophy and mathematics will be analyzed. Those views will be compared with views of their contemporaries and with views of Jan Łukasiewicz—one of the main leaders of Warsaw School of Logic who represented the new paradigm.
This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Notes
- 1.
‘Panowie! Logika jest to w najogólniejszem pojeciu nauka myślenia maj ąca myślenie, jego zasady i prawidła za przedmiot.’
- 2.
‘obiektywne, neutralne rozpatrywanie tego świata przez dusze.’
- 3.
‘granice naszego bytu s ą granicami naszego myślenia prawidłowego.’
- 4.
Elemientarnaja logika was first published in 1874; there were altogether 14 Russian editions. It was the obligatory manual of logic in classical junior high school from the year 1874. Its Polish version appeared in 1907.
- 5.
‘Myślenie jest wprawdzie głównym, ale nie jedynym współczynnikiem czynności poznawczej; jednoczy sie ono zarazem bezpośrednio i stale z odpowiednimi objawami uczucia i woli.’
- 6.
‘Jako środek pomocniczy poznania prawdy […]. Przytem nie zadowala sie logika danym faktycznym przebiegiem czynności myślowej, lecz odszukuje zasady, t.j. prawa i prawidła, któremi w myśleniu jako normami kierować sie należy, chc ąc dojść do możliwie ścisłego poznania prawdy. Ten odrebny pogl ąd na myślenie nadaje logice charakter samodzielnej nauki, ściśle różni ącej sie od psychologii, a mianowicie tej cześci jej, która bada również myślenie.’
- 7.
‘[…] wielu odróżnia zarówno teorie, jak i krytyke poznania od logiki jako nauki samego tylko myślenia. Pomimo to ł ączność pomiedzy rozwojem prawidłowego myślenia a dochodzeniem i poznaniem prawdy tak jest ścisła ze stanowiska psychologicznego, że tych czynności umysłowych rozerwać nie podobna.’
- 8.
‘Trudności zbadania stosunku […] myślenia do świata przedmiotowego s ą oczywiste i sprowadzaj ą sie głównie do tego, że nie jesteśmy w stanie porównywać bezpośrednio naszych wyobrażeń i pojeć o przedmiotach ani pogl ądów na nie z samymi przedmiotami. Kwestya przedmiotowego poznania prawdy mogłaby być rozwi ązan ą na jego korzyść dopiero wtedy, gdyby sie okazało, że prawa naszego umysłu, a wiec i myślenia, s ą zasadniczo zgodne z prawami niezależnego od nas bytu przedmiotowego. […] Wykazanie atoli tej zgodności praw umysłu z prawami bytu przedmiotowego wymaga szeregu badań krytycznych nad wynikami dociekań naukowych.’
- 9.
‘Matematyka rozpatruje wył ącznie czynniki ilościowe: […] Tymczasem umysł ludzki w działalności swej nie jest bynajmniej ograniczonym samemi tylko pojeciami ilościowymi, lecz uzupełnia wszedzie ilość jakości ą. […] Nie można powiedzieć, że prawda zawiera w sobie wiecej lub mniej myśli niż fałsz: […] To wszystko s ą różnice jakościowe, których ilościowo określić nie można, które należycie zrozumiane i bliżej scharakteryzowane być nie mog ą z punktu widzenia matematycznego, lecz pojete być mog ą tylko ze stanowiska ogólniejszego, wynosz ącego sie wysoko ponad zakres samych tylko czynników ilościowych.’
- 10.
‘doprowadza […] tylko do rozwoju formalizmu jednostronnego bez podniesienia istotnej wartości poznawczej odnośnych form.’
- 11.
‘logika matematyczna polega na zupełnie dogmatycznym przeniesieniu zasad ilościowych i formalnych na pole umysłowe, gdzie jakość i treść maj ą znaczenie pierwszorzedne.’
- 12.
‘sprowadzanie s ądu do równania oraz oparcie wniosku na substytucyi, czyli podstawianiu równoważników, nie odpowiada rzeczywistej rozmaitości ani s ądów, ani wniosków.’
- 13.
‘Był tedy Henryk Struve jakby ogniwem, ł ącz ącym ten okres nowy z poprzednim. Miedzy pokoleniem Cieszkowskich, Gołuchowskich, Kremerów, Libeltów, Trentowskich (It is worth explaining who those persons were. August Count Cieszkowski (1814–1894)—Polish philosopher, economist and social and political activist; Józef Gołuchowski (1797–1858)—Polish philosopher, co-creator of the Polish Romanticist „national philosophy”; Józef Kremer (1806–1875)—Polish historian of art, a philosopher, an aesthetician and a psychologist; Karol Libelt (1807–1875)—Polish philosopher, writer, political and social activist, social worker and liberal, nationalist politician; Bronisław Trentowski (1808–1869)—Polish “Messianist” philosopher, pedagogist, journalist and Freemason, and the chief representative of the Polish Messianist „national philosophy” [my remark—R.M.].) a pokoleniem współczesnem widnieje czcigodna postać myśliciela, nauczyciela, pisarza, który z przeszłości ocalił to, co miało w niej wartość trwał ą, a dzisiejszym na polu filozofii polskiej pracownikom wskazał droge rozważnym i dalekim od wszelkiego uprzedzenia s ądem.’
