Abstract
We discuss the current status of supermassive black hole research, as seen from a purely observational standpoint. Since the early 1990s, rapid technological advances most notably the launch of the Hubble Space Telescope, the commissioning of the Very Long Baseline Array, and improvements in near-infrared speckle imaging techniques—have not only given us incontrovertible proof of the existence of supermassive black holes, but have unveiled fundamental connections between the mass of the central singularity and the global properties of the host galaxy. It is thanks to these observations that we are now, for the first time, in a position to understand the origin, evolution, and cosmic relevance of these fascinating objects.
Partial funding provided by NASA LTSA Grant NAG5-8693.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
References
Adams, F. C., Graff, D. S., & Richstone, D. 2001, ApJ, 551, L31
Akritas, M. G., & Bershady, M. A. 1996, ApJ, 470, 706
Aller, M. C., & Richstone, D. 2002, AJ, 124, 3035
Arav, N., Barlow, T. A., Laor, A., & Blandford, R. D. 1997, MNRAS, 288, 1015
Arav, N., Barlow, T. A., Laor, A., Sargent, W. L. W., & Blandford, R. D. 1998, MNRAS, 297, 990
Bacon, R. Emsellem, E., Combes, F., Copin, Y., Monnet, G., & Martin, P. 2001, A&A, 371, 409
Baes, M., Buyle, P., Hau, G. K. T., & Dejonghe, H. 2003, MNRAS, 341, L44
Balick, B. & Brown, R.L. 1974, ApJ, 194, 264
Barth, A. J., Ho, L. C., Sargent, W. L. W. 2002, ApJ, 566, L13
Barth, A. J., Sarzi, M., Rix, H.-W., Ho, L. C., Filippenko, A. V., & Sargent, W. L. W. 2001, ApJ, 555, 685
Bian, W.-H., & Zhao, Y.-H. 2003, PASJ, 55, 143
Binney, J., & Mamon, G. A. 1982, MNRAS, 200, 361
Binney, J., & Tremaine, S. 1987, Galactic Dynamics. (Princeton: Princeton University Press)
Blandford, R. D., & Begelman, M. C. 1999, MNRAS, 303, L1
Blandford, R. D., & McKee, C. F. 1982, ApJ, 255, 419
Blumenthal, G. R., & Mathews, W. G. 1975, ApJ, 198, 517
Bolton, C. T. 1972, Nature, 235, 271
Boroson, T. A. 2002, ApJ, 565, 78
Boroson, T. A. 2003, ApJ, 585, 647
Bottorff, M., Korista, K. T., Shlosman, I., & Blandford, R. D. 1997, ApJ, 479, 200
Bower, G. A., et al. 1998, ApJ, 492, L111
Braatz, J. A., Wilson, A. S., & Henkel, C. 1994, ApJ, 437, L99
Braatz, J. A., Wilson, A. S., & Henkel, C. 1996, ApJS, 106, 51
Brucato, R.J., & Kristian, J. 1972, ApJ, 173, 105
Bryan, G. L., & Norman, M. L. 1998, ApJ, 495, 80
Bullock, J. S., Kolatt, T. S., Sigad, Y., Somerville, R. S., Kravtsov, A. V., Klypin, A. A., Primack, J. R., & Dekel, A. 2001, MNRAS, 321, 559
Cappellari, M., Verolme, E. K., van der Marel, R. P., Verdoes Kleijn, G. A., Illingworth, G. D., Franx, M., Carollo, C. M., & de Zeeuw, P. T. 2002, ApJ, 578, 787
Cattaneo, A., Haehnelt, M. G., & Rees, M. J. 1999, MNRAS, 308, 77
Chandrasekhar, S. 1931, ApJ, 74, 81
Chandrasekhar, S. 1935, MNRAS, 95, 226
