Abstract
The interpretations of this chapter are founded largely on Hispanic historical accounts, which are compiled and commented upon here. To this end, some 100 individual text citations on this area are assembled—an anthology that covers five centuries (fifteenth to twentieth) of directly witnessed head-shaping practices. This extensive body of written testimonies comes from the geographical sphere first controlled by the Viceroyalties of New Spain and Perú, including the Caribbean region, and provides primary source material for further research on head practices after European contact. The historical extracts give a voice to native body practitioners, Iberian eyewitnesses, government analysts, conquerors, adventurers, and naturalist bystanders, and lastly, to modern anthropologists who describe waning head traditions still being applied in the Amazon Basin and parts of Mesoamerica during the twentieth century. Most colonial documents come from the Archivo Histórico Nacional in Madrid and the Archivo General de las Indias in Seville. The majority of transcriptions on head shaping, dated to postcolonial times, derive from the recompilation of historical sources by T. Eric Dingwall (Artificial cranial deformation; a contribution to the study of ethnic mutilations, 1931). Care was taken to examine each historical transcription critically within its particular historical context to avoid oversimplification and interpretational biases.
This is a preview of subscription content, log in via an institution.
Buying options
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Learn about institutional subscriptionsNotes
- 1.
Note that Friar Juan de Torquemada writes his Monarquía Indiana, written in the early 1600s. It was published in 1615 while the author still lived. His work based on writings left by previous chroniclers such as Hernán Cortés, López de Gómara, Bartolomé de las Casas, Motolinia, Mendieta and other Franciscans as well as the Jesuit Acosta or the royal chronicler Antonio de Herrera. Here, we find again the works by the authors mentioned, but we believe it is important to include the complete text on head shaping offered by Torquemada in this chapter.
- 2.
Inquatollitur supersticiosus ritus qui in capitibus formam disbactenus observatus est: Antiqua et generalis yndorum consuetudo in aliquibus provinciis de puerorum capitibus diversi mode effisiandis sucundum diversitatem provintiarum gentium et rituum superstitiones plena est. Aliquarum provintiarum femine parvuli recenter nati caput manibus vi comprimunt acutumque efficiunt quod eorum lingua zaitohoma dicitur pilleo qui oblongus est et communiter morem gentis abominibus gestatur caput aptum redentes. Aliarum vero provintia cum mos est capita excerebrantes plano occipite deformare quod yndorum lingua dicitur paltahoma dum vero diversas capitum effigiens componunt mollia puerorum capita quarantes et vittes ea comprimentes frangunt ex quo pars eorum non minima sepe obiit vel discomposbitis sensuum cellulis in amentiam decidit est et aliud maius malum quia tempore quo hec tanto pere humano generi nociva fiunt et dum nature ordinem mutare contendunt multi (ut fertur) solis sacra vel peragunt vel phanis de more gentis e mira nota per soluunt que omnia sine gravi Christiane religionis contemptu fieri non possunt. Igitur has ceremonias et ritus sacrílegos abominatur et damnat omnibusque sacerdotibus yndorum curam agentibus districte precipit hoc predictos sacrílegos semel et iterum et pluries admonere ut abhisvamis supersticionibus et nocivis ommine desistant supost predictas admonitiones res sipiscere no luerint iuris pena que supersticiosis statuitur plectantur exhortamus in domino quantum posumus huius provincia guvernatores et presides catholicosque judices et civitatum prestores quod sui muneris est in hac parte exequi iubeant et ut indicibus ecclesiastieis ope et auxilio faventes ecclesiastieis reformationi non desint.
References
Archivo General de Indias (A.G.I.) sixteenth to nineteenth century, Fondo Patronato 189, R. 40.
Acuña, C. de. 1641. Nuevo descubrimiento del Gran Rio de las Amazonias. Madrid.
Bandelier, Adolph F. 1910. The islands of Titicaca and Coati. New York: The Hispanic Society of America.
Calancha, Antonio de la. 1974 [1638]. Cronica moralizada del Orden de San Avgvstin en el Perv, con svcesos egemplares en esta Monarqvia, ed. Ignacio Prado Pastor. Lima: Universidad Nacional Mayor de San Marcos.
Casas, Bartolomé de las. 1967. Apologética historia sumaria, ed. Edmundo O’Gorman, 2 vols. Mexico: Universidad Autónoma de México.
Castillo, Cristóbal del. 2001. Historia de la venida de los mexicanos y de otros pueblos e historia de la Conquista. Mexico: Consejo Nacional para la Cultura y las Artes.
Church, George E. 1912. Aborigines of South America. London: Chapman and Hall.
Cieza de León, Pedro. 1984. La Crónica del Perú. Madrid: Historia 16.
Clavijero, Francisco Javier. 2009. Historia antigua de México. Mexico: Editorial Porrúa.
