Skip to main content
SpringerLink
Log in

Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: diagnostische aspecten

  • Artikel
  • Published:
Tijdschrift Gerontologie en Geriatrie

Summary

This article describes the usefulness of the DSM personality disorders. In conclusion the presence of personality disorders during a lifetime is not always an enduring pattern of (the same) conduct disorders. Despite this, the DSM describes a static course of mainly interpersonal behaviour. Next to this, the utility of the DSM-Axis-II assessment and general personality assessment in relation to older adults will be discussed. In general these instruments are not very suitable for the assessment of the disposition and gravity of personality disorders in the elderly. It is proposed to develop specific profiles with regard to personality disorders in the elderly by applying the Delphi-technique on existing personality assessment. A Delphi panel of experts in the field of personality pathology in older adults can be asked to mention a certain personality disorder and describe this on a certain personality selfreport list, like the shortened version of the TCI.

Samenvatting

In dit artikel wordt de bruikbaarheid van het DSM-concept ‘persoonlijkheidsstoornis’ beschreven. Geconcludeerd wordt dat bij de manifestatie van persoonlijkheidspathologie gedurende de levensloop niet altijd een consistent patroon van (dezelfde) gedragsstoornissen is waar te nemen. In de DSM wordt echter uitgegaan van een statisch beloop van vooral (interpersoonlijke) gedragingen. Voorts wordt in dit artikel aan de orde gesteld in hoeverre het hiervoor ontwikkelde DSM-meetinstrumentarium alsmede de meer algemene persoonlijkheidstesten bruikbaar zijn voor ouderen. Over het algemeen blijken deze weinig geschikt om de aard en ernst van persoonlijkheidspathologie bij ouderen te verhelderen. Voorgesteld wordt om met behulp van de Delphi-techniek bij bestaande vragenlijsten profielen van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen op te stellen. Aan een Delphi-panel op het gebied van persoonlijkheidspathologie bij ouderen kan dan worden verzocht om een bepaalde persoonlijkheidsstoornis in gedachte te nemen en deze op een bestaande vragenlijst, zoals de verkorte TCI, te beschrijven.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Log in via an institution

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Grafiek 1

Literatuur

  • Verheul, R., Van den Brink, W., & Van der Velden, K. (2000). Persoonlijkheidsstoornissen. In W. Vandereycken, C.A.L. Hoogduin & P.M.G. Emmelkamp (Red.). Handboek psychopathologie. Deel 1 (pp. 407-449). Houten/Antwerpen: Bohn Stafleu Van Loghum.

    Google Scholar 

  • American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and Statistical manual of Mental disorders (4th ed. textual revision). Washington DC: American Psychiatric Association.

  • Word Health Organisation. (1993). The ICD-10 classification of mental and behavioural disorders. Clinical descriptions and diagnostic guidelines. Geneva: Word Health Organisation.

  • Jongedijk, R.A. (2001). Psychiatrische diagnostiek en het DSM-systeem. Een kritisch overzicht. Tijdschrift voor Psychiatrie, 43, 309-319.

    Google Scholar 

  • Livesley, W.J. (2005). Behavioral and Molecular Genetic Contributions to a Dimensional Classification of Personality Disorder. J Personal Disord, 19, 131-155.

    Article  Google Scholar 

  • Widiger, T.A., & Simonsen, E. (2005). Alternative Dimensional Models of Personality Disorder: Finding a Common Ground. J Personal Disord, 19, 110-130.

    Article  Google Scholar 

  • Agronin, M.E., & Maletta, G. (2000). Personality disorders in late life. Understanding and overcoming the gap in research. Am J Geriatr Psychiatry, 8, 4-18.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Stek, L. (2001). Persoonlijkheidsstoornissen. In T.J. Heeren, M.G. Kat & M.L. Stek (Red.). Handboek ouderenpsychiatrie (pp. 125-132). Leusden: De Tijdstroom.

    Google Scholar 

  • Derksen, J.J.L. (1993). Handboek persoonlijkheidsstoornissen. Utrecht: De Tijdstroom.

    Google Scholar 

  • Martens, W.H. J. (1997). Psychopathie en narijping. Een theoretische terreinverkenning aangevuld met een kwalitatief onderzoek naar het verschijnsel narijping. Academisch proefschrift. Maastricht: Shaker Publishing.