Lyutyi, V. M., Syunyaev, R. A., & Cherepashchuk, A. M. 1973, Soviet Astronomy, 17, 1
Cheung, A. C., et al. 1969, Nature, 221, 626
Chiang, J., & Murray, N. 1996, ApJ, 466, 704
Claussen, M. J., Hellingman, G. M., & Lo, K.Y. 1984, Nature, 310, 298
Collin-Souffrin, S., Dyson, J. E., McDowell, J. C., & Perry, J. J. 1988, MNRAS, 232, 539
Crane, P., et al. 1993, AJ, 106, 1371
Crawford, M. K., Genzel, R., Harris, A. I., Jaffe, D. T., Lugten, J. B., Serabyn, E., Townes, C. H., & Lacy, J. H. 1985, Nature, 315, 467
Cretton, N., & van den Bosch, F. C. 1999, ApJ, 514, 704
Cutri, R. M., et al. 2003, CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues, 2246
de Vaucouleurs, G., de Vaucouleurs, A., Corwin, H. G., Jr., Buta, R. J., Paturel, G., & Fouqué, P. 1991, Third Reference Catalogue of Bright Galaxies. (New York: Springer-Verlag)
Devereux, N., Ford, H. C., Tsvetanov, Z., & Jacoby, G. 2003, AJ, 125, 1226
Dietrich, M., Wagner, S. J., Courvoisier, T. J.-L., Bock, H., & North, P. 1999, A&A, 351, 31
Di Matteo, T., Fabian, A. C., Rees, M. J., Carilli, C. L., & Ivison, R. J. 1999, MNRAS, 305, 492
Doeleman, S.S., et al. 2001, AJ, 121,2610
Done, C., Madejski, G. M., & Zycki, P. T. 2000, ApJ, 536, 213 dos
Santos, P. M., & Lepine, J. R. D. 1979, Nature, 278, 34
Eckart, A. Genzel, R., Hofmann, R., Sams, B. J., Tacconi-Garman, L. E. 1993, ApJ, 407, L77
Einstein, A. 1915, Sitzungsberichte der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Klasse fur Mathematik, Physik, und Technik, 844
Eisenhauer, F., Schödel, R., Genzel, R., Ott, T., Tecza, M., Abuter, R., Eckart, A., & Alexander, T. 2003, ApJ, 597, L121
Ekers, R. D., Goss, W. M., Schwarz, U. J., Downes, D., & Rogstad, D. H. 1975, A&A, 43, 159
Emmering, R. T., Blandford, R. D., & Schlosman, I. 1992, ApJ, 385, 460
Emsellem, E., Dejonghe, H., & Bacon, R. 1999, MNRAS, 303, 495
Fabian, A. C., & Canizares, C. A. 1988, Nature, 333, 829
Falcke, H., Henkel, Chr., Peck, A. B., Hagiwara, Y., Almudena Prieto, M., & Gallimore, J. F. 2000, A&A, 358, L17
Ferland, G. J., Peterson, B. M., Horne, K., Welsh, W. F., & Nahar, S. N. 1992, ApJ, 387, 95
Ferrarese, L. 2002a, in “Current High-Energy Emission around Black Holes” , Eds. C.-H. Lee & H.-Y. Chang. (Singapore: World Scientific Publishing), p3
Ferrarese, L. 2002b, ApJ, 578, 90
Ferrarese, L. 2003, in “Hubble’s Science Legacy: Future Optical/Ultraviolet Astronomy from Space” , Eds. K. R. Sembach, J. C. Blades, G. D. Illingworth, & R. C. Kennicutt. (San Francisco: ASP Conference Series), 291, p196
Ferrarese, L. & Ford, H. C. 1999, ApJ, 515, 583
Ferrarese, L. & Ford, H. C. 2004, Space and Science Reviews, in press
Ferrarese, L. Ford, H. C., & Jaffe, W. 1996, ApJ, 470, 444
Ferrarese, L., & Merritt, D., 2000, ApJ, 539 L9
Ferrarese, L., Pogge, R. W., Peterson, B. M., Merritt, D., Wandel, A., & Joseph, C. M. 2001, ApJ, 555, L79
Ferrarese, L., van den Bosch, F. C., Ford, H. C., Jaffe, W., & O’Connell, R. W. 1994, AJ, 108, 1598