Cobo, Bernabé. 1893 [1653]. Historia del Nuevo Mundo, Vol.2. Sevilla: Sociedad de bibliófilos andaluces.
Comas, Juan. 1958. La deformación cefálica intencional en la región del Ucayali, Perú. In Miscelánea Paul Rivet 2, 109–119. México.
Cruz, Laureano de la. 1900 [1653]. Nuevo descubrimiento del rio de Marañón llamado de las Amazones. Jay I. Kislak Reference Collection.
D’Olwer, Luis Nicolau. 1963. Cronistas de las culturas precolombinas. Mexico: Fondo de Cultura Económica.
Diez de San Miguel, Garci. 1964 [1567]. Visita hecha a la provincia de Chucuito en el año de 1567. In Documentos regionales para la Etnología y Etnohistoria Andina, Vol. 1. Lima: Ediciones de la Casa de la Cultura.
Dingwall, Eric J. 1931. Artificial cranial deformation; a contribution to the study of ethnic mutilations. London: Bale & Sons & Danielsson.
Fernández de Oviedo, Gonzalo. 1945 [1557]. Historia general y natural de las indias. Paraguay: Editorial Guaranía.
Fournier García, Patricia. 1999. La arqueología del colonialismo en Iberoamérica: Balance y perspectivas. Boletín de Antropología Americana 34:75–87.
Guaman Poma de Ayala, Phelipe. 1944 [1615]. Primer nueva Crónica y buen gobierno (1580–1613). La Paz: Instituto Tiahuanacu de Antropología, Etnografía e Prehistoria.
Gillin, John. 1948. Tribes of the Guianas. In Handbook of South American Indians, Bulletin 143, vol. 3, 799–860. Bureau of American Ethnology.
Hernández, Francisco. 2001 [1576]. Antiguedades de la Nueva España. Madrid: Dastin.
Hutchinson, Thomas J. 1868. The Paraná; with incidents of the Paraguayan war and South American recollections, from 1861–1868. London: Edward Stanford, 6 and 7, Charing Cross, S.W.
Joyce, T.A. 1916. Central American and West Indian Archaeology. London: Philip Lee Warner.
Krickeberg, Walter. 1933. Los Totonaca. Mexico: Talleres Gráficos de Museo Nacional de Arqueología, de Historia y Etnografía and Museo Etnográfico de Berlín.
Landa, Diego de. 1982 [~1566]. Relación de las cosas de Yucatán (introd. A.M. Garibay). Mexico: Porrúa.
Leblond, Jean-Baptiste. 1813. Voyage aux Antilles. Paris: Arthus-Bertrand.
Lehmann, Walter. 1909. Reisebericht aus Managua. Zeitschrift fuer Ethnologie XLI:533–537.
López de Gómara, Francisco. 1987 [1552]. La Conquista de México. Madrid: Historia 16.
Lucena, Manuel. 2005. Atlas Histórico de Latinoamérica desde la Prehistoria hasta el siglo XXI. Madrid: Editorial Síntesis.
Maudslay, Anne C. and Alfred Percival Maudslay. 1899. A glimpse at Guatemala, and some notes on the ancient monuments of Central America. London: John Murray.
Mayntzhusen, F. C. 1913.Über Gebräuche bei der Geburt und die Namensgebung der Guayaki. (PICA, 18 Sess., 1912 [1913], 408–412)
Mazzoleni, G. 1876. Gli Indi Guaycurus. (BSG, 1876, Anno x, 2a Ser., i,[ xiii], 539–543). pp. 540
Molina-Solís, Juan Francisco. 1943. Historia del descubrimiento y conquista de Yucatán. Vol. 3, Mexico: Ediciones Mensaje.
Montalvo, José R. 1884. Deformaciones artificiales del cráneo. La Habana: Soler & Alvarez.
Palka, Joel W. 2005. Unconquered lacandon maya. Ethnohistory and archaeology of indigenous culture change. Gainesville: University Press of Florida.
Paso y Troncoso, Francisco del. 1926. Códice de la Real Academia de la Historia Mexico: Museo Nacional de México fols. 46, 47 de Anticuarios Nova Hispania.
Pereira, Grégory. 1999. Potrero de Guadalupe: Anthropologie funéraire d’une communauté pré-tarasque du nord du Michoacán, Mexique. Oxford: International Series 816, British Archaelogical Research.
Pim, Bedford, and Berthold Seemann. 1869. Dottings on the Roadside, in Panama, Nicaragua, and Mosquito. London: Chapman and Hall.
Purizaga Vega, Medardo. 1991. El rito del nacimiento entre los incas. Lima: Universidad de San Martín de Porres.
Raimondi, Antonio. 1862. Apuntes sobre la Provincia litoral de Loreto. Lima: Tipografía Nacional.