    Google Scholar 

  • Black, D.W., Baumgard, C.H., & Bell, S.E. (1995). A 16- to 45-year follow-up of 71 men with antisocial personality disorder. Compr Psychiatry, 36, 130-140.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Mc Glashen, T.H. (1986). The Chestnut Lodge Follow-Up Study III: Long-term outcome of borderline personalities. Arch Gen Psychiatry, 43, 20-30.

    Google Scholar 

  • Lampe, I.K., & Heeren, T.J. (1997). Veroudering en gedrag. Tijdschrift voor Psychiatrie, 39, 676-678.

    Google Scholar 

  • Van Alphen, S.P.J., Engelen, G.J.J.A., Kuin, Y., & Derksen, J.J.L. (2006). The relevance of a geriatric sub-classification of personality disorders in the DSM-V. Int J Geriatr Psychiatry, 21 (3): 205-9.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Van Alphen, S.P.J. Engelen, G.J.J.A., Kuin, Y., Derksen, J.J.L. & Van der Staak, C.P.F. (2001). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: drie casestudies. Tijdschr Gerontol Geriatr, 32, 245-251.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Teunisse, R.J. (1990). Het verloop op lange termijn van de borderline persoonlijkheidsstoornis. Tijdschrift voor Psychiatrie, 32, 473-485.

    Google Scholar 

  • Caspi, A., & Bem, D.J. (1990). Personality continuity and change across the life course. In L.A. Pervin (Red.). Handbook of personality: Theory and research (pp. 549-569). New York: Guilford.

    Google Scholar 

  • Kagan, J. (1969). The three faces of continuity in human development. In D.A. Goslin (Red.). Handbook of socialization theory and research (pp 53-65). Chicago: Rand McNally.

    Google Scholar 

  • Avina, C., O’Donohue, W.T., & Fisher, J.E. (2000). Sexual dysfunction in later life. In S. Krauss Whitbourne (Red.). Psychopathology in later adulthood (pp.173-187). New York: John Wiley & Sons Inc.

    Google Scholar 

  • Clarkin, J.F., Spielman, L.A., & Klausner, E. (1999). Conceptual overview of personality disorders in the elderly. In E. Rosowsky, R.C. Abrams & R.A. Zweig (Red.). Personality disorders in older adults (pp. 3-15). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.

    Google Scholar 

  • Van Alphen, S.P.J., Engelen, G.J.J.A., Kuin, Y., & Derksen, J.J.L. (2004). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Een overzicht. Tijdschrift voor Psychiatrie, 46, 145-156.

    Google Scholar 

  • Edelstein, B.A., Martin, R.R., McKee, D.R. (2000). Assessment of older adult psychopathology. In S. Krauss Whitbourne (Red.). Psychopathology in later adulthood (pp 61-87). New York: John Wiley & Sons Inc.

    Google Scholar 

  • De Maio, T. (1980). Refusals: who, where and why. Public Opinion Quarterly, 44, 223-233.

    Article  Google Scholar 

  • Herzog, A.R., & Rodgers, W.L. (1988). Age and response rates to interview sample surveys. Journal of Gerontology: Social Sciences, 43, 200-205.

    Google Scholar 

  • Colsher, P., & Wallace, R.B. (1989). Data quality and age: health and psychobehavioral correlates of item non response and inconsistent responses. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 44, 45-52.

    Google Scholar 

  • Okun, M. (1976). Adult age and cautioness in decision: a review of the literature. Human Development, 19, 220-233.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Eurelings-Bontekoe, E.H.M., & Snellen, W.M. (2003). Multidimensionale diagnostiek. In E.H.M Eurelings-Bontekoe & W.M. Snellen (Red.). Dynamische persoonlijkheidsdiagnostiek (pp. 15-63). Lisse: Swets & Zeitlinger publichers.

    Google Scholar 

  • Sprey, A. (2002). Praktijkboek persoonlijkheidsstoornissen. Diagnostiek, cognitieve gedragstherapie en therapeutische relatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.

