Al deze trends zijn in feite bedreigingen voor een goede wereldwijde gezondheid en daarmee ook voor verdere economische ontwikkeling en politieke stabiliteit in veel landen. Gelukkig wordt dit internationaal door verschillende actoren onderkend. In de VN heeft gezondheid een prominente plaats gekregen in de Millenniumdoelen voor 2015. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft successen geboekt in de bestrijding van SARS en vogelgriep en in de Europese Unie wordt meer samengewerkt op gezondheidsthema’s. Ook internationale initiatieven als het ‘Global Fund’ en private instellingen als de ‘Bill and Melinda Gates Foundation’ zijn belangrijke spelers in de aanpak van gezondheidsvraagstukken. Een recent initiatief is de lancering van het ‘International Health Partnership’ om met meer inzet en betere samenwerking de achterstand aan te pakken in het bereiken van de millenniumdoelstellingen op gebied van gezondheid door middel van het versterken van gezondheidsstelsels in ontwikkelingslanden.

Wat doen we in Nederland?

Nederland is een belangrijke speler op het terrein van internationaal gezondheidsbeleid. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft via ontwikkelingssamenwerking (OS) verreweg de meeste activiteiten op het gebied van ‘global health’, met als overkoepelende doelstelling armoedevermindering. Daartoe richt OS zich op verbetering van gezondheidsstelsels en armoedegerelateerde gezondheidsproblemen in een aantal ontwikkelingslanden. Instrumenten die zowel direct als indirect worden ingezet zijn subsidies aan Nederlandse of internationale organisaties, sectorale steun aan begrotingen van ontwikkelinglanden, beïnvloeding van gezondheidsbeleid in internationale organisaties en investeringen in ‘research en development voor neglected diseases’. De millenniumdoelen kregen deze zomer extra aandacht via een bijeenkomst op Schokland, waar Nederlandse organisaties en bedrijven vele akkoorden sloten om het bereiken van de doelen dichterbij te brengen.

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) richt zich vooral op die internationale activiteiten die direct of indirect van belang zijn voor de Nederlandse volksgezondheid en de bijbehorende kennisinfrastructuur. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de link tussen TB en HIV/AIDS, de dreiging van vogelgriep en de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Instrumenten zijn o.a. een apart partnerschap met de WHO, een samenwerkingsovereenkomst met China en assistentie aan Oost-Europese landen in het kader van diverse programma’s (Matra, Twinning). Ook VWS draagt actief bij aan diverse Schoklandakkoorden.

Internationaal gezondheidsbeleid raakt ook andere ministeries. Buitenlandse Zaken heeft onderwerpen als bio-terrorisme en vogelgriep op de agenda. Economische Zaken krijgt te maken met gezondheidsaspecten van liberalisering van handel, VROM met gezondheidsaspecten van de milieuproblematiek, Landbouw met vogelgriep en voedselveiligheid enz. Tenslotte zijn ook Nederlandse niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) en andere spelers in het kennisnetwerk al zeer actief op het gebied van internationale gezondheid.

Op welke thema’s heeft Nederland iets te bieden?

Nederland heeft een lange weg afgelegd om tot de huidige relatief goede gezondheidssituatie in ons eigen land te komen. De tien ‘grote gezondheidswinsten’ in ons land zijn in onderstaande tabel opgenomen, met een indicatie van het jaartal waarin de eerste campagnes van start gingen (afgeleid van Mackenbach, 20011).

  • Vaccinaties 1900

  • Bestrijding infectieziekten 1900

  • Veiligheid werkplek 1900

  • Gezondere moeders/babies 1900

  • Veiliger en gezonder voedsel 1920

  • Family planning 1920

  • Fluoridering 1945

  • Verkeer/motorvoertuigen veiliger 1965

  • Bestrijding hart- en vaatziekten 1965

  • Bestrijding tabaksgebruik 1965

De kennis die daarbij is opgedaan, kan onze internationale bijdrage voeden. Het is zaak om ook op mondiaal niveau te kijken welke thema’s de grootste gezondheidswinst op kunnen leveren (ook buiten de gezondheidszorg in enge zin) en hoe andere landen deze winst versneld kunnen realiseren. Het gaat daarbij om logica; het logisch inrichten van een gezondheidssysteem en het daarbij effectief, plaats- en tijdgebonden ondersteunen

Voor een toekomstig internationaal gezondheidsbeleid zijn tussen de ministeries van VWS en BZ/OS thema’s vastgesteld, waar we met alle partijen in Nederland nog meer gezamenlijk willen optrekken en waar we al nieuwe initiatieven ontplooien.

a. Aan armoede gerelateerde gezondheidsproblemen, incl. infectieziekten met speciale aandacht voor seksuele en reproductieve gezondheid, ‘neglected diseases’ en aids, tbc en vogelgriep. Interessant initiatief is de ‘Noordwijk Medicines Agenda’, vastgesteld tijdens het OESO ‘high level forum on medicines for neglected and emerging infectious diseases’ in juni 2007.

b. Gezondheidsconsequenties van liberalisering van de wereldhandel met speciale aandacht voor voedselveiligheid, voeding en life style diseases. VWS ondersteunt diverse belangrijke WHO-projecten op dit gebied, recent op het gebied van ‘food born diseases’.

c. Ontwikkeling van gezondheidssystemen met speciale aandacht voor verzekeringen, personeel in de gezondheidszorg en integratie van de vele verticale ziektespecifieke programma’s in het zorgsysteem. Het Nederlandse zorgstelsel biedt interessante elementen, die ingebracht zullen worden in de WHO-Euro ‘Health Systems Conference’ 2008 in Estland. We vergeten daarbij niet dat ook ‘public health’ deel uitmaakt van het zorgsysteem!

d. Internationaal gezondheidsonderzoek.

In oktober 2007 vond de lancering plaats van het Nederlandse ‘Global health policy and health systems research platform’ (één van de Schokland akkoorden). Een aantal kennisinstellingen bundelt in samenspraak met OS en VWS de inzet op dit onderzoeksterrein.

Ten slotte

Mondiaal gezondheidsbeleid is ook in het belang van Nederland. Soms direct als dijkbewaking als het gaat om een dreigende grieppandemie, maar ook indirect via meer mondiale veiligheid en ontwikkeling. Bijdragen aan gezondheid en stabiliteit in andere delen van de wereld is daarnaast ook een kwestie van fatsoen. Het samen optrekken bij de millenniumdoelen is hiervan een goed voorbeeld. Gezamenlijk opereren - zowel nationaal als internationaal - is noodzakelijk om effectief te zijn en synergie te bereiken.