Reichlen, Paulette. 1961. La deformation de la tete au moyen dàppareils de type “vuita-nete” au Perou et en Malaisie. Travaux de l’Institut Francais d’Études Andines 8: 59–82.
Relación de Michoacán. 1977 [1541]. Morelia: Balsas Editores.
Riou, Édouard. 1867. Photo created for Le Tour du Monde, Paris. Web page: http://www.123rf.com/photo_15180189_cambeba-indian-old-engraved-portrait-brazil-s-amazon-valley–created-by-riou-published-on-le-tour-du.html
Roth, Walter Edmund. 1924. An introductory study of the arts, crafts, and customs of the Guiana Indians. Thirty-eighth Annual Report of the Bureau of American Ethnology to the Secretary of the Smithsonian Institution, 1916–1917. Washington: Government Printing Office.
Sahagún, Bernardino de. 2005. Historia general de las cosas de Nueva España, 4 vols. México: Editorial Porrúa.
Sala, Gabriel. 1897. Apuntes de viage del R. P. Fr. G. Sala, (exploración de los ríos Pichis, Pachitea y Alto Ucayali y de la región de El Gran Pajonal). Lima.
Santa Cruz Pachacuti, Juan de. 1995 [1613]. Relación de antigüedades de este Reino del Perú, ed. Carlos Araníbar. Lima: Fondo de Cultura Económica.
Shattuck, G.C. 1933. The Peninsula of Yucatan, medical, biological, metereological and sociological studies. Washington, D.C.: Carnegie Institution of Washington, no. 431.
Stedman, John G. 1729. The narrative of a five years’ expedition against the revolted negroes of Surinam, 2 vols. London.
Tessmann, G. 1930. Die Indianer Nordost-Perus. Hamburg.
Tiesler, Vera, and Pilar Zabala Aguirre. 2011. El modelado artificial de la cabeza durante la Colonia. Una tradición maya en el espejo de las fuentes históricas. Estudios de Cultura Maya 38:75–96.
Tiesler, Vera, and Pilar Zabala Aguirre. 2013. Survival and abandonment of indigenous head shaping practices in Iberian America after the European contact. Submitted as a chapter contribution to the volume: Bioarchaeology of contact, colonial encounters and colonialism, ed. Melissa S. Murphy and Haagen D. Klaus. Gainesville: University Press of Florida.
Torquemada de, Fray Juan. 1969 [1615]. Monarquía Indiana, 2 vols. México: Editorial Porrúa.
Trias de Bes, Luis, Pedro Bosch Gimpera, Jose de C. Serra-Ráfols, D. José Batista y Roca, and D. Alberto del Castillo Yurrita. 1928. Las razas humanas. Su vida, sus costumbres, su arte, Vol. 2. Barcelona: Instituto Gallach.
Ulloa-Mogollón, J. de. 1885 [1586]. Relaciones geográficas de las Indias, Vol. 2. Madrid: Publícalas el Ministerio de Fomento.
Vega, Garcilaso de la, “El Ynca”. 1982 [1609]. Comentarios reales I y II. Mexico: Secretaría de Educación Pública, Universidad Nacional Autónoma de México.
Vega, Manuel de la. 1826. Cristóbal Colón: Historia del descubrimiento de la América Septentrional, ed. Carlos María Bustamante. Mexico: Oficina de la Testamentaria de Ontiveros.
Veigl, Franz X. 1798. Gründliche Nachrichten üher die Verfassung der Landschaft von Maynas. Nürnberg.
Yépez, Rosaura. 2001. El modelo cefálico intencional en los pobladores prehispánicos del barrio teotihuacano de la Ventilla. Exploración 1992–1994. Master diss., Universidad Nacional Autónoma de México.
Yépez, Rosaura, and Arturo Romano. 2008. Las malformaciones congénitas de la cabeza. Una diferencia con la modificación cefálica de tipo étnico-cultural. Anales de Antropología 42(1):31–64.
Acknowledgments
I am grateful to my colleague, Vera Tiesler, for compiling part of the historical references and for kindly sharing with me the drawings and maps that illustrate this chapter.
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Rights and permissions
Copyright information
© 2014 Springer Science+Business Media New York
About this chapter
Cite this chapter
Tiesler, V. (2014). Source Compilation on Head-Shaping Practices in Hispanic America, by Pilar Zabala. In: The Bioarchaeology of Artificial Cranial Modifications. Interdisciplinary Contributions to Archaeology, vol 7. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-8760-9_5
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-8760-9_5
Published:
Publisher Name: Springer, New York, NY
Print ISBN: 978-1-4614-8759-3
Online ISBN: 978-1-4614-8760-9
eBook Packages: Humanities, Social Sciences and LawSocial Sciences (R0)