    Google Scholar 

  • Evers, A., Van Vliet-Mulder, J.C., & Ter Laak, J. (1992). Documentatie van tests en testresearch in Nederland. Assen, Maastricht, Amsterdam: Van Gorcum/NIP

    Google Scholar 

  • Van Alphen, S.P.J., Engelen, G.J.J.A., Kuin, Y., Van der Staak, C.P.F., & Derksen, J.J.L. (2003). Een Delphi-onderzoek naar persoonlijkheidsdiagnostiek in de (a)GGZ bij ouderen. Tijdschri Gerontol Geriatr, 34, 208-214.

    Google Scholar 

  • Mroczek, D.K., Hurt, S.W., & Berman, W.H. (1999). Conceptual and methodological issues in the assessment of personality disorders in older adults. In E. Rosowsky, R.C Abrams & R.A. Zweig (Red.). Personality disorders in older adults (pp. 135-150). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.

    Google Scholar 

  • Overduin, J. D. (1999). Multi-dimensionele persoonlijkheidsdiagnostiek en meetinstrumenten in de ouderenzorg. In G.J.J.A. Engelen (Red.). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen (pp. 19-28). Amsterdam: Lundbeck.

    Google Scholar 

  • Segal, D.L., Coolidge, F.L., & Rosowsky, E. (2000). Personality disorders. In S. Krauss Whitbourne (Red.). Psychopathology in later adulthood (pp 89-115). New York: John Wiley & Sons Inc.

    Google Scholar 

  • American Psychological Association. (2004). Guidelines for psychological practice with older adults, 59, 236-260.

  • Ter Laak, J.J.F. (1995). Psychologische diagnostiek. Inhoudelijke en methodologische grondslagen. Lisse: Swets & Zeitlinger.

    Google Scholar 

  • Spitzer, R.L. (1983). Psychiatric diagnosis: are clinicians still necessary? Comprehensive Psychiatry, 24, 399-411.

    Article  CAS  PubMed  Google Scholar 

  • Verheul, R., & Van den Brink, W. (1999). Persoonlijkheidsstoornissen. In A. de Jong, W. Van den Brink, J. Ormel, D. Wiersma. (Red.). Handboek psychiatrische epidemiologie (pp. 347-378). Maarsen: Elsevier/De Tijdstroom.

    Google Scholar 

  • Van Alphen, S.P.J. (2005). De oudere patiënt met een persoonlijkheidsstoornis. Bijblijven, 21, 39-44.

    Google Scholar 

  • Van Alphen, S.P.J., Engelen, G.J.J.A., Kuin, Y., Hoijtink, H., & Derksen, J.J.L. (2004). Constructie van een schaal voor de signalering van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Tijdschr Gerontol Geriatr, 35, 170-179.

    Google Scholar 

  • Powell, C. (2003). The Delphi technique: myths and realities. J Adv Nurs, 41 (4), 376-382.

    Article  PubMed  Google Scholar 

  • Hofstee, W.K.B. (1999). Big-five-profielen van persoonlijkheidsstoornissen. De psycholoog, 381-384.

  • Andreoli, A., Bressot, G., Aapro, N., Tricot, L., & Gognalons, M.Y. (1989). Personality disorders as a predictor of outcome. Journal of Personality Disorders, 3, 307-320.

    Google Scholar 

  • Gradman, T., Thompson, L., & Gallagher-Thompson, D. (1999). Personality disorders and treatment outcome. In E. Rosowsky, R.C Abrams & R.A. Zweig (Red.). Personality disorders in older adults (pp. 69-94). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.

    Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

  1. www.bsl.nl/shop/tijdschrift-voor-gerontologie-en-geriatrie-0167-9228.html

    S. P. J. van Alphen

Authors
  1. S. P. J. van Alphen
    View author publications

    You can also search for this author in PubMed Google Scholar

Corresponding author

Correspondence to S. P. J. van Alphen.

Additional information

Gz-psycholoog

Correspondentie: S.P.J. van Alphen, Mondriaan Zorggroep, divisie Ouderen Postbus 4436, 6401 CX Heerlen Tel 045-5736363

About this article

Cite this article

van Alphen, S.P.J. Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: diagnostische aspecten. GEEG 37, 104–111 (2006). https://doi.org/10.1007/BF03074776

Download citation

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/BF03074776

Search

Navigation