Filippenko, A. V., & Ho, L. C. 2003, ApJ, 588, L13
Ford, H. C., et al. 1994, ApJ, 435, L27
Francesohini, A., Vercellone, S., & Fabian, A. C. 1998, MNRAS, 297, 817
Fukugita, M., Hogan, C. J., & Peebles, P. J. E. 1998, ApJ, 503, 518
Gardner, F. F., & Whiteoak, J. B. 1982, MNRAS, 201, 13
Gebhardt, K., et al. 2000a, AJ, 119, 1157
Gebhardt, K., et al. 2000b, ApJ, 539, L13
Gebhardt, K., et al. 2003, ApJ, 583, 92
Genzel, R., & Townes, C. H. 1987, ARA&A, 25, 377
Gerhard, O. 1993, MNRAS, 265, 213
Gerhard, O., Kronawitter, A., Saglia, R. P., & Bender, R. 2001, AJ, 121, 1936
Ghez, A. M., Klein, B. L., Morris, M., & Becklin, E. E. 1998, ApJ, 509, 678
Ghez, A. M., Morris, M., Becklin, E. E., Tanner, A., & Kremenek, T. 2000, Nature, 407, 349
Ghez, A.M., et al. 2003, ApJ, 586, L127
Gondoin, P., Barr, P., Lumb, D., Oosterbroek, T., Orr, A., & Parmar, A. N. 2001a, A&A 378, 806
Gondoin, P., Lumb, D., Siddiqui, H., Guainazzi, M., & Schartel, N. 2001b, A&A 373, 805
Graham, A. W., Erwin, P., Caon, N., & Trujillo, I. 2001, ApJ, 563, L11
Greenhill, L. J., Gwinn, C. R., Antonucci, R., & Barvainis, R. 1996, ApJ, 472, L21
Greenhill, L. J., Henkel, C., Becker, R., Wilson, T. L., & Wouterloot, J. G. A. 1995a, A&A, 304, 21
Greenhill, L. J., Jiang, D. R., Moran, J. M., Reid, M. J., Lo, K. Y., & Claussen, M. J. 1995b, ApJ, 440, 619
Greenhill, L. J., Kondratko, P. T., Lovell, J. E. J., Kuiper, T. B. H., Moran, J. M., Jauncey, D. L., & Baines, G. P. 2003, ApJ, 582, L11
Greenhill, L. J., Moran, J. M., & Herrnstein, J. R. 1997, ApJ, 481, L23
Greenhill, L. J., et al. 1997, ApJ, 486, L15
Greenhill, L. J., et al. 2002, ApJ, 565, 836
Haehnelt, M. G., & Kauffmann, G. 2000, MNRAS, 318, L35
Haehnelt, M. G., Natarajan, P., & Rees, M. J. 1998, MNRAS, 300, 817
Hagiwara, Y., Diamond, P. J., & Miyoshi, M. 2002, A&A, 383, 65
Hagiwara, Y., Diamond, P. J., Nakai, N., & Kawabe, R. 2001a, ApJ, 560, 119
Hagiwara, Y., Henkel, C., Menten, K. M., & Nakai, N. 2001b, ApJ, 560, L37
Harms, R.J., et al. 1994, ApJ, 435, L35
Haschick, A. D., Baan, W. A., & Peng, E. W. 1994, ApJ, 437, L35
Henkel, C., Guesten, R., Downes, D., Thum, C., Wilson, T. L., & Biermann, P. 1984, A&A, 141, L1
Henkel, C., Braatz, J. A., Greenhill, L. J., & Wilson, A. S. 2002, A&A, 394, L23
Herrnstein, J. R., Greenhill, L. J., & Moran, J. M. 1996, ApJ, 468, L17
Herrnstein, J. R., et al. 1999, Nature, 400, 539
Huchra, J. P., Geller, M. J., de Lapparent, V., & Corwin, H. G., Jr. 1990, ApJS, 72, 433
Ishihara, Y., Nakai, N., Iyomoto, N., Makishima, K., Diamond, P., & Hall, P. 2001, PASJ 53, 215
Jaffe, W., Ford, H. C., Ferrarese, L., van den Bosch, F., & O’Connell, R. W. 1993, Nature, 364, 213
Jones, D. L., Wehrle, A. E., Meier, D. L., & Piner, B. G. 2000, ApJ, 534, 165
Jorgensen, I., Franx, M., & Kjaergaard, P. 1995, MNRAS, 276, 1341