- 14.
‘Jeżeli używamy terminu logika filozoficzna, to chodzi nam o ten kompleks zagadnień, które znajduj ą sie w ksi ążkach pisanych przez filozofów, o te logike, której uczyliśmy sie w szkole średniej. Logika filozoficzna nie jest jednolit ą nauk ą, zawiera w sobie zagadnienia rozmaitej treści; w szczególności wkracza w dziedzine psychologii, gdy mówi nie tylko o zdaniu w sensie logicznym, ale także o tym zjawisku psychicznym, które odpowiada zdaniu, a które nazywa sie „s ądem” albo „przekonaniem”. […] W logice filozoficznej zawieraj ą sie również niektóre zagadnienia z teorii poznania, np. zagadnienie, co to jest prawda lub czy istnieje jakieś kryterium prawdy.’
- 15.
- 16.
‘Logika jest to nauka o sposobach albo normach poznania prawdziwego.’
- 17.
‘Logik ą nazywamy nauke o normach i prawidłach poznania prawdziwego.’
- 18.
’Logika ma na celu głównie kontrole dowodzenia. […] Logika, jako nauka i sztuka dowodzenia jest nauk ą aprioryczn ą, tj. tak ą, która swoj ą treść czerpie nie z doświadczenia, nie z faktów w doświadczeniu nam danych, lecz z pewnych naprzód powzietych założeń i konstrukcji.
- 19.
‘[…] logika nie odtwarza procesów myśli i nie ma wcale na celu tego zadania. To też określenie logiki jako nauki lub sztuki myślenia jest pozbawione właściwie wszelkiej podstawy. […] Tymczasem geneza logiki wykazuje, że umiejetność ta [tzn. logika—my remark, R.M.] nie jest ani nauk ą, ani sztuk ą myślenia, lecz utworzona została przez Platona i Arystotelesa jako sztuka dowodzenia. Takie różnice w zapatrywaniach prowadz ą za sob ą poważne konsekwencje. Jeżeli logika jest nauk ą lub nawet sztuk ą myślenia, to w każdym razie jest lub powinna być działem psychologii, przeciwnie, jeżeli jest tylko sztuk ą dowodzenia, to staje sie nauk ą odrebn ą, niezależn ą od psychologii. Logika jako sztuka dowodzenia nie opisuje zwykłego biegu myśli, stosowanego przy dowodzeniu, nie odtwarza go, nie wynajduje dla niego praw, wyrażaj ących wzajemny zwi ązek przyczynowy myśli, lecz posługuje sie konstrukcyami idealnymi, które służ ą dla kontroli sposobów dowodzenia i pod tym wzgledem odgranicza sie wyraźnie od psychologii.’
- 20.
‘Istota dowodzenia polega na wartościowaniu. Poszukuj ąc dowodu dla jakiegokolwiek zdania, kierujemy sie zawsze pytaniem o jego wartości poznawczej.’
- 21.
‘Każdy dowód polega na stwierdzeniu zgodności treści zdania z zasadami, które uznajemy za prawdziwe i w tej właśnie zgodności tkwi istota prawdy.’
- 22.
‘O bezpośredniej […] zależności nie może tu być mowy. Pomimo to badania psychologiczne nie s ą zupełnie bez znaczenia dla logiki, stanowi ą bowiem bardzo ważn ą kontrole dla konstrukcji logicznych. […] Ideałem konstrukcyi logicznej byłaby taka, któraby sie najbardziej zbliżała do rzeczywistego biegu myśli, dawała zupełn ą gwarancye w odróżnianiu prawdy i była łatwa do stosowania. […] To też badania psychologiczne maj ą niew ątpliwie duże znaczenie w rozwoju logiki, gdyż mog ą sie przyczynić do wynalezienia konstrukcyi nowych, najbardziej zbliżonych do naturalnego biegu myśli.’
- 23.
‘Logik ą nazywamy nauke o sposobach kontrolowania prawdy naszych myśli poznawczych.’
- 24.