Kaspi, S., Smith, P. S., Netzer, H., Maoz, D., Jannuzi, B. T., & Giveon, U. 2000, ApJ, 533, 631
Koratkar, A. P., & Gaskell, C. M. 1991, ApJ, 370, L71
Kormendy, J. 1988, ApJ, 335, 40
Kormendy, J., & Gebhardt, K. 2001, in “20th Texas Symposium on Relativistic Astrophysics” , Eds. J. C. Wheeler & H. Martel. (Melville, New York: AIP Conference Proceedings), 586, p363
Kormendy, J., & Richstone, D. 1992, ApJ, 393, 559
Kormendy, J., & Richstone, D. 1995, ARA&A, 581
Krolik, J. H. 2001, ApJ, 551, 72
Kronawitter, A., Saglia, R. P., Gerhard, O., & Bender, R. 2000, A&AS, 144, 53
Lacy, J. H., Townes, C. H., Geballe, T. R., & Hollenbach, D. J. 1980, ApJ, 241, 132
Lacy, J. H., Townes, C. H., & Hollenbach, D. J. 1982, ApJ, 262, 120
Landau, L. D. 1932, Phys. Z. Sowjetunion, 1, 285
Lauer, T. R., et al. 1995, AJ, 110, 2622
Loeb, A., & Rasio, F. 1994, ApJ, 432, L52
Lynden-Bell, D. 1969, Nature, 223, 690
Macchetto, F., Marconi, A., Axon, D. J., Capetti, A., Sparks, W., & Crane, P. 1997, ApJ, 489, 579
Maciejewski, W., & Binney, J. 2001, MNRAS, 323, 831
Magorrian, J., et al. 1998, AJ, 115, 2285
Marconi, A., Capetti, A., Axon, D. J., Koekemoer, A., Macchetto, D., & Schreier, E. J. 2001, ApJ, 549, 915
Marconi, A., & Hunt, L. K. 2003, ApJ, 589, L21
Marconi, A., et al. 2003, ApJ, 586, 868
Mauder, H. 1973, A&A, 28, 473
McHardy, I. 1988, MmSAI, 59, 239
McLure, R. J., & Dunlop, J. S. 2000, MNRAS, 317, 249
McLure, R. J., & Dunlop, J. S. 2001, MNRAS, 327, 199
McLure, R. J., & Jarvis, M. J. 2002, MNRAS, 337, 109
Melia, F., & Falcke, H. 2001, ARA&A, 39 309
Merritt, D., & Ferrarese, L. 2001a, MNRAS, 320, L30
Merritt, D., & Ferrarese, L. 2001b, ApJ, 547, 140
Merritt, D., & Ferrarese, L. 2001c, in “The Central Kiloparsec of Starbursts and AGN: The La Palma Connection” , Eds. J. H. Knapen, J. E. Beckman, I. Shlosman, & T. J. Mahoney. (San Francisco: ASP Conference Series) , 249, p335
Mezger, P. G., & Wink, J. E. 1986, A&A, 157, 252
Miyoshi, M., Moran, J., Herrnstein, J., Greenhill, L., Nakai, N., Diamond, P., & Inoue, M. 1995, Nature, 373, 127
Monaco, P., Salucci, P., & Danese, L. 2000, MNRAS, 311, 279
Moran, J., Greenhill, L., Herrnstein, J., Diamond, P., Miyoshi, M., Nakai, N., &; Inoue 1996, in “Quasars and AGN: High Resolution Imaging”, Proceedings of the National Academy of Sciences, Vol. 92, Issue 25, p11427
Moran, J., Greenhill, L., & Herrnstein, J. 1999, Journal of Astrophysics and Astronomy, 20, 165
Murray, N., & Chiang, J. 1997, ApJ, 474, 91
Murray, N., Chiang, J., Grossman, S. A., & Voit, G. M. 1995, ApJ, 451, 498
Nakai, N., Inoue, M., & Miyoshi, M. 1993, Nature, 361, 45
Nandra, K., George, I. M., Mushotzky, R. F., Turner, T. J., & Yaqoob, T. 1997, ApJ, 477, 602
Nandra, K., George, I. M., Mushotzky, R. F., Turner, T. J., & Yagoob, T. 1999, ApJ, 523, L17
Narayan, R., & Yi, I. 1994, ApJ, 428, L13
Navarro, J. F., & Steinmetz, M. 2000, ApJ, 538, 477
Nelson, C. H., & Whittle, M. 1996, ApJ, 465, 96