‘Logika tyczy sie nie tylko dowodzenia, ale w ogóle rozumowania, przy czym zgodnie z prof. Twardowskim używam terminu “rozumowanie” jako ogólniejszego od “dowodzenia” (cf. rozprawe moj ą O twórczości w nauce, str. 8). Po wtóre, dowodzenie czy rozumowanie jest także myśleniem, a wiec psychologizm powraca. Zgodziłbym sie natomiast na odróżnienie logiki jako “nauki” i “sztuki”, tylko użyłbym innych terminów. S ądze mianowicie, że logika jako nauka teoretyczna bada stosunki, w jakich zdania formalne (np. S jest P) pozostaj ą do siebie ze wzgledu na swoj ą prawdziwość lub fałszywość, i ustanawia prawa tych stosunków (np. “jeśli prawd ą jest, że S jest M i M jest P, to prawd ą jest, że S jest P”); jako nauka praktyczna stosuje te prawa do rozwi ązywania zadań z zakresu rozumowania w ogóle, np. do wyprowadzenia jakiejś konkluzji, jak we wnioskowaniu indukcyjnym, do sprawdzenia lub udowodnienia jakiejś tezy itp.’
- 25.
- 26.
‘Rachunek logiczny, zwany algebr ą logiki lub inaczej jeszcze logistyk ą, jakkolwiek nie ma i nie może mieć rozległego zastosowania praktycznego przy ocenie wartości logicznej naszych sadów i wniosków, posiada jednak niew ątpliwie ważne teoretyczne znaczenie. […] Tymczasem symbole algebraiczne, jakimi sie w rachunku logicznym posługujemy, odrywaj ą wyraźnie przedmiot badania zarówno od czynników psychicznych jako też od stosunków objektywnych i wydobywaj ą na jaw wszystkie właściwości czystych stosunków logicznych. To też główna wartość algebry logiki polega na tem, że przy jej pośrednictwie możemy dokładniej wyjaśnić i ściślej wyznaczyć stosunki, które w logice szkolnej rozmaicie bywaj ą tłomaczone.’
- 27.
Logika jest nauk ą o czynnościach umysłowych, za pomoc ą których dochodzimy prawdy i jej dowodzimy.
- 28.
Logika jest nauka o czynnościach umysłu poszukuj ącego prawdy.
- 29.
‘badanie dróg, prowadz ących rozum do prawdy.’
- 30.
bada operacye umysłowe, wykonywane w celu osi ągniecia prawdy w formie tak ogólnej, iżby mogły zastosować sie do jakiejkolwiekb ądź treści. Bada je ze stanowiska ich formy, odrywaj ąc sie zupełnie od treści. Własność te podziela z logik ą matematyka […]. […] Ten formalny charakter, wspólny logice z matematyk ą, spowodował zbliżenie do siebie obu nauk w próbach mniej lub dalej posunietych i znalazł wyraz w utworzeniu logiki matematycznej.
- 31.
‘jako nauke o formach każdej uporz ądkowanej dziedziny przedmiotów rzeczywistych lub urojonych.’
References
Batóg, T.: Stanisław Pi ątkiewicz — pionier logiki matematycznej w Polsce. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 16, 553–563 (1971)
Batóg, T.: Stanisław Pi ątkiewicz — pionier logiki matematycznej w Polsce. Z Dziejów Kultury i Literatury Ziemi Przemyskiej II, 325–330 (1973)
Batóg, T., Murawski, R.: Stanisław Pi ątkiewicz and the beginnings of mathematical logic in Poland. Hist. Math. 23, 68–73 (1996)
Biegański, Wł.: Logika medycyny, czyli Zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich. W. Drukarnia W. Kowalewskiego, Warszawa (1894) (2nd edn. (1908); German translation: Medizinische Logik: Kritik der ärztlichen Erkenntnis. C. Kabitzsch, Würzburg (1909))
Biegański, Wł.: Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich. Drukarnia Towarzystwa S. Orgelbranda Synów, Warszawa (1897)
Biegański, Wł.: Myśli i aforyzmy o etyce lekarskiej. W.L. Anczyc, Warszawa (1899)
Biegański, Wł.: Zasady logiki ogólnej. Kasa Józefa Mianowskiego, Warszawa (1903)
Biegański, Wł.: Podrecznik logiki i metodologii ogólnej dla szkół średnich i dla samouków. E. Wende, Warszawa; W.L. Anczyc, Lwów; H. Altenberg, Kraków (1907)
Biegański, Wł.: Wnioskowanie z analogii. Polskie Towarzystwo Filozoficzne, Lwów (1909)
Biegański, Wł.: Traktat o poznaniu i prawdzie. Zapomoga Kasy dla Osób Pracuj ących na Polu Naukowem im. Józefa Mianowskiego, Warszawa (1910)
Biegański, Wł.: Czem jest logika? Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydział Nauk Antropologicznych, Społecznych, Historii i Filozofii, year III(6), 119–152 (1910)
Biegański, Wł.: Teoria logiki. E. Wende i S-ka, Warszawa (1912)
Biegański, Wł.: Sposobność logiczna w świetle algebry logiki. Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydział Nauk Antropologicznych, Społecznych, Historii i Filozofii, year V(9), 67–79 (1912)