Netzer, H. 2003, ApJ, 583, L5
Neufeld, D. A., Maloney, P. R., & Conger, S. 1994, ApJ, 436, L127
Neufeld, D. A., & Maloney, P. R. 1995, ApJ, 447, L17
Onken, C. A., & Peterson, B. M. 2002. ADJ. 572. 746
Onken, C. A., Peterson, B. M., Dietrich, M., Robinson, A., & Salamanca, I. M. 2003, ApJ, 585, 121
Oppenheimer, J. R., & Snyder, H. 1939, Phys. Rev., 46, 455
Oppenheimer, J. R., & Volkoff, G. M. 1938, Phys. Rev., 55, 374
Oshlack, A. Y. K. N., Webster, R. L., & Whiting, M. T. 2002, ApJ, 576, 81
Padovani, P., Burg, R., & Edelson, R. A. 1990, 353, 438
Pelletier, G., & Pudritz, R. E. 1992, ApJ, 394, 117
Peterson, B. M. 1993, PASP, 105, 247
Peterson, B. M. 2002, in “Advanced Lectures on the Starburst-AGN Connection” . (Singapore: World Scientific), p3
Peterson, B. M., & Horne, K. 2003 in “Astrotomography” , 25th meeting of the IAU, Joint Discussion 9.
Peterson, B. M., & Wandel, A. 2000, ApJ, 540, L13
Peterson, B. M., et al. 2000, ApJ, 542, 161
Peterson, B. M., et al. 2002, ApJ, 581, 197
Rees, M. J. 1984, ARA&A, 22, 471
Rees, M. J., Phinney, E. S., Begelman, M. C., & Blandford, R. D. 1982, Nature, 295, 17
Reid, M. J., Menten, K. M., Genzel, R., Ott, T., Schödel, R., & Eckart, A. 2003, ApJ, 587, 208
Rest, A., van den Bosch, F. C., Jaffe, W., Tran, H., Tsvetanov, Z., Ford, H. C., Davies, J., & Schafer, J. 2001, AJ, 121, 2431
Reynolds, C. S. 1997, MNRAS, 286, 513
Reynolds, C. S., & Nowak, M. A. 2003, Phys. Rept., 377, 389
Rhoades, C. E., & Ruffini, R. 1974, Phys. Rev. Lett., 32, 324
Richstone, D. O., & Tremaine, S. 1985, ApJ, 286, 370
Robinson, I., Schild, A., & Schucking, E. L. 1965, in “1st Texas Symposium on Relativistic Astrophysics” , Eds. I. Robinson, A. Schild, & E. L. Schucking. (Chicago: University of Chicago Press)
Salpeter, E. E. 1964, ApJ, 140, 796
Sargent, W. L. W., Young, P. J., Lynds, C. R., Boksenberg, A., Shortridge, K., & Hartwick, F. D. A. 1978, ApJ, 221, 731
Sarzi, M., Rix, H.-W., Shields, J. C., Rudnick, G., Ho, L. C., McIntosh, D. H., Filippenko, A. V., & Sargent, W. L. W. 2001, ApJ, 550, 65
Schlegel, D. J., Finkbeiner, D. P., & Davis, M. 1998, ApJ, 500, 525
Schödel, R., Ott, T., Genzel, R., Eckart, A., Mouawad, N., & Alexander, T. 2003, ApJ, 596, 1015
Schwarzschild, K. (1916a), 1916, Sitzungsberichte der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Klasse fur Mathematik, Physik, und Technik, 189
Schwarzschild, K. (1916b), 1916, Sitzungsberichte der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Klasse fur Mathematik, Physik, und Technik, 424
Scorza, C., & Bender, R. 1995, A&A, 293, 20
Seljak, U. 2002, MNRAS, 334, 797
Serabyn, E., & Lacy, J. H. 1985, ApJ, 293, 445
Sergeev, S. G., Pronik, V. I., Peterson, B. M., Sergeeva, E. A., & Zheng, W. 2002, ApJ, 576, 660
Seyfert, C. K. 1943, ApJ, 97, 28
Shields, G. A., Gebhardt, K., Salviander, S., Wills, B. J., Xie, B., Brotherton, M. S., Yuan, J., & Dietrich, M. 2003, ApJ, 583, 124
Silk, J., & Rees, M. J. 1998, A&A, 331, L1
Simien, F., & de Vaucouleurs, G. 1986, ApJ, 302, 564
Smith, M. D., & Raine, D. J. 1985, MNRAS, 212, 425
Smith, M. D., & Raine, D. J. 1988, MNRAS, 234, 297
Tadhunter, C., Marconi, A., Axon, D., Wills, K., Robinson, T. G., & Jackson, N. 2003, MNRAS, 342, 861
Takahashi, K., Inoue, H., & Dotani, T. 2002, PASJ, 54, 373
Tennant, A. F. & Mushotzky, R. F. 1983, ApJ, 264, 92
Tonry, J. L., Dressler, A., Blakeslee, J. P., Ajhar, E. A., Fletcher, A. B., Luppino, G. A., Metzger, M. R., & Moore, C. B. 2001, ApJ, 546, 681
Tran, H. D., Tsvetanov, Z., Ford, H. C., Davies, J., Jaffe, W., van den Bosch, F. C., & Rest, A. 2001, AJ, 121, 2928
Tremaine, S., et al. 2002, ApJ, 574, 740
Trotter, A. S., Greenhill, L. J., Moran, J. M., Reid, M. J., Irwin, J. A., & Lo, K.-Y. 1998, ApJ, 495, 740
Ulrich, M.-H., & Horne, K. 1996, MNRAS, 283, 748
Valluri, M., Merritt, D., & Emsellem, E. 2004, ApJ, 602, 66 van de Ven, G., Hunter, C., Verolme, E. K., & de Zeeuw, P. T. 2003, MNRAS, 342, 1056
van den Bosch, F. C., & de Zeeuw, P. T. 1996, MNRAS, 283, 381
van den Bosch, F. C., Jaffe, W., & van der Marel, R. P. 1998, MNRAS, 293, 343
van der Marel, R. P. 1994, MNRAS, 270, 271
van der Marel, R. P., & Franx, M. 1993, ApJ, 407, 525
van der Marel, R. P., & van den Bosch, F. C. 1998, AJ, 116, 2220
Verdoes Kleijn, G. A., van der Marel, R. P., Carollo, C. M., & de Zeeuw, P. T. 2000, AJ, 120, 1221
Verolme, E. K., et al. 2002, MNRAS, 335, 517
Vestergaard, M. 2002, ApJ, 571, 733
Vestergaard, M., Wilkes, B. J., & Barthel, P. D. 2000, ApJ, 538, L103
Wandel, A., Peterson, B. M., & Malkan, M. A. 1999, ApJ, 526, 579
Wandel, A. 2002, ApJ, 565, 762
Wang, J.-X., Wang, T.-G., & Zhou, Y.-Y. 2001, ApJ, 549, 891
Watson, W. D., & Wallin, B. K. 1994, ApJ, 432, L35
Wollman, E. R., Geballe, T. R., Lacy, J. H., Townes, C. H., & Rank, D. M. 1977, ApJ, 218, L103
Woo, J.-H., & Urry, C. M. 2002a, ApJ, 579, 530
Woo, J.-H., Urry, C. M. 2002b, ApJ, 581, L5
Wyithe, J. S. B., & Loeb, A. 2002, ApJ, 581, 886
Wyithe, J. S. B., & Loeb, A. 2003, ApJ, 595, 614
Yu, Q., & Tremaine, S. 2002, MNRAS, 335, 965
Zel’dovich, Y. B., & Novikov, I. D. 1964, Sov. Phys. Dokl., 158, 811
Author information
Authors and Affiliations
Editor information
Editors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 2004 Springer Science+Business Media Dordrecht
About this chapter
Cite this chapter
Ferrarese, L. (2004). Observational Evidence for Supermassive Black Holes. In: Barger, A.J. (eds) Supermassive Black Holes in the Distant Universe. Astrophysics and Space Science Library, vol 308. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-2471-9_1
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-2471-9_1
Publisher Name: Springer, Dordrecht
Print ISBN: 978-90-481-6662-6
Online ISBN: 978-1-4020-2471-9
eBook Packages: Springer Book Archive