Biegański, Wł.: Teoria poznania ze stanowiska zasady celowości. Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa (1915)
Biegański, Wł.: Podrecznik logiki ogólnej. E. Wende i spółka (Ludwik Fiszer), Warszawa; H. Altenberg, G. Seyfarth, E. Wende i S-ka, Lwów; M. Niemierkiewicz, Poznań; Ludwik Fiszer, Łódź (1916)
Biegański, Wł.: Etyka ogólna. Gebethner i Wolff, Warszawa (1918)
Borzym, S.: Pogl ądy epistemologiczne Władysława Biegańskiego. Filozofia Nauki 6(3–4), 11–17 (1998)
Kozłowski, Wł.: Logika elementarna. Nakładem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów (1891)
Kozłowski, Wł.M.: Podstawy logiki, czyli Zasady nauk: wykład systematyczny dla szkół wyższych oraz dla samouctwa. Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa (1916)
Kozłowski, Wł.M.: Krótki zarys logiki wraz z elementami ideografii logicznej. Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa (1918)
Łukasiewicz, J.: W. Biegański, Czym jest logika? [review]. Ruch Filozoficzny 2(8), 149a–149b (1912)
Łukasiewicz, J.: Elementy logiki matematycznej. Komisja Wydawnicza Koła Matematyczno-Fizycznego Słuchaczów Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa (1929). Ed. by M. Presburger (Reprint: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań (2008))
Marburg, A.: Logika i teoria poznania. In: Poradnik dla samouków. Wydawnictwo A. Heflera i St. Michalskiego, Warszawa (1902)
Murawski, R.: Genius or Madman? On the Life and Work of J.M. Hoene-Wroński. In: Wiesław, W. (ed.) European Mathematics in the Last Centuries, pp. 77–86. Stefan Banach International Mathematical Center/Institute of Mathematics, Wrocław University, Wrocław (2005)
Murawski, R.: The Philosophy of Hoene-Wroński. Organon 35, 143–150 (2006)
Murawski, R.: Filozofia matematyki i logiki w Polsce miedzywojennej. Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń (2011)
Murawski, R.: The Philosophy of Mathematics and Logic in the 1920s and 1930s in Poland. Birkhäuser Verlag, Basel (2014)
Struve, H.: Logika poprzedzona wstepem psychologicznym. Odczyt Uniwersytecki Dra Henryka Struve profesora Szkoły Głównej w Warszawie (1863). Lithograph
Struve, H.: Wykład systematyczny logiki czyli nauka dochodzenia i poznania prawdy, vol. 1: Cześć wstepna (Historya logiki u obcych i w Polsce). Warszawa (1868–1870)
Struve, H.: Filozofia i wykształcenie filozoficzne. In: Lubomirski, J.T., Stawiski, E., Plebański, J.K. (eds.) Encyklopedia wychowawcza, vol. IV. J. Drukarnia J. Sikorskiego, Warszawa (1885)
Struve, H.: Logika elementarna. Podrecznik dla szkół i samouków z dodaniem słownika terminów logicznych. Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa (1907)
Struve, H.: Historya logiki jako teoryi poznania w Polsce. Printed by the author, Warszawa (1911)
Trzcieniecka-Schneider, I.: Logika Henryka Struvego. U progu nowego paradygmatu. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków (2010)
Twardowski, K.: Henryk Struve. Ruch Filozoficzny 2(6) (1912)
Woleński, J.: Logic and Philosophy in the Lvov-Warsaw School. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht (1989)
Woleński, J.: Władysław Biegański jako logik. Filozofia Nauki 6(3–4), 19–26 (1998)
Woleński, J.: Mathematical logic in Warsaw: 1918–1939. In: Ehrenfeucht, A., Marek, V.W., Srebrny, M. (eds.) Andrzej Mostowski and Foundational Studies, pp. 30–46. IOS Press, Amsterdam (2008)
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Editor information
Editors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 2018 Springer International Publishing AG, part of Springer Nature
About this chapter
Cite this chapter
Murawski, R. (2018). Struve and Biegański: Towards Modern Approach to Logic. In: Garrido, Á., Wybraniec-Skardowska, U. (eds) The Lvov-Warsaw School. Past and Present. Studies in Universal Logic. Birkhäuser, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-65430-0_23
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-65430-0_23
Published:
Publisher Name: Birkhäuser, Cham
Print ISBN: 978-3-319-65429-4
Online ISBN: 978-3-319-65430-0
eBook Packages: Mathematics and StatisticsMathematics and Statistics (R0)